Janik Franciszek

Franciszek Janik. (Źródło: archiwum).
Franciszek Janik urodził się 7.07.1900 r. w Muszance, powiat Gorlice. Do gimnazjum klasycznego uczęszczał w Gorlicach, gdzie w 1919 r. uzyskał z odznaczeniem ma­turę. W latach 1920- 1926 studiował na Politechnice Lwowskiej, którą ukończył z dy­plomem inż. mechanika. W czasie studiów reaktywował w marcu 1921 r. działalność Związku Awiatycznego Stu­dentów Politechniki Lwow­skiej był członkiem jego za­rządu, a w latach 1923- 1924 pełnił funkcję jego prezesa.

Po studiach był przez rok asystentem profesora Hubera. W latach 1928- 1930 pracował w IBInż w Warszawie w cha­rakterze konstruktora. Przez następne 7 lat był zatrudnio­ny jako kierownik działu płatowców w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie. Od sierpnia 1937 r. do sierpnia 1938 r. był kie­rownikiem działu odbioru w LWS w Lublinie, po czym w latach 1938- 1939 pracował ja­ko inspektor obliczeń w PZL WP-Okęcie (Paluch). We wrześniu 1939 r. został ewakuowany z PZL do Rumunii.

W tym okresie pracuje tak­że naukowo. W latach 1931- 1932 był asystentem w Ka­tedrze Statyki Lotniczej Politechniki Warszawskiej (u prof. Hubera), a w latach 1932- 1935 asystentem w Ka­tedrze Budowy Płatowców (u prof. Mokrzyckiego). W la­tach 1935- 1937 wykładał staty­kę w Państwowej Szkole Lotniczo- Samochodowej w War­szawie. W biuletynie IBTL opublikował 8 prac nauko­wych, wydał pracę książkową pt. Wymagana wytrzyma­łość samolotu (1937 r.)- po polsku i po francusku. W pra­cy tej wprowadzona zastała po raz pierwszy do przepisów polskich tzw. krzywa wyr­wania, którą po II wojnie światowej wprowadziła ICAO do przepisów międzynarodo­wych. W czasie pracy w IBTL przeprowadził kontrolę obliczeń 25 prototypów samo­lotów turystycznych, 9 komu­nikacyjnych, 21 wojskowych, 18 szybowców, motoszybowca, balonu zaporowego P-N, balonu obserwacyjnego z napędem silnikowym (WBS Motobalon (BD-434)) kabi­ny stratostatu WBS "Gwiazda Polski". Osobiście wykonał obliczenia 9 samolotów, w tym 6 krajowych (LWS-3 "Mewa", PZL-46 "Sum", PZL-48 "Lampart", PZL P-11g "Kobuz", PZL-50 "Jastrząb" i PZL-45 "Sokół"). W latach 1933- 1935 inż. F. Janik i inż. Weiss opracowali projekt motoszybowca. W opracowaniu dokumentacji brał udział pil. Feliks Pawłowicz. Jego budowa nie została ukończona.

Równocześnie był w okre­sie międzywojennym  wszechstronnym pilo­tem: szybowcowym, samolotowym (sportowym i wojsko­wym), balonowym i skoczkiem spadochronowym. Szkolenie szybowcowe rozpoczął w Warszawie, na lotnisku mo­kotowskim (1931 r.); podkat. A i B zdobył w czasie I wy­prawy szybowcowe i w Poli­chnie (1932 r.); podkat. C i D w Bezmiechowej (1935- 1936- 1937). Srebrną odznakę szybowcową (nr 736 FAI) uzyskał w 1937 r. Szkolenie sa­molotowe odbył w Aeroklu­bie Warszawskim w 1933 r., po czym (na mocy specjalne­go rozkazu dowódcy lotnic­twa) odbył przeszkolenie na samolotach wojskowych w 1 pułku w Warszawie (1935- 1936) i został przeniesiony w re­zerwie z piechoty do lotnic­twa w stopniu podporucznika pil. rezerwy. W 1934 r. za­czął latać na balonach, w 2 batalionie balonowym w Legionowie. Do 1937 r. był in­struktorem balonowym w Aeroklubie Warszawskim, a od 1935 r. kierownikiem sekcji balo­nowej tegoż aeroklubu. Szko­lenie spadochronowe odbył w 1937 r. w Aeroklubie Lubel­skim, w którym to czasie był prezesem tegoż klubu.

