Hawker "Tempest", 1942
("Typhoon" Mk.II)

Samolot myśliwski. Wielka Brytania.
Samolot myśliwski Hawker ”Tempest”. (Źródło: Canadian Forces via ”Wikimedia Commons”).

Konstruktor wytwórni Hawker Aircraft Limited inż. Sydney Camm po wprowadzeniu do produkcji seryjnej samolotu Hawker ”Typhoon”, już od marca 1940 r., podjął dalsze prace konstrukcyjne nad tym samolotem, zwłaszcza nad poprawą jego osiągów i właściwości na dużych wysokościach. Ponieważ główną przyczyną problemów w ”Typhoonie” było wąskie i długie skrzydło, opracowano projekt nowego skrzydła o cieńszym profilu i obrysie eliptycznym, ale o profilu laminarnym. Chłodnicę dla silnika ”Sabre IV” postanowiono zamontować w krawędzi natarcie skrzydła od strony kadłuba, likwidując tym samym charakterystyczną brodę z ”Typhoona” mieszczącą tą chłodnicę, poprawiło to też aerodynamikę. Wydłużono kadłub, przesuwając silnik do przodu, i przed kabiną umieszczono zbiornik paliwa. Zastosowano też inny kształt płetwy grzbietowej i wydłużono ogon samolotu. Nowe cieńsze skrzydło wymagało też przeprojektowania podwozia głównego. Projekt był gotowy w październiku 1941 r. I pod niego, w listopadzie 1941 r., Ministerstwo Lotnictwa wydało specyfikację F10/41 i zamówiło 2 prototypy. Projekt początkowo oznaczono ”Typhoon” Mk.II, ale w lutym 1942 r. zmieniono nazwę samolotu na Hawker ”Tempest”.

Samolot ten zamierzano produkować w kilku wersjach:
- Mk.I- z silnikiem rzędowym Napier ”Sabre IV” o mocy 1840 kW (2500 KM) i chłodnicami w skrzydłach,
- Mk.II- z silnikiem gwiazdowym Bristol ”Centaurus V” o mocy 1855 kW (2520 KM),
- Mk.III- z silnikiem rzędowym Rolls-Royce ”Griffon IIB”,
- Mk.IV- z silnikiem rzędowym Rolls-Royce ”Griffon 61”,
- Mk.V- z silnikiem rzędowym Napier ”Sabre IIA” lub ”Sabre IIB”,
- Mk.VI- przerobiona wersja Mk.V przystosowana do służby w krajach tropikalnych, napędzana silnikiem Napier ”Sabre V” o mocy 1722 kW (2340 KM).

Pierwszy prototyp wersji Mk.V oblatano 2.09.1942 r. Był on przerobiony z seryjnego samolotu myśliwskiego Hawker ”Typhoon”. Miał, więc jeszcze osłonę kabiny, drzwi do kabiny typu samochodowego i silnik ”Sabre II” oraz ogon z ”Typhoona”. Szybko jednak wymieniono mu osłonę kabiny na kroplową i ogon na docelowy, zgodny z projektem. Prototyp ten zachowywał się w powietrzu doskonale. Wykazywał tylko problemy ze stabilnością, zmodernizowano więc usterzenie poziome.

W sierpniu 1942 r. Ministerstwo lotnictwa zamówiło 400 egz. ”Tempest” z silnikiem ”Sabre IV”, ale rozwój tego silnika napotykał problemy. Pierwszy prototyp z tym silnikiem oblatano dopiero 24.02.1943 r. oznaczony jako ”Tempest” Mk.I. Opóźnienie nastąpiło, głównie ze względu na problemy z dopracowaniem chłodnic w krawędziach natarcia skrzydła. Również on miał początkowo osłonę kabiny i ogon takie same jak w ”Typhoonie”. Model ten podczas prób osiągnął prędkość maksymalną 746 km/h. Okazało się jednocześnie, że redukcja brody z chłodnicami nie przyniosła dużej poprawy osiągów, więc z pozostałych wersjach zrezygnowano z tego pomysłu. Ponieważ silnik ”Sabre IV” był nadal niedopracowany, wersja Mk.I nie została skierowana do produkcji seryjnej, podjęto ją w wersji ”Tempest” Mk.V z silnikiem ”Sabre II”.

