Farman HF-27, 1913
(Fardva)

Samolot rozpoznawczy, bombowy, szkolny. Francja.
Samolot rozpoznawczy i bombowwy Farman HF-27. (Źródło: archiwum).

Na początku I wojny światowej powszechnie używanych było kilka typów samolotów w układzie pchacza, opracowanych w firmie Avions Farman.

Samoloty Farman HF-20 i HF-22 pod koniec 1914 r. wyczerpały już możliwości dalszego rozwoju tej koncepcji konstrukcyjnej. Było to spowodowane stosowaniem całkowicie drewnianej konstrukcji płatowca. Zbyt duża masa tej konstrukcji nie pozwalała na jego dalsze wzmacnianie, przez co samoloty miały niski współczynnik bezpieczeństwa. Przez to zabierały zbyt mały ładunek bomb i miały mierne osiągi. Drewniana konstrukcja wykazywała krótką żywotność, zwłaszcza w jednostkach operujących w rejonie Morza Śródziemnego.

Dlatego Henri Farman zdecydował się opracować nowy typ, trzymiejscowy Farman HF-27 z całkowicie metalową konstrukcją. Zwiększono rozpiętość skrzydeł, zamontowano nowe podwozie, które otrzymało przednie koła, podobne do stosowanych w samolocie Voisin III.  Pilot w gondoli znajdował się z przodu, a obserwator z tyłu. Samoloty rodziny Farman HF-20 posiadały silniki o zbyt niskiej mocy. Testowano różne silniki w nadziei na poprawę sytuacji, ale nie odniesiono sukcesu. Problem został ostatecznie rozwiązany dopiero wtedy, gdy w samolocie Farman HF-27 zamontowano silnik o mocy dwukrotnie większej niż oryginalny zespół napędowy. Jednak samolot był już wówczas przestarzały.

Farman HF-27 został oblatany w lutym 1915 r. Loty próbne wypadły dość pomyślnie, jednak z tajemniczego powodu H. Farman nie od razu zaoferował ten typ lotnictwu francuskiemu. Do napędu stosowano silniki Gnôme o mocy 103 kW (140 KM) lub Salmson Canton-Unné R9 o mocy 116 kW (155 KM).

Nie ma dowodów na to, że był kiedykolwiek używany przez lotnictwo francuskie. Mimo to w czasie wojny był szeroko stosowany w lotnictwie krajów sojuszniczych na drugorzędnych frontach, co wydaje się wiele wskazywać na jego rzeczywiste walory bojowe. W 1915 r. w firmie Farman zbudowano ok. 100 egz.

Brytyjski Royal Flying Corps był pierwszym użytkownikiem HF-27, które znalazły się na uzbrojeniu dywizjonów 3. i 5., operujących w rejonie Morza Egejskiego. Wkrótce pojawiło się zamówienie na 6 egz. od Admiralicji Brytyjskiej dla Royal Naval Air Service (RNAS). Osiem kolejnych trafiło do 26 dywizjonu RFC w połowie 1915 r., które były używane jako rozpoznawcze w Tanzanii. Działały początkowo w rejonie Mbagui, później Morogore. Royal Flying Corps był w pełni usatysfakcjonowany tym typem i dlatego w lipcu 1915 r. przejął z RNAS kolejne 20 egz. Były one następnie używane przez alianckie siły ekspedycyjne: 26. (południowoafrykański) dywizjon w Adenie i 31. dywizjon RFC w Indiach oraz 30. dywizjon RFC w Mezopotamii. Samoloty służyły jako rozpoznawcze i bombardowe, na tyle skutecznie, że służyły do ​​końca 1918 r.

Royal Naval Air Service (RNAS) odebrał pierwszy zamówiony HF-27 w lipcu 1915 r. Samoloty służyły w dywizjonach 1., 2. i 3. na wyspach Morza Egejskiego, wyłącznie do bombardowania. W grudniu 1915 r. jeden z nich zrzucił 226- kilogramową bombę, trafiając bezpośrednio na koszary tureckie. W tym czasie HF-27 z RNAS bombardowały również cele w okupowanej Belgii, niszcząc Zeppelina LZ-38 we swoim gigantycznym hangarze. Ponadto zaatakowały bombami co najmniej dwa niemieckie okręty podwodne. RNAS otrzymał łącznie 144 egz., z czego 60 przejęła konkurencja z RFC.

Duża, ale bliżej nieokreślona liczba HF-27 została dostarczona rosyjskim siłom powietrznym, kolejne 50 zostało zbudowanych przez rosyjską firmę Duks. W Rosji HF-27 był znany jako typ Fardva, a jego ciekawy metalowy płatowiec służył również do dalszego rozwoju i modyfikacji. Już w marcu 1917 r. 11 z nich służyło na frontach, a w czerwcu nawet 14 egz. Pilot A. K. Tumanskij, pilotując ociężałego HF-27, zdołał wymanewrować austro-węgierski myśliwiec i umożliwić swojemu obserwatorowi zestrzelenie go. Pod koniec wojny służyły jako samoloty szkolne, również w Czerwonych Siłach Powietrznych.

