SG-3, 1933
W marcu 1933 r. Szczepan Grzeszczyk rozpoczął projektowanie szybowca wyczynowego SG-3. Był to dalszy rozwój szybowca SG-28. Płat SG-3 otrzymał nieco mniejszą rozpiętość i powierzchnię, został zmodyfikowany kształt kadłuba i usterzenia. Według obliczeń doskonałość szybowca miała wynosić 26,8.
Prototyp został zbudowany w Warsztatach Szybowcowych w Warszawie. Został oblatany 11.08.1933 r. na lotnisku mokotowskim w Warszawie. Prototyp od późniejszych egzemplarzy seryjnych odróżniała osłona kabiny o drewnianym szkielecie i wydłużona do przodu. SG-3 był konkurentem szybowca CW-5 bis, zbudowanego w tym samym roku. Na SG-3 P. Mynarski 30.10.1933 r. ustalił w Bezmiechowej krajowy rekord długotrwałości lotu- 11 h 58 min.
Dobra ocena prototypu spowodowała opracowanie wersji seryjnej SG-3/34. Pierwszy egzemplarz seryjny zbudowano pod koniec 1933 r., później powstały kolejne 2 egz. Wersja ta miała skróconą osłonę kabiny, ze szkieletem z rurek stalowych oraz skrócone lotki o zmienionej szerokości. W czerwcu 1934 r. SG-3/34 wziął udział w rajdzie ze Lwowa do Bukaresztu i z powrotem, na holu za samolotem RWD-8. W dniu 15.10.1934 r. K. Plenkiewicz ustalił krajowy rekord długotrwałości lotu- 12 h 6 min. W Aeroklubie Poznańskim został zbudowany SG-3/34 z wiatrochronem, bez odejmowanej osłony kabiny. Później dodano mu osłonę. Łącznie zbudowano 4 egz. SG-3/34. W tej wersji wzrosła doskonałość szybowca z 22,7 do 23,4.
W listopadzie 1934 r. podczas lotów pomiarowych w Instytucie Techniki Szybownictwa we Lwowie prototyp szybowca SG-3 uległ rozbiciu, zginął wówczas kierownik ITS- inż. Adam Nowotny.
Rozbity prototyp SG-3 został w trakcie remontu przerobiony, stając się pierwszym egzemplarzem nowej wersji- SG-3 bis/35. Łącznie z przerobionym prototypem było 9 SG-3bis/35. Podczas III Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustjanowej w 1935 r. B. Baranowski na SG-3 bis/35 wykonał najdłuższy w zawodach przelot- 140 km, był to najdłuższy przelot termiczny wykonany w tym czasie w Polsce. W sierpniu 1935 r. SG-3 holowany za samolotem RWD-8 wziął udział w akademickim rajdzie bałtyckim do Łotwy, Estonii, Finlandii i z powrotem. Na SG-3 bis/35 R. Dyrgałła 20.10.1935 r. wykonał pierwszy w Polsce lot na fali, w Bezmiechowej, uzyskując wysokość 2300 m, a K. Antoniak 6.07.1936 r. pobił krajowy rekord wysokości- 3435 m.
W 1936 r. powstała wersja SG-3 bis/36, a zwana potocznie ”SG-łamane”, gdyż jej skrzydła w widoku z przodu otrzymały załamanie o kształcie litery M, m.in. w celu uzyskania lepszych własności w krążeniu. Poprzednie wersje SG-3 zaczęto wówczas nazywać ”SG-proste”. Pierwszy szybowiec tej wersji oblatany został w maju 1936 r. (wg [1]- w czerwcu 1936 r.) SG-3 bis/36 miał powiększoną rozpiętość oraz lepsze wykończenie powierzchni, co dało w wyniku wzrost doskonałości. W czerwcu 1936 r. szybowiec przeszedł próby w Instytucie Technicznym Lotnictwa w Warszawie.
Sześć takich szybowców wzięło udział w IV Krajowych Zawodach Szybowcowych w Ustjanowej w dniach 28.06.- 12.07.1936 r. B. Baranowski 7.07.1936 r. wykonał przelot długości 332 km, będący rekordem krajowym. W zawodach tych pierwsze miejsce zajął Z. Żabski na SG-3 bis/36, a trzecie B. W V Krajowych Zawodach Szybowcowych w Inowrocławiu (5- 15.08.1938 r.) wzięło udział 6 szybowców SG-3 bis i 1 SG-3. Pierwsze miejsce zajął T. Góra na SG-3 bis/36.