W międzyczasie brał udział jako zawodnik w szeregu sportowych imprezach letni­czych w kraju i za granicą. m. in. w I Zimowych Zawo­dach Lubelskich zajął II miejsce (na RWD-8) a w kra­jowych zawodach balonowych o puchar Wańkowicza (1935 r.) zajął na balonie ZB-1 „Syrena” (z pilotem prowadzącym St. Łojasiewiczem) 1 miejsce. Star­tował trzykrotnie w Między­narodowych Zawodach Balo­nowych o puchar Gordon Ben netta : w 1936 r. w War­szawie, gdzie na balonie JP-2GB "Warszawa II" zajął z Hynkiem (pil. prowadzącym) 4 miejsce (przelot ok. 1500 km w oko­lice Archangielska), w 1937 r. w Liege na balonie "Warsza­wa II", również z Hynkiem (pro­wadzący) zajął 6 miejsce (lą­dowanie koło Leszna) i w 1938 r. w Brukseli na balonie JP-2GB "LOPP", z kpt Januszem (prowadzący) zajął 1 miejsce (przelot około 1750 km do Bułgarii).

W 1934 r. na pokazach w Warszawie, w czasie Chal­lenge, zademonstrował na letnisku mokotowskim po raz pierwszy w Polsce skakankę balonową tzw. "Jumping". Szkolił następnie w tej dzie­dzinie młodzież warszawskich szkół średnich w AW. Przez cały czas swej działalności sportowej w lotnictwie był członkiem zarządu Aeroklubu Warszawskiego, a w latach 1938- 1939 także członkiem za­rządu ARP.

W’ czasie II wojny świato­wej, po ewakuacji do Rumu­nii, przedostał się przez Jugo­sławię i Grecję do Francji. Tam zgłosił się do wojska, był wykładowcą z budowy płatowców i aerodynamiki w batalionie oficerów lotnictwa w Lyonie. W lutym 1940 r. od­komenderowany został stamtąd do fabryki lotniczej CAPRA w Paryżu. Jako zastępca szefa biura studiów pracował tam nad konstrukcją dwusilnikowego samolotu myśliwskiego dalekiego zasięgu CAPRA R-40 aż do upadku Francji. Po zdemobilizowaniu w Tuluzie przebywał w schro­nisku PCK w Marsylii i Bourg d‘Oisans k. Grenoble. W 1941 r. wyjechał do Tur­cji gdzie tamtejszy rząd za­angażował go do fabryki lot­niczej Türk Hava Kurumu Ucak Fabrikasi (THK) w Ankarze. Pracował tam na stanowisku szefa kon­troli i był obliczeniowcem w biurze konstrukcyjnym. W tych zakładach zorganizował działy:   prób statycznych i prób badań w locie, a także oblatywał samoloty (m.in. THK-2 i THK-5). Oprócz tego latał na szybowcach i samolotach w centrum szybowcowym w Inönü (180 km na południowy zachód od Ankary). W czasie pobytu w Turcji napisał dla uniwersytetu w Stambule skrypt ze statyki lotniczej.

W październiku 1946 r. po­wrócił do kraju. Przez rok pracował w Ministerstwie Od­budowy jako naczelnik wy­działu biura inwestycji. W 1947 r. rozpoczyna pracę w Instytucie Lotnictwa w Warszawie, będąc kolejno: kierownikiem zakładu aerody­namiki (1947- 1960) i samodziel­nym pracownikiem nauko­wym. W latach 1948- 1950 przeprowadzał wykłady zleco­ne z aerodynamiki na Wydzia­le Lotniczym Politechniki Warszawskiej i wykłady z me­chaniki w Szkole Inżynierskiej Wawelberga (1949- 1950). Był także w latach 1949- 1952 prze­wodniczącym Komisji Płatowców PKN. Począwszy od 1951 r. zostaje na Politechnice, w Katedrze Mechaniki Ogólnej, samodzielnym pracownikiem nauk, w 1955 r. zostaje docen­tem, a w 1957 r. Rada Pań­stwa PRL mianuje go profesorem nadzwyczajnym. Od 1961 r. był na Politechnice kierowni­kiem Katedry Mechaniki Ogólnej, a następnie prodziekanem do spraw nauki.

Pracując w Instytucie Lotnictwa i w Politechnice Warszawskiej, prze­prowadził montaż tunelu aerodynamicznego łącznie ze żmudną regulacją stru­mienia. Do tego tunelu zaprojektował jedyną tego rodzaju aerodynamiczną wagę samostateczną. Nadzorował budowę największego w Polsce tunelu aerodynamicz­nego, kierował też budową tunelu naddźwiękowego oraz organizował laboratorium analogii reo- elektrycznej do badania przepływów potencjalnych. Zajmował się również astronautyką, a przede wszystkim mechaniką ruchu satelitów.