Pierwszy seryjny samolot ”Tempest” Mk.V został wyprodukowany w firmie Hawker i oblatany 21.06.1943 r. Charakteryzował się on silnym uzbrojeniem złożonym z 4 działek kal. 20 mm. Nowy samolot był nieco szybszy i zwrotniejszy od samolotu ”Typhoon”. Do sierpnia 1945 r. zbudowano 805 egz. w tej wersji. Pierwszych 100 egz. miało jeszcze działka o długiej lufie które wystawały przed krawędź skrzydła. Ponadto wzmocniono połączenie kadłuba z ogonem płytami podobnymi do łusek ryby przez co ogona nie można było odłączyć od kadłuba, oznaczono je jako ”Tempest” Mk.V Series 1. Pozostałe Mk.V miały już działka o krótkiej lufie, nie wystające poza krawędź skrzydła, mogły też przenosić dodatkowe zbiorniki z paliwem, oznaczono je jako ”Tempest” Mk.V Series 2.

Wersja Mk.II miał być początkowo napędzana silnikiem rzędowym Napier ”Sabre IVA” o mocy 1654 kW (2250 KM). Główny konstruktor Sydney Camm uważał jednak że zastosowanie silnika gwiazdowego pozwoliłoby osiągnąć więcej niż z silnikiem rzędowym. Wykorzystując rozwiązania z niemieckiego samolotu myśliwskiego Focke-Wulf Fw-190 dotyczące chłodzenia instalacji olejowej oraz odprowadzania spalin postanowiono zastosować silnik gwiazdowy Bristol ”Centaurus”. 28.06.1943 r. oblatano prototyp samolotu ”Tempest” Mk.II z silnikiem gwiazdowym. W samolocie tym zmianie uległ tylko przód kadłuba przystosowany do pomieszczenia silnika Bristol ”Centaurus IV” mającego inny kształt i większą średnicę od silnika rzędowego Napier ”Sabre”. Próby wykazały doskonałe właściwości, jedynym poważnym problemem były wibrację, które szybko wyeliminowano. Ponieważ wersja ta byłą o wiele bardziej obiecująca niż wersje z silnikiem ”Sabre”, zamówiono 500 egz., ale zakłady Gloster były w tym czasie zajęte produkcją samolotów ”Typhoon” oraz rozwojem samolotu odrzutowego Gloster ”Meteor” i nie były w stanie podjąć produkcji tej wersji. Wersję tę skierowano do produkcji seryjnej w zakładach Bristol, ale zanim ją tam podjęto z kolei przeniesiono ją do zakładów Hawker. Wszystko to spowodowało opóźnienia w produkcji tej wersji. Od 4.10.1944 r. do 8.06.1946 r. wykonano 450 samolotów tej wersji z silnikiem ”Centaurus V”. W tym 136 w wersji Mk.II a 316 jako FB Mk.II- samolot myśliwsko-bombowy o wzmocnionej konstrukcji skrzydła. Samoloty ”Tempest” Mk.II nie wzięły udział w walkach.

Zrezygnowano natomiast z produkcji seryjnej samolotów ”Tempest” Mk.III i Mk.IV. Obie wersje miały być napędzane silnikiem Rolls-Royce ”Griffon”. Budowę prototypu wersji Mk.IV odwołano w lutym 1943 r. Zbudowano jeden prototyp wersji Mk.III. Napęd stanowił silnik ”Griffon 85”, próby z nim przeprowadzono w sierpniu 1944 r. Potem zabudowano na nim silnik Napier ”Sabre VIII” o mocy aż 2206 kW (3000 KM). Z nim samolot osiągnął prędkość aż 777 km/h. Samolot dalej rozwijano w ramach projektu Hawker ”Fury”.

Ostatnią produkowana seryjnie wersją była wersja ”Tempest” Mk.VI, a pierwszy samolot tej wersji został oblatany 9.05.1944 r. Do końca 1945 r. zbudowano 142 samolotów tej wersji, pomimo zamówienia na kilkaset egz. Maszyna bazował na płatowcu wersji Mk.V, ale napęd stanowił silnik Napier ”Sabre V” o mocy 1745 kW (2340 KM). W związku z tym przeniesiono do nasady skrzydeł przy kadłubie chwyty powietrza do chłodnic oleju oraz gaźnika, pozostawiając całe miejsce w brodzie pod silnikiem dla chłodnicy silnika. Wersja ta miała operować głównie na Środkowym Wschodzie w znacznie wyższych temperaturach niż w Europie.