W 1937 r. pojawiły się nowe szybowce, m.in. wysokowyczynowy, PWS-101, który odsunął SG-3 bis na dalszy plan. W VI krajowych Zawodach Szybowcowych w Masłowie (10- 22.07.1938 r.) wzięło udział 5 szybowców SG-3 bis/36 i 3 SG-3.
Zbudowano łącznie ok. 20 egz. wszystkich wersji. Prócz prototypu wykonano średnio po 6 egz. wersji SG-3/34, SG-3 bis/35 i SG-3 bis/36. Budowę jednego SG-3/34 podjął Aeroklub Poznański. Szybowce te były użytkowane do wybuchu wojny we wrześniu 1939 r. kiedy to uległy zniszczeniu.
Jeden egzemplarz SG-3 bis/36 latał w 1936 r. w Atenach, a jeden był ofiarowany przez Państwowe Zakłady Lotnicze w 1937 r. Bułgarii.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy wolnonośny górnopłat o konstrukcji drewnianej.
Płat dwudzielny, jednodźwigarowy, z kesonem krytym sklejką sięgającym do dźwigara. Mocowanie płata, jak we wszystkich szybowcach Grzeszczyka, czterema sworzniami. Okucia główne na dźwigarze, okucie przednie na wzmocnionej listwie krawędzi natarcia. Część zadźwigarowa piata kryta sklejką. W SG-3 "prostych" profil u nasady IAW-336 przechodzący w IAW-192 na końcu skrzydła. Profil SG-3 bis/361AW-100 u nasady, IAW-248, po środku i IAW-192 na końcu skrzydła. Płat wyposażony w lotki.
Kadłub o przekroju owalnym zwężonym u dołu, półskorupowy, trójpodłużnicowy z pokryciem ze sklejki. Z przodu kadłuba hak do startu z lin gumowych i zaczep do holu za samolotem. W przodzie kadłuba otwory służące jako uchwyty przy podnoszeniu szybowca. Kabina zakryta.
Statecznik pionowy integralny z kadłubem. Usterzenie poziome płytowe, dwudzielne, mocowane na rurze stalowej, stanowiącej oś obrotu steru. Stery do dźwigara kryte sklejką, za dźwigarkiem- płótnem.
Podwozie płozowe. Płoza przednia jesionowa, amortyzowana dętką gumową, płoza tylna metalowa.
Wyposażenie- tablica przyrządów wyposażona w prędkościomierz, wysokościomierz wariometr busolę i zakrętomierz.
Dane techniczne SG-3 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,0 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna- 149 kg, masa użyteczna- 77 kg, masa całkowita- 226 kg.
Prędkość minimalna- 48 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 58 km/h- 22,7, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 53 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,3) m/s.
Dane techniczne SG-3/34 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,0 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna- 160 kg, masa użyteczna- 75 kg, masa całkowita- 235 kg.
Prędkość minimalna- 50 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 59 km/h- 23,4, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 54 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,25) m/s.
Dane techniczne SG-3 bis/35 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,0 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,5 m2.
Masa własna- 156 kg, masa użyteczna- 79 kg, masa całkowita- 235 kg.
Prędkość minimalna- 50 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 59 km/h- 23,4, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 54 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,25) m/s.
Dane techniczne SG-3 bis/36 (wg [1]):
Rozpiętość- 17,6 m, długość- 7,05 m, wysokość- 1,85 m, powierzchnia nośna- 16,75 m2.
Masa własna- 152 kg, masa użyteczna- 85 kg, masa całkowita- 237 kg.
Prędkość minimalna- 50 km/h, doskonałość przy prędkości optymalnej 59 km/h- 25, opadanie minimalne przy prędkości ekonomicznej 54 km/h- 0,65 m/s, opadanie przy prędkości 100 km/h- (wg [2]- 2,0) m/s.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. "Polskie konstrukcje lotnicze do 1939". Tom 3. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2008.