Cztery egzemplarze HF-27 służyły również w sprzymierzonej greckiej eskadrze "Z".

Wydaje się, że dopiero po tym, jak typ odniósł sukces za granicą, H. Farman zaoferował go lotnictwu francuskiemu w maju 1916 r. W czasie prób samolot unosił 600 kg (siedem osób) na wysokość 2730 m. Ale do zamówienia najwyraźniej nie doszło, mimo że testowano samolot w wariancie z silnikiem rzędowym Renault o mocy 176 kW (240 KM ), rzekomo z dobrym skutkiem.

W Polsce.

Na samolotach Farman HF-27 latali również Polacy, lotnicy w służbie lotnictwa carskiej Rosji, m. in.:
- Władysław Gliński od października 1916 r. służył w 35. Korpusowym Oddziale Lotniczym jako obserwator. W czasie zwiadu po­wietrznego 9.02.1917 r., nie zważając na działające w powietrzu nieprzyjacielskie samoloty myśliwskie i ogień nieprzyjacielskiej artylerii przeciwlotniczej, na wysokości 1900 m dwukrotnie przeleciał na tyły wojsk nieprzyjaciela i wykonał fotografie. W trakcie tego rozpoznania, nie zważając na przewagę nie­przyjaciela w powietrzu, na starym, wyeksploatowa­nym samolocie Farman HF-27 ustępującym samolotom przeciwnika prędkością i zwrotnością, podjął walkę z nieprzyjacielskimi samolotami. W czasie walki por. Gliński z zimną krwią, z dystansu 40- 50 m tak długo ostrzeliwał samolot przeciwnika, aż ten został znisz­czony i spadł na ziemię.

Konstrukcja:
Trzymiejscowy dwupłat o konstrukcji mieszanej.
Skrzydła o dużym wydłużeniu miały konstrukcję drewnianą.
Kadłub- gondola załogi z odkrytymi kabinami. Pilot zajmował przednie miejsce, obserwator tylne. Tylna część kadłuba w postaci kratownicy z rur stalowych.
Podwozie czterokołowe o charakterystycznym układzie, stałe. Podwozie wyposażone było w dwa koła główne i dwa koła przednie.

Uzbrojenie- nie było przewidywane, jednak w jednostkach bojowych montowane były ruchome karabiny maszynowe tupu Colt, Vickers lub Lewis. Karabin maszynowy został zainstalowany na łuku nad głową pilota i mógł być obsługiwany przez obserwatora. Udźwig bomb- 250 kg.

Wyposażenie- aparat fotograficzny.

Silnik- rotacyjny, 9- cylindrowy Gnôme o mocy 103 kW (140 KM) lub gwiazdowy, 9- cylindrowy, chłodzony wodą Salmson Canton-Unné R9 o mocy 114 kW (155 KM). Jeden egzemplarz otrzymał sinik rzędowy Renault o mocy 176 kW (240 KM).
Śmigło pchające.

Dane techniczne Farman HF-27, silnik Salmson Canton-Unné R9 (wg [2]):
Rozpiętość- 16,14 m, długość- 9,21 m, wysokość- 3,45 m, powierzchnia nośna- 62,0 m2.
Masa własna- 770 kg, masa całkowita- 1170 kg.
Prędkość max- 147 km/h, prędkość max na wysokości 3000 m- 140 km/h, czas wznoszenia na 2000 m- 12', czas wznoszenia na 4000 m- 30', pułap- 4800 m, czas lotu- 2 h 40'.

Dane techniczne Farman HF-27, silnik Renault (wg [2]):
Rozpiętość- 16,147 m, długość- 9,21 m, wysokość- 3,45 m, powierzchnia nośna- 62,0 m2.
Prędkość max- 160 km/h, czas lotu- 7 h (przy udźwigu 500 kg), czas lotu- 8 h (przy udźwigu 440 kg), czas lotu- 11 h (przy udźwigu 320 kg), czas lotu- 15 h (przy udźwigu 200 kg).

Galeria

  • Widok kadłuba i podwozia samolotu Farman HF-27. (Źródło: archiwum).
  • Samolot Farman HF-27 zbudowany w firmie Dux w służbie lotnictwa carskiej Rosji. (Źródło: archiwum).
  • Farman HF-27, rysunek w rzutach. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
[2] Davilla James J., Soltan Arthur M. "French Aircraft of the First World War". Wydawnictwo Flying Machines Press, Stratford 1997.
[3] "Farman H.F.27". Letectví + kosmonautika nr 20/2001.
blog comments powered by Disqus