Dornier Do-15 "Wal", 1922
("Militär-Wal")

Latająca łódź pocztowa, rozpoznawcza dalekiego zasięgu. Niemcy.
Latająca łódź Dornier J ”Wal” (D-861) w służbie lotnictwa niemieckiego. (Źródło: Deutsches Bundesarchiv (German Federal Archive), Bild 102-00857).
Od początku istnienia firmy Dornier Metal-Ibauten była ona znana z konstruowania całkowicie metalowych samolotów w tym głównie łodzi latających, z których najsłynniejsza była Dornier ”Wal”. Jej pierwszy prototyp oblatany został 6.11.1922 r. Samolot okazał się wielkim sukcesem komercyjnym, produkowany był przez ponad dziesięć lat w wielu krajach świata. W związku z nałożonymi na Niemcy ograniczeniami produkcji samolotów wynikającymi z Traktatu Wersalskiego, Dornier zmuszony został do założenia filii swoich zakładów we Włoszech. Dornier ”Wal” produkowany był tam przez firmę Construzioni Meccaniche Aeronautiche (CMASA) od 1923 r. Po częściowym zniesieniu restrykcji od 1932 r.w zakładach Dornier w Friedrichshafen rozpoczęto produkcję wojskowej wersji Do-15 ”Wal”, nazwanej ”Militär-Wal”. Samolot ten różnił się od wersji cywilnej wieloma detalami, m.in. zmniejszona została rozpiętość płata, zastosowano inne silniki oraz wzrósł jego ciężar.

Do produkcji seryjnej dla Luftwaffe skierowano wersję, której pierwszy lot miał miejsce 27.01.1931 r., nazywana ”8-tonowym Walem”. Prototyp wersji ”Militär-Wal 33” (nazywany był również jako ”10-tonowym Walem”) odbył pierwszy lot 3.05.1933 r. Wersja ta nie była produkowana seryjnie. Samolot seryjny otrzymała oznaczenie wojskowe Do-15 i trafiła początkowo na wyposażenie Deutsche Lufthansa, jako samolot pocztowy używany nad południowym Atlantykiem. Pierwsze egzemplarze Do-15 trafiły w końcu 1933 r. również do lotnictwa wojskowego. Znalazły się na wyposażeniu eskadr treningowych lotnictwa morskiego, w dniu 1.03.1934 r. posiadały na stanie cztery Do-15. Do końca 1934 r. 16 Do-15 znalazło się na stanie eskadr treningowych, a program produkcyjny przewidywał dostarczenie do września 1935 r. 21 egz. tego samolotu. W drugiej połowie 1935 r. utworzona została pierwsza jednostka dalekiego rozpoznania morskiego wyposażona w Do-15 nazwana Fliegerstaffel (F) List. W lipcu 1936 roku jednostkę tę przemianowano na 2./Kü.Fl.Gr.106. Planowano utworzenie dalszych trzech eskadr dalekiego rozpoznania morskiego ale z realizacją tego zamierzenia postanowiono poczekać do czasu dostawy nowoczesnych łodzi latających Dornier Do-18.

Produkcję Do-15 zakończono w 1935 r. po zbudowaniu 30 egz. Na stanie 2./Kü.Fl.Gr.106 znajdowały się do 1938 r. Następnie trafiły do szkół lotniczych oraz używano ich do testów.

W 1926 r. ZSSR zakupił pierwsze 20 egz. Dornier Do-15, później- jeszcze ok. 40 egz. Początkowo samoloty dostarczano z Włoch z silnikami Lorraine-Dietrich. Następne przybyły z Niemiec oraz ze Szwecji- dostarczano tylko płatowce, a w Fabryce nr 45 w Sewastopolu montowano na nich silniki M-17. Tutaj również dostosowywano je do służby w lotnictwie polarnym lub w lotnictwie wojskowym. Samoloty transportowały ładunki po całym wybrzeżu Północnego Oceanu Lodowatego. Przydała się tu zwłaszcza zdolność do lądowania na śniegu, lodzie i zamarzniętym gruncie. W lotnictwie Floty Wojenno-Morskiej wodnosamoloty ”Wal” używane były do 1941 r., natomiast w lotnictwie polarnym aż do 1946 r.

W Polsce.

