Tułacz Piotr
Piotr Tułacz, urodził się 18.11.1893 r. w Nadwornej, w woj. stanisławowskim, syn Stanisława- leśnika i Janiny z domu Walisz. Ukończył 5 -klasowe gimnazjum polskie w Kołomyi i szkołę realną w Śniatynie. Po maturze podjął studia na Politechnice w Brnie (budowa maszyn, elektrotechnika). Przerwał je po 8 semestrach.
Od 1.08.1914 r. służył w armii Austro-Węgier, do 10 października w 28. Pułku Piechoty w Pradze. 10 listopada został ciężko ranny na froncie galicyjskim, a po wyleczeniu 1.01.1916 r. skierowany do szkoły oficerskiej. 23 marca powrócił do swego Pułku, na front włoski, najpierw jako podchorąży, od 1.07.1917 r. chorąży i od 1.08.1917 r. podporucznik. 29.10.1917 r. mianowano go dowódcą kompanii. 7 lipca skierowano go na kurs oficerów technicznych wojsk lotniczych prowadzony na Politechnice Wiedeńskiej. Po jego ukończeniu od 10 października, jako oficer techniczny, służył w 19. Kompanii Lotniczej (Flik 19), działającej na froncie włoskim, nad Piavą.
18.11.1918 r. w Wiedniu zgłosił się do polskiej komendy placu i skierowano go do służby w wojskach lotniczych Polski. Formalnie przyjęto go do Wojska Polskiego dekretem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego z 17.12.1918 r., w stopniu porucznika. 16.12.1918 r. uczestniczył (Warszawa- Pole Mokotowskie) w pierwszej w wojsku polskim przysiędze lotników na wierność Rzeczypospolitej.
W 1920 r. ukończył studia w Paryżu i zdobył tam również dyplom inżyniera- aeronauty w École Supérieure dAéronautique i rozpoczął pracę w Parku (warsztatach) Szkoły Lotniczej w Bydgoszczy. Po dwóch latach, 20.10.1922 r., został przeniesiony na równorzędne stanowisko do 3. Pułku Lotniczego w Poznaniu na Ławicy. 31.01.1925 r. przeniesiono go do rezerwy.
Zbudował w 1923 r. w Parku (tzn. warsztatach) 3. Pułku Lotniczego w Poznaniu na Ławicy, szybowiec M-1, przeznaczony do udziału w Konkursie Ślizgowców. W 1924 r. został pierwszym dyrektorem Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów S.A. ”Samolot”, której otwarcie miało miejsce 27.04.1924 r. W 1926 r. został głównym projektantem samolotu Sp-I, studium nowoczesnego samolotu myśliwskiego. W 1926 opracował też projekt samolotu treningowego ST-4.
Rok 1927 był przełomowy w działalności Piotra Tułacza. Został dyrektorem Katowickiego Oddziału Związku Polskiego Przemysłu Acetylenowego i Tlenowego i zajął się organizacją ośrodka szkoleniowego spawaczy w Katowicach. Prawdopodobnie już w drugiej połowie 1928 r. inicjował pionierskie w skali światowej prace nad ustaleniem testów psychotechnicznych dla kandydatów na spawaczy. W marcu 1931 r. złożył w Urzędzie Patentowym dwa wnioski: pierwszy na Automatyczną wytwornicę acetylenu, drugi na Bezpiecznik wodny do aparatów acetylenowych. Oba patenty, o numerach 18523 i 18536, przyznano mu 31.05.1933 r. W 1931 r. podjął wykłady w Akademii Górniczej w Krakowie. Zajęcia ze studentami prowadził do 1939 r., przy czym od 1937 r. nie pobierał za nie wynagrodzenia. Równocześnie organizował kursy, głównie w Katowicach, Krakowie i Lwowie, zarówno dla spawaczy, jak i inżynierów i techników
Pracę dydaktyczno- organizacyjną łączył z badaniami połączeń spawanych i opracowywaniem nowych technologii. Zaczął interesować się możliwościami zastosowania spawania w kolejnictwie. W 1933 r. zgłosił do opatentowania dwa rozwiązania: na podkładkę z walcowanej stali podpierającą styk szyn z twardej stali i na sposób spawania główek szyn. Patenty, o numerach 21076 i 23824 otrzymał w latach 1935 i 1936. W 1934 r. zgłosił do opatentowania spawane złącze szynowe, którego ideę przedstawił na XII Międzynarodowym Kongresie Spawania w Londynie. Za swoją pracę otrzymał srebrny medal. Kongresu, co warte jest podkreślenia, bo przyznano jedynie trzy nagrody, z których dwie przypadły Francuzom . Patent na swoje rozwiązanie otrzymał 20.07.1937 r. W 1936 r. zgłosił sposób spawania główek szyn, na co uzyskał patent nr 26918 w 1938 r. W złączu tym spawano doczołowo płomieniem acetylenowym szynę na całym przekroju, a następnie na miejsce spojenia nasuwano podkładkę o specjalnym kształcie, którą spawano z dwóch stron równocześnie, u nasady szyjki.
W 1939 r. inż. P. Tułacz został zmobilizowany. Po klęsce wrześniowej, przez Rumunię przedostał się do Francji, gdzie wiosną 1940 r. został skierowany do pracy w warsztacie wytwórni samolotów SNCASE w Argenteuil, lecz prawdopodobnie się tam nie zgłosił. Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, ale nie znamy jego dalszych losów. Być może znajdował się później w Anglii, USA, Portugalii, ale nie znajduje to potwierdzenia w źródłach.
Piotr Tułacz był wybitnym spawalnikiem, konstruktorem lotniczym, autorem trzech książek (m.in. pierwszej w Polsce książki szybowcowej pt. Lot żaglowy i aparaty żaglowe, wydanej na początku 1923 r.), wielu artykułów naukowych, referatów, odczytów. Publikował, uzyskiwał patenty, w latach 1920 / 1930- tych odegrał znaczącą rolę w rozwoju polskiego spawalnictwa.
Konstrukcje:
M-1, 1923, szybowiec.
ST-4, 1926, projekt samolotu treningowego.
Sp-I, 1926, samolot sportowy, doświadczalny (studium samolotu myśliwskiego).
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.