Fokker G-I, 1937
W latach 1930-tych powstała koncepcja ciężkiego myśliwca (niszczyciela), która zakładała dużą uniwersalność maszyny. Samolot powinien móc nawiązać walkę z myśliwcami przeciwnika, zapewnić eskortę samolotom bombowym na długich dystansach, a także w razie konieczności wykonać loty rozpoznawcze. W 1934 r. niezależnie w kilku państwach rozpoczęto prace nad projektem ciężkiego samolotu myśliwskiego. W Polsce przystąpiono do projektu PZL-38 ”Wilk”, we Francji rozpoczęto modyfikację samolotu Potez 63 (w 1935 r. rozpoczęto pracę nad samolotem Potez 630), w Niemczech zaproponowano trzy maszyny tej klasy: Focke-Wulf Fw-57, Henschel Hs-124 oraz Messerschmitt Bf-110, który wybrano do realizacji.
Również w Holandii, w firmie Nederlandsche Vligtvigenfabriek Fokker inż. Erich Schatzki zaprojektował samolot pod oznaczeniem Fokker G-I (w niektórych publikacjach spotyka się określenie G-1). Projekt samolotu byt kompromisem pomiędzy myśliwcami przechwytującymi, a założeniami niszczyciela. Koncepcja sprowadzała się do zaproponowania państwom o ograniczonych możliwościach finansowych idei unifikacji parku lotniczego drogą wprowadzenia do eksploatacji samolotu bazowego, który z odpowiednio ukompletowaną załogą i wyposażeniem zadaniowym mógłby z powodzeniem realizować szeroką gamę zadań na polu walki. Drogę do rozwiązania tego problemu dostrzeżono w oryginalnym układzie dwubelkowym, z centralną gondolą-kadłubem. Przy stałym układzie płatowcowo-silnikowym, zmianom- stosownie do zadań- miała podlegać jedynie gondola. Fokker G-I został zaprojektowany jako samolot wielozadaniowy, stąd też duża różnorodność w wariantach uzbrojenia strzeleckiego i bombowego:
- 2 działka Madsen kal. 23 mm oraz 2 kaemy kal. 7,9 mm,
- 8 kaemów Madsen kal. 7,9 mm,
- 2 działka Oerlikon kal. 20 mm i 4 kaemy Browning kal. 7,9 mm,
- 4 działka Oerlikon kal. 20 mm,
- 4 wukaemy Madsen kal. 13,2 mm.
Samolot mógł także być uzbrojony w jedną bombę o wagomiarze 700 kg, dwie o wagomiarze 200 kg każda, lub 10 o wagomiarze 26 kg każda. Wersją ciężkiego myśliwca był samolot uzbrojony w 8 kaemów kal. 7,9 mm. Samolot uzbrojony w 4 kaemy i 2 działka oraz dodatkowo w 10 bomb był maszyną bombowo-rozpoznawczą. W tym wariancie można było jednocześnie, po przebudowaniu komory bombowej powiększyć załogę do trzech lotników, lecz ładunek bombowy zredukowano do 150 kg. Fokker G-I uzbrojony w bombę 400 kg, cztery karabiny 7,9 mm (z wukaemów kalibru 13,2 mm zrezygnowano po wstępnym projekcie) był dwuosobowym lekkim samolotem bombowym, natomiast samolot wyposażony w dwie bomby o wagomiarze 200 kg montowane na wysięgnikach pod kadłubem centralnym miał być bombowcem nurkującym. Każda z wersji wyposażona była w jeden kaem radiooperatora. Już w trakcie produkcji seryjnej powstała koncepcja zbudowania samolotu w wersji samolotu rozpoznawczego dalekiego zasięgu. W takiej maszynie miano zwiększyć załogę o obserwatora-nawigatora. Stanowisko obserwacyjne miało się znajdować w stałej gondoli pod kadłubem centralnym.
Prace nad Fokkerem G-I rozpoczęły się na wiosnę 1935 r. Jego makieta naturalnej wielkości po raz pierwszy została zademonstrowana na 15. Salonie Lotniczym w Paryżu, wzbudzając prawdziwą sensację. G-I nie został jeszcze oblatany, co nie przeszkodziło, aby został zawarty pierwszy kontrakt na 12 szt. z przedstawicielami Republiki Hiszpańskiej. Ze względu na kłopoty z silnikami pierwszy prototyp został oblatany dopiero 16.03.1937 r. Posiadał dużą prędkość poziomą, dobre wznoszenie, był stosunkowo łatwy w pilotażu. W kwietniu 1937 r. odbyły się dwudniowe testy dla komisji technicznej LVA (Luchtvaartafdeling), które wypadły bardzo dobrze. Wydano entuzjastyczną opinię o samolocie, zalecano nawet aby zrezygnować z zamówionego kontraktu na 37 samolotów Fokker D-XXI na korzyść G-I.
