BAe ATP, 1986
(BAe 846, BAe "Jetstream 51", BAe "Jetstream 61", BAe "Jetstream 71", P.132, BAe ATPF)

Samolot komunikacyjny. Wielka Brytania.
Samolot komunikacyjny BAe ATP linii West Air Europe. (Źródło: Krzysztof Godlewski- ”airfoto.pl”).

W 1980 r. British Aerospace rozpoczęła prace studyjne nad następcą znanego samolotu pasażerskiego z napędem turbośmigłowym BAe 748. We wrześniu 1982 r. na targach w Farnborough BAe ogłosiła zamiar budowy nowego samolotu- BAe 846. Prace konstrukcyjne rozpoczęto 1.03.1984 r. Ze względów marketingowych zdecydowano, że model 846 będzie oferowany pod nazwą ATP (Advanced Turboprop- nowoczesny turbośmigłowiec). Do budowy BAe 846 wykorzystano przedłużony kadłub HS 748, dostosowany do przewozu 72 pasażerów. Do jego napędu wybrano wstępnie turbinowy silnik Pratt & Whitney Canada PW124 o max mocy trwałej 1603 kW. Pierwszy prototyp został oblatany 6.08.1986 r., natomiast drugi 20.02.1987 r.

Jednak zainteresowanie BAe ATP było w tym czasie skromne. Do końca 1987 r. zebrano zamówienia tylko na 24 egz. nowoczesnego turbośmigłowca, część z nich nigdy nie została zrealizowana. Pierwszy seryjny egzemplarz (czwarty ze zbudowanych) został dostarczony odbiorcy 21.03.1988 r., a do końca roku dostarczono 7 samolotów. Wyniki sprzedaży nowego samolotu wciąż były zaskakująco słabe, do marca 1989 r. wytwórnia zdołała uzyskać tylko 36 potwierdzonych zamówień (np. w tym samym czasie francusko-włoski koncern zebrał łącznie 150 zamówień na samolot ATR 72). BAe ATP nie cieszył się dobrą opinią w liniach lotniczych. Narzekano na zbyt duży poziom drgań w kabinie i częste awarie. Lista nabywców uległa wyczerpaniu. Ostatni z kontraktów podpisano w 1994 r., zaś do 1996 r. dostarczono wszystkie z 57 zamówionych płatowców. Wg [2]- produkcja seryjna ATP została zakończona po wyprodukowaniu zaledwie 63 egz. Gotowe samoloty, na które nie znaleziono nabywców trafiły wprost z linii produkcyjnej do magazynu. Z czasem jednak udało się sprzedać wszystkie wyprodukowane ATP.

W kwietniu 1993 r. firma BAe ogłosiła program modernizacji samolotu. Nowa wersja otrzymała oznaczenie BAe ”Jetstream 61”. Samolot otrzymał nowe silniki PW 127D o mocy 2051 kW, dzięki czemu poprawie uległy osiągi, wzmocnione podwozie, zwiększono maksymalne ciężary konstrukcyjne oraz zasięg. Nowy wersja otrzymała certyfikat 15.06.1995 r., jednak ze względu na miażdżącą przewagę ATR-a w klasie samolotów 50-70-miejscowych nie zdołano sprzedać ani jednego ”Jetstream 61”. Powstały dwa egzemplarze samolotu. Pierwszy z nich oblatany został 10.05.1994 r. Były to ostatnie płatowce z rodziny ATP, jakie w całości opuściły hale montażowe. Dwa inne ”Jetstreamy 61”, znajdujące się w fazie montażu końcowego, podobnie jak 11 gotowych kadłubów J 61 zostały złomowane w 1997 r.

W 1993 r. wytwórnia rozpoczęła BAe przystąpiła do prac koncepcyjnych nad kolejnymi modyfikacjami ATP, oznaczonymi ”Jetstream 51” i ”Jetstream 71”. Pierwszy projekt dotyczył 52-miejscowego samolotu, napędzanego dwoma silnikami o mocy aż 2983 kW. Rozpiętość zmniejszono do 29,01 m, zaś maksymalny ciężar do startu zredukowano do 22 226 kg. Planowany udźwig wynosił 5896 kg, teoretyczny zasięg z ładunkiem 5100 kg kształtował się na poziomie 1833 km, zaś maksymalna obliczeniowa prędkość samolotu równa była 667 km/h. Natomiast ”Jetstream 71” miał stanowić powiększoną wersję J61- długość kadłuba miała wzrosnąć do 31,01 m, rozpiętość pozostała taka sama jak w mniejszym J51. Płatowiec miał zostać dostosowany do przewozu ok. 85 pasażerów. Ciężar do startu miał wynosić aż 27 215 kg, maksymalny udźwig 8255 kg, a teoretyczny zasięg- 1750 km. Ogłoszenie rozpoczęcia prac nad J51 i J71 przewidywano na 1994 r., jednak ich kariera zakończyła się na etapie rysunków projektowych.

