IL Lala-1 (PZL Lala-1), 1972
W związku z programem budowy turboodrzutowego samolotu rolniczego PZL M-15 opracowano w Instytucie Lotnictwa samolot doświadczalny, który służył do oceny realności wykonania rolniczego samolotu z napędem turboodrzutowym oraz zbadania wpływu napędu odrzutowego na rozpylane środki chemiczne oraz uprawy rolne. W tym czasie nie były jeszcze istotne w Rosji problemy ekonomiczne związane z nadmiernym zużyciem paliwa przez silnik odrzutowy przy małych prędkościach rolniczych lotów roboczych. Uważano także w Polsce, że badania tego samolotu wykażą nonsens ekonomiczny budowy samolotu rolniczego o napędzie odrzutowym.
Samolot ten, służący jako latające laboratorium i stąd nazwany w skrócie Lala-1, powstał przez zmodyfikowanie, w Instytucie Lotnictwa- w Zakładzie Produkcji Doświadczalnej, samolotu rolniczego PZL An-2R. Projekt przeróbki opracował Andrzej Frydrychewicz), natomiast projekt konstrukcyjny został opracowany w 1971 r. przez zespół pod kierunkiem mgr inż. Jerzego Świdzińskiego. Skrzydła, podwozie i przód kadłuba wzięto od An-2. Tył kadłuba odcięto, mocując za kabiną silnik turboodrzutowy AI-25 (jaki miał napędzać projektowany samolot rolniczy M-15) oraz kratownicę, na której zamocowano usterzenie oraz tylne podwozie.
Samolot został oblatany 10.02.1972 r. tylko z silnikiem tłokowym i 26.04.1972 r. z obydwoma pracującymi silnikami. Wnioski z przeprowadzonych prób wykorzystano przy projektowaniu samolotu PZL M-15. W 1974 r., po zakończeniu prób, zdemontowano zabudowane zespoły, a samolot zwrócono zakładowi w Mielcu.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła duralowe, dwudźwigarowe. W części przedniej, końcowej i tylnej skrzydło pokryte jest od spodu blachą duralową. Pozostała część skrzydeł pokryta jest płótnem oprócz zbiorników, które mieszczą się w partii przykadłubowej - w przestrzeni międzydźwigarowej górnych płatów. Na górnym skrzydle znajdują się lotki wychylane różnicowo. Na całej rozpiętości skrzydła górnego znajdują się automatyczne skrzela. Klapy szczelinowe, takie same jak lotki, są na górnym i dolnym skrzydle. Konstrukcja lotek i klap metalowa, pokrycie w części przedniej i tylnej blachą duralową, reszta powierzchni pokryta płótnem. Komora płatów składa się z dwóch par skrzydeł połączonych pojedynczymi stójkami oraz usztywnionych cięgnami z linek stalowych.
Kadłub- przednia część kadłuba, do wręgi 10, została praktycznie bez zmian wzięta z samolotu An-2R- konstrukcja metalowa, półskorupowa o przekroju zbliżonym do prostokątnego. W miejscu wcięcia zabudowano silną wręgę 10A zamykającą i usztywniającą kadłub oraz zawierającą punkty mocowania silnika odrzutowego i tylnej części kadłuba. Kabina zakryta. Ze względu na zabudowę silnika zastosowano inne wejście do kabiny- w osłonie kabiny z lewej strony wykonano drzwi otwierane do góry i odrzucane w razie awarii. Tył kadłuba stanowiła kratownica z rur stalowych, zbudowana z dwóch bocznych, płaskich kratownic spawanych, połączonych ze sobą rozporkami.
Usterzenie samolotu uległo również dość znacznym zmianom. Usterzenie poziome wykorzystano niemal w całości z An-2, łącząc połówki ze sobą, zaopatrując je na końcach w dodatkowe okucia i usztywniając od spodu zewnętrzną kratownicą z rur stalowych. Usterzenie pionowe podwójne, w postaci płyt brzegowych zamocowanych na końcach usterzenie poziomego i podparte dodatkowo zastrzałami do kratownicy usztywniającej. Całość usterzenia pokryto tkaniną szklaną (zamiast płótna) w celu zabezpieczenia usterzenia przed gorącym strumieniem gazów wylotowych.
Podwozie klasyczne stałe. Podwozie główne samolotu zostało adaptowane z samolotu An-2 bez jakichkolwiek zmian. Natomiast podwozie tylne, które zmieniło położenie- zostało przesunięte na koniec obciętej części kadłuba, zaprojektowano od nowa.
Napęd: 2 silniki- jeden gwiazdowy PZL-ASz-62IR o mocy 736 kW (1000 KM) i jeden turboodrzutowy, dwuprzepływowy AI-25 o ciągu 1470 daN (1500 kG) z silnikiem rozruchowym AI-9.
Dane techniczne Lala-1 (wg [1]):
Rozpiętość- 18,2 (wg [4]- 18,18) m, długość- 12,4 m, wysokość- 4,00 m, powierzchnia nośna- 71,5 (wg [4]- 71,52) m2.
Masa własna- 4440 kg, masa użyteczna- 1060 kg, masa całkowita- 5500 kg.
Prędkość max- 200 km/h, prędkość przelotowa- 180 km/h, prędkość min.- 60 km/h, wznoszenie- 7 (wg [4]- 6) m/s, pułap- 7000 m, zasięg- 180 km.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.[2] Królikiewicz T. ”Samoloty i śmigłowce Instytutu Lotnictwa. Różne konstrukcje”. Lotnictwo nr 3/2006.
[3] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
[4] Kaczkowski R. ”Samolot wielozadaniowy An-2”. Seria ”Typy Broni i Uzbrojenia” nr 77. Wydawnictwo MON. Warszawa 1982.
[5] ”Problemy rozwoju Wilgi”. Polska Technika Lotnicza. Materiały Historyczne nr 2/2004.
[6] Świdziński J. "Latające laboratorium Lala-1". Skrzydlata Polska nr 15/1979.