S-1 "Bożena", 1928
W 1927 r. Władysław Stelmaszyk, pracownik w wytwórni WWS ”Samolot”, zaprojektował lekki samolot sportowy. Projekt był ciekawy. Samolot wg założenia miał być wykonany całkowicie z materiałów polskich, oczywiście poza silnikiem. Przedstawione dyrekcji fabryki projekty i rysunki zainteresowały fachowców. Firma odmówiła jednak wykonania prototypu. Wtedy konstruktor postanowił zbudować samolot własnoręcznie.
Materiały do budowy otrzymał z firmy "Samolot" na kredyt, który regularnie spłacał. Konstruktor zdawał sobie sprawę, że jeśli samolot ma być dopuszczony do lotu musi posiadać materiały atestowane, gwarantujące zgodnie z obliczeniami odpowiednią wytrzymałość. Do napędu został wybrany silnik znajdujący się w magazynach fabryki. Dyrekcja wytwórni złożyła przyrzeczenie, że wypożyczy silnik, ewentualnie dokona sprzedaży ustalając jego wartość na 15 000 zł. Był to silnik produkcji francuskiej typu Anzani 3A2 o mocy 26 kW. Tak rozpoczęła się budowa jednego z pierwszych samolotów polskiej konstrukcji i z krajowych materiałów. Samolot powstał w gospodarstwie ojca we wsi Ludomy w pow. Oborniki Wielkopolskie. W budowie samolotu pomogli okoliczni stolarze. Budowa samolotu odbywała się również przy wsparciu LOPP.
Po roku pracy samolot był gotów do startu. Wtedy zainteresowały się władze powiatu Oborniki. Oblotu samolotu dokonał 6.12.1928 r. instruktor z firmy "Samolot"- pil. Józef Skrzypek, wykonując 15-minutowy lot na wysokości 300 m. Pierwszy lot był udany, poza małymi poprawkami tj. chodziło o nastawienie statecznika pod innym kątem. Jeden z następnych lotów trwał 2 godziny. W zimie 1928/1929 samolot wykonał 5 lotów. Władze pow. Oborniki Wkp. wręczyły konstruktorowi nagrodę 30 000 zł, z czego pokrył wszystkie zobowiązania i zapłacił za silnik. I tak został najmłodszym konstruktorem samolotu w Polsce. Miał wówczas 19 lat.
Samolot „Bożena" przeszedł badania w ITBL w Warszawie. Następnie został wystawiony w Muzeum Wojska Polskiego w Poznaniu, a wiosną 1938 r., z powodu remontu muzeum, wrócił do rodzinnych Ludom, gdzie go okupanci zniszczyli i zabrali silnik.
W 1975 r. konstruktor wykonał makietę swego samolotu i przekazał ją do Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie- patrz S-1 "Bożena" (replika).
Konstrukcja:
Jednomiejscowy zastrzałowy górnopłata o konstrukcji drewnianej.
Płat prostokątny, dwudzielny, dwudźwigarowy, kryty sklejką. Zamocowany do piramidki na kadłubie, podparty dwiema parami zastrzałów z rur stalowych oprofilowanych drewnem. Profil wklęsło- wypukły, o grubości 16%. Lotki kryte sklejką. Kadłub o przekroju prostokątnym, zaokrąglony na górze, drewniany, czteropodłużnicowy, kryty sklejką o grubości 0,8- 1,5 mm. Łoże silnika spawane z rur stalowych. Osłona przodu silnika z blachy aluminiowej. Zbiornik paliwa w kadłubie przed kabiną. Kabina odkryta.
Usterzenie kryte sklejką.
Podwozie stałe, drewniane, osiowe, dwukołowe, amortyzowane sznurem gumowym, stosowane także narty zamiast kół. Płoza ogonowa amortyzowana sznurem gumowym.
Silnik- chłodzony powietrzem, 3- cylindrowy Anzani 3A2 o mocy 26 kW (35 KM). Śmigło dwułopatowe, drewniane, stale.
Dane techniczne S-1 ”Bożena” (wg [1]):
Rozpiętość- 8,4 m, długość- 5,4 (wg [2] i [3]- 6,4) m, wysokość- 2,1 m, powierzchnia nośna- 12,4 m2.
Masa własna- 180 kg, masa użyteczna- 130 kg, masa całkowita- 310 kg.
Prędkość max- 135 (wg [3]- 190) km/h, prędkość przelotowa- 105 km/h, prędkość min.- 60 km/h, wznoszenie- 3,5 m/s, pułap- 4000 m, zasięg- 400 km.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.[2] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[3] Stelmaszyk W. "Samolot amatorskiej budowy S-1 Bożena". Modelarz nr 12/1976.