W lecie 1933 r. radziecki lotnik polarny polskiego pochodzenia- Zygmunt Aleksandrowicz Lewoniewski (brat polskiego lotnika- kpt. Józefa Lewoniewskiego, który poniósł śmierć 11.09.1933 r. podczas próby pobicia rekordu długości lotu w linii prostej na trasie Warszawa- Kazań- Swierdłowsk- Omsk- Krasnojarsk. Samolot PZL-19 uległ wypadkowi pod Kazaniem) dokonał przelotu łodzią latającą Dornier ”Wal” z Sewastopola do Chabarowska. Przeznaczona była do rozpoznania szlaków Dalekiej Północy.

Rodzice Zygmunta Lewoniewskiego (matka Teofila, ojciec Aleksander) pochodzili z Sokółki. W 1898 r. wyjechali do Petersburga w poszukiwaniu pracy. Młodszy syn państwa Lewoniewskich, Zygmunt urodził się w Sankt Petersburgu w Rosji 15.05.1902 r. W młodości mieszkał głównie w Sokółce. Pracował jako robotnik. Wziął udział po stronie bolszewików w rewolucji październikowej 1917 r. i wojnie domowej w Rosji. Od 1918 r. służył w Armii Czerwonej. Od 1921 r. służył w lotnictwie wojskowym. W 1928 r. został przeniesiony do rezerwy, po czym pracował jako instruktor w Nikołajewskiej Szkole Lotniczej organizacji paramilitarnej Osoawiachim, a od 1929 r. do 1933 r. jako naczelnik szkoły Osoawiachimu w Połtawie. Od wiosny 1933 r. pracował jako pilot w lotnictwie polarnym Gławsiewmorputi (Zarządu Północnej Drogi Morskiej).

Zygmunt Lewoniewski wykonywał loty polarne również na samolotach: Consolidated ”Fleetster”, Tupolew ANT-25, Vultee V-1A, Sikorsky S-43 ”Baby Clipper”, Douglas DF, Bołchowitinow DB-A.

Konstrukcja:
”Militär-Wal”- czteromiejscowy górnopłat zastrzałowy (typu parasol) o konstrukcji metalowej.
Kadłub łodziowy.

Uzbrojenie:
- ”Militär-Wal”- 3 karabiny maszynowe MG 15 kal. 7,9 mm umieszczone po jednym na stanowiskach na przodzie kadłuba oraz na dwóch położonych obok siebie na stanowiskach na grzbiecie kadłuba za grzbietem. Udźwig bomb- 100-200 kg.

Napęd- 2 silniki:
- ”Wal” używane w ZSRR- rzędowe Lorraine-Dietrich lub M-17 o mocy 368/537 kW (500/730 KM) każdy.
- ”Militär-Wal”- rzędowe BMW VI 7,3 o mocy startowej 551 kW (750 KM) każdy i mocy max 368 kW (500 KM) każdy. Umieszczone w gondoli nad płatem, silniki w układzie tandem: jeden napędzał śmigło ciągnące, drugi pchające.

Dane techniczne ”Wal” używane w ZSRR (wg [2]):
Rozpiętość- 23,2 m, długość- 18,15 m, powierzchnia nośna- 96,59 m2.
Masa własna- 4340 kg, masa startowa- 7000 kg.
Prędkość max- 220 km/h, prędkość przelotowa- 190 km/h, czas wznoszenia na 3000 m- 35', pułap- 3000 m, zasięg max- 2200 km.

Dane techniczne ”Militär-Wal” (wg [3]):
Rozpiętość- 23,2 m, długość- 18,2 m, wysokość- 5,5 m.
Masa własna- 5342 kg, masa całkowita- 7940 kg.
Prędkość max- 220 km/h, prędkość przelotowa- 190 km/h, czas wznoszenia na 3000 m- 35', pułap- 3000 m, zasięg max- 2200 km.

Źródło:

[1] "Герои страны"
[2] Pietrow G. ”Gidrosamoljety i ekranopłany Rossjj 1910-1999”. Wydawnictwo Rusawia 2000.
[3] Murawski M. ”Samoloty Luftwaffe 1933-1945”. Tom 1. Wydawnictwo Lampart. Warszawa.
blog comments powered by Disqus