Zanim Fokker G-I odbył swój pierwszy lot został zakupiony przez Hiszpanię. Całkowity kontrakt obejmował 12 oryginalnych holenderskich maszyn oraz 25 samolotów zmontowanych w zakładach Hispano Aviacion, które miały być napędzane silnikami Pratt& Whitley SB4-G ”Twin Wasp”. Później Hiszpanie zmienili zamówienie na 25 gotowych samolotów. Dalsze loty pokazały, że silniki Hispano-Suiza 14 Ab miały wadliwy system chłodzenia oleju, co powodowało przegrzewanie się silników. Próby pokazały, że Fokker G-I był rzeczywiście najlepszy w swojej klasie. We wrześniu 1937 r. został zaprezentowany delegacji fińskiej i tureckiej. Fiński pilot podczas prób osiągnął prędkość 650 km/h. Podczas prób na wysokości ok. 1500 m uzyskiwano prędkości 450-500 km/h. Gdy zainstalowano silniki ”Twin Wasp” na wysokości 1500 m osiągnięto prędkości 650 km/h. Te rewelacyjne osiągi sprawiły, że holenderskie Ministerstwo Obrony w październiku 1937 r. złożyło wstępne zamówienie na 36 maszyn z silnikami Bristol ”Mercury VIII”. Zastosowanie tych silników pociągnęło za sobą kilka zmian w płatowcu. Zwiększona została rozpiętość z 16,5 m do 17,15 m, powierzchnia nośna z 35,7 m2 do 38,3 m2. Zdecydowano się także na jeden wariant uzbrojenia- 8 kaemów 7,9 mm. Samoloty musiały mieć możliwość zabierania trzech lotników: pilota, nawigatora-radiooperatora i bombardiera-obserwatora. Ten postulat nie został jednak spełniony. Oblot prototypu G-1A wykonano 8.11.1938 r., kolejny po raz pierwszy wzbił się w powietrze 11.04.1939 r. Dostawy do jednostek liniowych ruszyły 10 lipca. Ostatni G-1A przekazano użytkownikowi 25.10.1939 r. Na przełomie lat 1937/1938 planowano budowę wersji G-1A z silnikami Bristol ”Perseus X” o mocy max 647 kW (880 KM). Możliwy przyrost prędkości o 10 km/h uznano za zbyt mały i pomysł zarzucono.
Na przełomie 1938 i 1939 r. Holandia ogłosiła embargo na dostawy sprzętu wojennego do Hiszpanii, w związku z tym zamówienie na 25 samolotów oraz prototyp (został zakupiony przez Hiszpanów) zostało przyjęte przez LVA. Nieoficjalnie samoloty otrzymały oznaczenie Fokker G-IA (silniki Bristol ”Mercury VIII”) i Fokker G-IB (”Twin Wasp”). Kontrakt został podpisany 30.12.1939 r. (w tym momencie było gotowych pierwsze 12 egz.), a miały zostać przekazane lotnictwu wojskowemu do 1.06.1940 r. Samolot wzbudził duże zainteresowanie w Finlandii, gdzie był prezentowany w lutym 1939 r. Wybuch wojny spowodował przerwę w negocjacjach i rezygnację z zakupu. W styczniu 1939 r. samolot testowali Szwedzi i w marcu 1940 r. podpisali kontrakt na dostawę 18 samolotów (wyposażonych w silniki Bristol ”Mercury VIII” lub IX, Bristol ”Pegasus X” lub XIX) z opcją na budowę 77 samolotów licencyjnych (uzbrojenie- 2 działka Bofors kal. 20 mm i 4 kaemy M/22F kal. 7,9 mm 7,9 mm) oraz 12 samolotów w wersji rozpoznawczej dalekiego zasięgu. Zamówienie i produkcja licencyjna nie zostały zrealizowane. We wrześniu 1938 r. Dania negocjowała zakup 12 samolotów do montażu (uzbrojenie- 2 działka Oerlikon kal. 20 mm oraz dwa kaemy kal. 8 mm). Po wybuchu wojny Duńczycy przewidywali wyposażyć samoloty w silniki niemieckie typu BMW 132, lecz Holendrzy zerwali rozmowy. Prowadzono także rozmowy z Węgrami nad możliwością budowy licencyjnej Fokkera G-I przez firmę Manfreda Weissa w Budapeszcie, jednak nie zakończyły się powodzeniem.