W 1970 r. przeszedł na emeryturę.

Łącznie opublikował 56 prac nauko­wych, w tym kilka książek, 4 podręczniki, 7 skryptów. Napisał 11 recenzji prac doktorskich i habilitacyjnych oraz 8 recenzji monografii książek. Prowadził 7 prac doktorskich. Napisał trzy części Mechaniki Ogólnej (I Statyka, II kinematyka, III Dynamika). Poza tym napisał książki pt. Podstawowa nawigacja lot­nicza i Loty w Kosmosie oraz był współautorem innych: Radionawigacja lotnicza, Astronawigacja lotnicza i Balony.

W międzyczasie działał również w lotnictwie sportowym. Latał cały czas w Aeroklubie Warszawskim, z wy­jątkiem lat 1951- 1953. W 1949 r. ukończył w Olsztynie kurs akrobacji samolotowej dla instruktorów. Od 1957 r. był w AW społecznym instrukto­rem balonowym, wykonał od tego czasu do dziś 14 lotów na balonach. Był członkiem zarządu ARP (1947- 1948) i długoletnim członkiem zarzą­du AW, a w latach 1956- 1958 wiceprezesem. W 1958 r. otrzymał dyplom członka ho­norowego Aeroklubu War­szawskiego. W tym czasie pełnił również szereg funk­cji w różnych komisjach: przewodniczącego Lotniczej Komisji Egzaminacyjnej przy Ministerstwie Komunikacji dla pilotów doświadczal­nych (1955- 1958), członka Komisji Badania Wypadków Lotniczych (1947- 1951), członka Komisji Balonowej APRL (1957- 1963). Był członkiem- założycielem i członkiem pre­zydium Klubu Seniorów Lot­nictwa APRL. Prowadził wie­le wykładów na różnego ro­dzaju kursach teoretycznych i był członkiem komisji spor­towych imprez samolotowych.

Do końca 1962 r. wylatał ogółem 1 524 h, w tym na 17 typach szybowców- 90 h; na 40 typach samolotów- 800 h; na 3 typach motoszybowców- 7 h, na 5 balonach- 627 h (51 lotów), z tego 313 h w lotach nocnych. Ponadto wykonał 10 skoków spadochronowych. Odbył ra­zem 2 591 różnego rodzaju lo­tów. Na samolotach przestał latać w 1966 r. Ostatni lot balonem wykonał w zawodach o puchar Gordona Bennetta w 1968 r. Na podstawie dokumentacji lotów wiadomo, że Franciszek Janik wykonał 2600 różnych lotów, spędzając 1500 h w powietrzu.

Otrzymał następujące odzna­czenia: Złoty Krzyż Zasługi (1938 r.), Srebrny Krzyż Zasługi (1934 r. i 1935 r.), Medal X-lecia (1954 r.), Dyplom Człon­ka Honorowego AW (1958 r.), Dyplom za 25-lecie pracy w lotnictwie, Odznaką Za­służonego Działacza Lotnictwa Sportowego, Międzynarodowa Federacja Lotnicza (FAI) w Paryżu wyróżniła Franciszka Janika dyplomami honorowymi im. Montgolfiera i P. Tissandiera.

Zmarł 27.12.1975 r. w Warszawie, w wieku 75 lat, spoczął na cmentarzu wolskim. Jego imieniem nazwano ulicę w nowym osiedlu mieszkaniowym na byłym lotnisku sportowym aeroklubu- Gocław w Warszawie. Z okazji 90- lecia Bitwy Gorlickiej i 650-tej rocznicy istnienia miasta Gorlice 2.05.2005 odbyły się w Gorlicach Międzynarodowe Zawody balonowe o Memoriał Franciszka Janika, które zorganizowano po raz pierwszy w 1995 r.

Konstrukcje:
Janik Weiss-motoszybowiec, 1936, motoszybowiec.

Galeria

  • Franciszek Janik. (Źródło: ”Polskie skrzydła w Turcji 1936-1948”).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Płoszajski J. ”Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946”. Wydawnictwo Z.P. Poligrafia. Warszawa 2007.
[3] j.r.k. "Franciszek Janik". Skrzydlata Polska nr 15/1963.
[4] Konieczny J. R., Malinowski T. "Mała encyklopedia lotników polskich. Tomik I". Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
blog comments powered by Disqus