Łącznie w latach 1943-1946 wyprodukowano 1397 samolotów Hawker ”Tempest” wszystkich wersji.

W II wojnie światowej używane były tylko samoloty ”Tempest” Mk.V. Wprowadzono je do służby do dywizjonów myśliwskich RAF 3 i 486, a od lipca 1944 r. do dywizjonu 56. Pozostałe wersje seryjne samolotów ”Tempest” Mk.II i Mk.VI weszły do służby po zakończeniu II wojny światowej. W lotnictwie brytyjskim były używane do 1951 r.

Oprócz lotnictwa brytyjskiego samoloty tego typu używało lotnictwo Indii i Pakistanu. W lotnictwie pakistańskim używano ich do 1953 r.

W Polsce.

Na samolotach Hawker ”Tempest” latali również Polacy, piloci Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, m.in. w brytyjskich dywizjonach:
- 3 dywizjon myśliwski RAF- Sgt Stanisław Domański, który 16.06.1944 r. jako pierwszy Polak zestrzelił latającą bombę V-1. Leciał wtedy na samolocie ”Tempest” Mk.V nr JN752 JF-S (wg [2]- Stanisław Domański służył w 219 dywizjonie i leciał samolotem De Havilland ”Mosquito” NF Mk.XXX),
- 56 dywizjon myśliwski RAF- wykonywano głównie loty szturmowe oraz na zwalczanie niemieckich pocisków V-1,
- 286 dywizjon myśliwski RAF,
- oblatywali maszyny tego typu w 20 MU Aston Down i Ground Service Unit Lasham oraz rozprowadzali je w ramach ATA, m.in. w N°2 Ferry Pilots Pool.

Inż. Władysław Fiszdon był zatrudniony w wytwórni Hawker, gdzie pracował m.in. nad rozwojem samolotów myśliwsko-bombowych Hawker ”Tempest”.

W latach 1945-1947 na samolotach Hawker "Tempest" Mk.II i Mk.V wykonywał loty w Aircraft and Armament Experimental Establishment (Instytut Doświadczalny Samolotów i Uzbrojenia) w Boscombe Down legendarny polski pilot doświadczalny Janusz Żurakowski.

Na samolotach "Tempest" Mk.II wykonywali loty lotnicy Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, którzy po zakończeniu II wojny światowej podjęli służbę w lotnictwie wojskowym Pakistanu (Royal Pakistan Air Force), m.in. w 9 Sqn RPAF Julian Żuromski (był dowódcą squadronu) i Kazimierz Kozak. Na samolotach tego typu latali również Bolesław Kaczmarek (zginął na tym samolocie) i Stefan Tronczyński.

Konstrukcja:
Jednomiejscowy dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Kabina zakryta.
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Uzbrojenie- 4 działka Hispano-Suiza kal. 20 mm w skrzydłach, 8 niekierowanych pocisków rakietowych RP-3 (SAP-60) (po 4 pod skrzydłami) lub 2 bomby o masie 454 kg każda.

Silnik:
- Mk.V- rzędowy w układzie litery H typu Napier ”Sabre IIA” o mocy 1604 kW (2180 KM) lub Napier ”Sabre IIB” o mocy 1619 kW (2200 KM) albo Napier ”Sabre IIC” o mocy 1663 kW (2260 KM),
- Mk.II- gwiazdowy Bristol ”Centaurus V”,
- Mk.III- rzędowy Rolls-Royce ”Griffon 85”, później Napier ”Sabre VIII” o mocy 2206 kW (3000 KM),
- Mk.VI- Napier ”Sabre V” o mocy 1745 kW (2340 KM).

Galeria

  • Hawker ”Tempest” Mk. V, plany modelarskie. (Źródło: Modelarz nr 4/1962).

Źródło:

[1] Grabowski F. ”Druga Bitwa o Anglię polscy myśliwcy w walce z bronią V1.” Lotnictwo Numer specjalny 1.
[2] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[3] Cumft O., Kujawa H. K. ”Księga lotników polskich. Poległych, zmarłych i zaginionych 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1989.
[4] Zuk B. "Janusz Zurakowski. Legend in the skies.", St. Catharines 2004 via "Niepolskie Statki Powietrzne Polskich Lotników"
[5] Korespondencja Pawła Wymysłowskigo z A. Głogowskim, który przygotowuje publikację o polskich lotnikach w Pakistanie via "Niepolskie Statki Powietrzne Polskich Lotników"

blog comments powered by Disqus