Gdy 10.05.1940 r. Niemcy zaatakowali Holandię, dysponowano w pierwszej linii 27 G-1A, w tym 23 gotowymi do walki, wyposażone w silniki Bristol ”Mercury VIII”, w dwóch jednostkach: 3 i 4 Dywizjonu Myśliwskiego (JaVA). Samoloty G-1B wyposażone w silniki ”Twin Wasp” nie znalazły się na wyposażeniu jednostek liniowych, wg [3]- 10.05.1940 r. o świcie dysponowano w pierwszej linii 16 G-1B, w tym 10 gotowymi do walki. Podczas walk powietrznych Fokkery odniosły szereg zwycięstw powietrznych, jednak do 14.05. wszystkie samoloty z jednostek bojowych uległy zniszczeniu. Niemcy zdobyli nieuszkodzonych ok. 7-8 samolotów, które po testach skierowali do szkoły lotniczej Flugzeugführerschule w Wiener Neustadt. Ostatnim akordem kończącym historię był lot dwóch pilotów holenderskich, którzy 7.05.1941 r. mieli dostarczyć samolot lotem do Berlina. Jednak po starcie wzięli kurs na Suffolk w Anglii. Piloci przywieźli plany prac, jakie prowadzą Niemcy w fabryce Fokkera.
W Polsce.
W październiku 1937 r. firma Fokker złożyła do Kierownictwa Zaopatrzenia Lotnictwa ofertę dostawy samolotów myśliwskich Fokker G-I. Oferta spotkała się z dużym zainteresowaniem. W celu zapoznania się z konstrukcją i własnościami w locie, wydelegowano do Amsterdamu w październiku 1937 r. pilotów doświadczalnych ITL kpt. pil. Andrzeja Włodarkiewicza i kpt. pil. inż. Józefa Domaszewskiego. Działania te były niewątpliwie związane z zamiarem wprowadzenia w lotnictwie polskim samolotu podobnej klasy- PZL-38 ”Wilk”. Ułatwione było to przychylnością strony holenderskiej liczącej na uzyskanie zamówień na ten dobrze zapowiadający się samolot.
Konstrukcja:
Dwumiejscowy (projektowano wersje trzymiejscowe) dwukadłubowy o konstrukcji mieszanej.
Płat centralny dwudźwigarowy o obrysie prostokątnym, kryty sklejką, płaty zewnętrzne miały obrys trapezoidalny z zaokrąglonymi końcówkami. Płaty zewnętrzne posiadały dwa drewniane dźwigary oraz drewniane ożebrowanie kryte sklejką termicznie utwardzaną. Końcówki płatów i krawędzie natarcia były kryte blachą duralową.
Kadłub centralny stanowił bardzo bogato oszkloną kabinę o konstrukcji metalowej, pokryty blachą duralową. Konstrukcja zbudowana była ze stalowych rur, częściowo spawanych, a częściowo łączoną okuciami. Tył kabiny zakończony był stożkiem ze szkła organicznego, w którym zainstalowano karabin radiooperatora.
Belki silnikowe metalowe zbudowane z 12 wręg, pokryte blachą duralową. W końcowej części belki przechodziły w usterzenie kierunku o obrysie trapezowym. Pomiędzy belkami silnikowymi znajdowało się usterzenie poziome, także metalowe.
Podwozie klasyczne chowane w locie.
Uzbrojenie:
pierwszy prototyp- 2 stałe działka Madsen kal. 23 mm i 2 stałe karabiny maszynowe Madsen kal. 7,9 mm zabudowane w przodzie kadłuba i 1 ruchomy karabin maszynowy. Udźwig bomb- 400 kg,.
- G-IA, 8 stałych karabinów maszynowych FN-Browning M-36 kal. 7,9 mm i 1 ruchomy karabin maszynowy FN-Browning M-36 kal. 7,9 mm. Udźwig bomb- 360 kg,
- G-IB, 2 stałe działka Oerlikon kal. 20 mm oraz 2 stałe karabiny maszynowe FN-Browning M-36 kal. 7,9 mm i 1 ruchomy karabin maszynowy FN-Browning M-36 kal. 7,9 mm.
Napęd- 2 silniki:
- pierwszy prototyp- w układzie podwójnej gwiazdy Hispano-Suiza 14 Ab o mocy nominalnej 478 kW (650 KM), wg [3]- o mocy max 500 kW (680 KM),
- G-IA- gwiazdowe Bristol ”Mercury VIII” o mocy 760 KM (559 KM),
- G-IB- gwiazdowe Pratt& Whitley SB4-G ”Twin Wasp” o mocy 607 kW (825 KM).
Dane techniczne G-IA (wg [1]):
Rozpiętość- 17,15 m, długość- 10,90 m, wysokość- 3,35 m, powierzchnia nośna-38,3 m2.
Masa własna- 3350 kg, masa z wyposażeniem- 3905 kg, masa całkowita- 4800 kg.
Prędkość max- 473 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 1' 36".
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.[2] Lalak Z. ”Ciężki samolot myśliwski Fokker G I”. Nowa Technika Wojskowa nr 3 i 4/1995.
[3] JBG, MF ”Fokker G.1”. Lotnictwo nr 9/2005.