Opracowano również wojskową wersję BAe ATP przeznaczoną do walki z okrętami podwodnymi oraz jednostkami nawodnymi oznaczoną P.132. Samolot mógł zostać wyposażony w umieszczony pod kadłubem radar poszukiwawczy, FLIR, wykrywacz anomalii magnetycznych (MAD), sonar i wyrzutnik sonoboi. Projekt przewidywał zastosowanie sześciu węzłów podwieszeń (dwóch pod kadłubem oraz czterech pod skrzydłami) umożliwiających przenoszenie torped, pocisków powietrze-woda, bomb głębinowych i innych lotniczych środków rażenia. W typowej konfiguracji P.132 w skład załogi oprócz dwóch pilotów wchodziło trzech operatorów systemów. Również i ta wersja pozostała w stadium projektu.

W 2000 r. bazie technicznej szwedzkiej linii lotniczej West Air Sweden w Lidköping rozpoczęto prace nad dostosowaniem samolotów BAe ATP do przewozu frachtu. Pierwsze szwedzkie ATP (oznaczane również jako ATPF) rozpoczęły służbę we wrześniu i listopadzie 2000 r. W czerwcu 2000 r. linie West Air Sweden wraz z BAe Systems rozpoczęły program dostosowania ATP do transportu ładunków o zwiększonych gabarytach, w tym ośmiu standardowych kontenerów LD 3 lub pięciu LD4. BAe opracowały dokumentację konstrukcyjną powiększonych drzwi cargo. Prace nad przebudową płatowca do nowej wersji, oznaczanej niekiedy jako ATP LFD, rozpoczęte zostały w Lidköping we wrześniu 2001 r., zaś jego oblot odbył się 10.07.2002 r. W 2005 r. flota West Air Sweden liczyła aż 13 ATP. Od 2003 r. montażem nowych drzwi cargo zajmowały się również rumuńskie zakłady Romaero w Bukareszcie.

Samoloty BAe ATP były użytkowane przez linie lotnicze następujących państw:
- Bangladesz,
- Chorwacja,
- Dania,
- Filipiny,
-Grecja,
- Hiszpania,
- Holandia,
- Indie,
- Indonezja,
- Irlandia,
- Korea Południowa,
- Portugalia,
- USA,
- Turcja,
- Wielka Brytania.

Jesienią 2000 r. w użyciu znajdowało się 60 egz. BAe ATP.

W Polsce.

amolot BAe ATP był jedną z konstrukcji rozpatrywanych jako następca samolotów Antonow An-24 w Polskich Liniach Lotniczych ”Lot”. Pomimo prowadzonych rozmów przedstawicieli PLL ”Lot” z BAe na początku lat 1990-tych ostatecznie zakupiono samoloty ATR 72.

Konstrukcja:
Dolnopłat. Pasażerów max- 72.

Napęd- 2 silniki turbośmigłowe: w prototypie Pratt & Whitney Canada PW124 o max mocy trwałej 1603 kW (2181 KM) każdy, w samolotach seryjnych Pratt & Whitney Canada PW126 o mocy max 1978 kW (2691 KM) i mocy startowej 1648 kW (2241 KM) każdy lub Pratt & Whitney Canada PW126A o mocy max 1978 kW (2691 KM) i mocy startowej 1780 kW (2421 KM). Samolot mógł być wyposażony na życzenie w pomocniczą jednostkę napędową (APU),
- ”Jetstream 61” 2 silniki turbośmigłowe Pratt & Whitney Canada PW127D o mocy 2051 kW (2790 KM) każdy.

Dane techniczne ATP (wg [2]):
Rozpiętość- 30,63 m, długość- 26,0 m, wysokość- 7,59 m, powierzchnia nośna- 78,3 m2.
Masa własna- 14242 kg, masa użyteczna max (płatna)- 7167 kg, masa startowa max- 23678 kg.
Prędkość przelotowa- 502 km/h, wznoszenie- 6,2 m/s, pułap- 7620 m, zasięg max- 1739 km.

Źródło:

[1] Petrykowski M. ”BAe ATP- niechciany turbośmigłowiec”. Lotnictwo nr 6 i 8/2006.
[2] Głowacki B., Sobczak G. ”Współczesne samoloty pasażerskie”. Wydawnictwo Lampart. Warszawa 2002.
blog comments powered by Disqus