ITS-IVb (ITS-4B), 1935
W 1934 r. w Instytucie Techniki Szybownictwa we Lwowie powstała myśl zbudowania szybowca przeznaczonego do przeprowadzania pomiarów meteorologicznych, aerologicznych i obciążeń występujących podczas lotu szybowców. Ponadto przewidywano możliwość użycia go do nauki pilotażu bez widoczności oraz jako dwumiejscowy szybowiec wyczynowy.
Projekt szybowca opracował inż. Adam Nowotny, a po jego śmierci dokumentację konstrukcyjną dokończył inż. Franciszek Kotowski. Prototyp zbudowały Warsztaty Szybowcowe ZASPL. Został oblatany na lwowskim lotnisku w Skniłowie 30.07.1935 r. na holu za samolotem RWD-8.
Szybowiec początkowo miał lotki z żeberkami równoległymi do osi szybowca. W pierwszym locie wystąpiły drgania lotek. Wówczas lotki przekonstruowano na krzyżulcowe i wyważono masowo. Według projektu szybowiec miał mieć masę własną 170 kg, doskonałość 24 i minimalne opadanie 0,73 m/s. W rzeczywistości masa własna wynosiła 225 kg, czyli 55 kg więcej, doskonałość 22,5, zaś opadanie minimalne 0,82 m/s.
ITS-IVb (później oznaczany ITS-4B), ze względu na przeznaczenie do pomiarów, miał dużą przestrzeń na przyrządy pomiarowe. Obserwator miał dobry dostęp do tych przyrządów. W kabinie umieszczony był składany stolik do notowania pod czas lotu wyników pomiarów. W celu ułatwienia pomiaru obciążeń szybowca w locie płat był od dołu i od góry usztywniony taśmami, a nie podparty zastrzałami.
Na ITS-IVb zostały przeprowadzone pomiary odkształceń giętno- skrętnych skrzydła i przyspieszeń występujących w locie. Szybowiec początkowo używany był w szkole szybowcowej w Bezmiechowej. Gdy stwierdzono ograniczoną jego przydatność do lotów pomiarowych, wyczynowych i treningowych, szybowiec został przekazany do Ustjanowej, gdzie służył do wożenia gości. Był to pierwszy polski szybowiec o rozpiętości 20 m.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy górnopłat o konstrukcji drewnianej.
Płat dwudzielny, prostokątno- trapezowy, jednodźwigarowy ze skośnym dźwigarkiem pomocniczym, usztywniony taśmami i linkami. Profil Bobek 6 o grubości 15%. Dźwigar główny skrzynkowy, w miejscu mocowania taśm wzmocniony, potrójnie skrzynkowy. Dźwigarek skośny teowy. Keson sklejkowy, aż do dźwigarka skośnego. Reszta skrzydła kryta płótnem. Lotki różnicowe, szczelinowe, zawieszone na czterech zawiasach.
Kadłub o przekroju owalnym, półskorupowy, kryty sklejką grubości 1,5 mm, o szerokości 0,66 m. Przednie miejsce (pilota) wyposażone w tablicę przyrządów i przykryte zdejmowaną osłoną z celuloidu. W osłonie trzy otwory wentylacyjne. Pomieszczenia na przyrządy pomiarowe między kabinami załogi oraz za kabiną obserwatora. Kabina pilota oddzielona siatką od przestrzeni na przyrządy pomiarowe. Tylna kabina wyposażona w sterownicę z wyjmowanym drążkiem sterowym. Wejście do tylnej kabiny przez drzwiczki z lewej strony kadłuba. W drzwiczkach i po przeciwległej stronie kadłuba okrągłe okna celuloidowe z okrągłymi otworami wentylacyjnymi. Na kadłubie kozioł z trzech rur stalowych, do którego mocowane były linki podtrzymujące płat.
Usterzenie poziome niedzielone. Stateczniki kryte sklejką, stery płótnem. Ster kierunku z rogowym wyważeniem aerodynamicznym.
Podwozie płozowe. Płoza główna jesionowa, amortyzowana dętką. Płoza ogonowa stalowa.
Dane techniczne ITS-IVb (wg [1]):
Rozpiętość- 20,0 m, długość- 8,42 m, wysokość- 2,2 m, powierzchnia nośna- 24,3 m2.
Masa własna- 255 kg, masa użyteczna- 177 kg, masa całkowita- 432 kg.
Prędkość minimalna- 48 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 73 km/h- 22,5, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 63 km/h- 0,82 m/s.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. "Polskie konstrukcje lotnicze do 1939". Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.