Zając śmigłowiec, 1909

Projekt śmigłowca pionierskiego. Polska / Rosja.
Schemat śmigłowca jednowirnikowego projektu Zygmunta Zająca- w czterech wersjach. (Źródło: Januszewski S. ”Tajne wynalazki lotnicze Polaków: Rosja 1870-1917”).
We wrześniu- październiku 1909 r. Zygmunt Zając zawiadomił Ministerstwo Wojny Rosji o opracowaniu projektu aparatu latającego ze wzlotem pionowym, dla celów wojsko­wych i prosił o udzielenie mu pomocy w realizacji wynalazku.

23.10.1909 r. Główny Zarząd Inżynierii (GIU) zwrócił się do niego o dostarczenie opisu, rysunków i obliczeń, co też Zając wykonał 3.12.1909 r., informując równocześnie, że 24.11.1909 r. przedstawił swój projekt również dowództwu Okręgu Wojskowego w Kijowie.

Jak wynika z załączonego do listu z 3 grudnia opi­su i rysunków, Zając proponował budowę śmigłowca jednowirnikowego, którego konstrukcja czyni go- w przeciwieństwie do balonów na uwięzi czy sterowców, wrażliwych na wiatr, niewygodnych w transpor­cie, wymagających czasochłonnego przygotowania do lotu - łatwym w transporcie (można go demontować, a montaż trwa ledwie 4 minuty).

Zając opracował swój śmigłowiec w czterech wersjach:
1. Aparat podtrzymywany jest w locie przez stożkową płaszczyznę, pod którą działa 4- łopatowy wirnik no­śny i napędowy zarazem, umieszczony na wspólnym z nią wale, ale swobodnie obracający się w łożysku umieszczonym w szczycie stożka i drugim mocowa­nym poniżej wirnika, do stalowej klatki mieszczącej silnik i załogę statku powietrznego.
2. Stożkowa powierzchnia obraca się razem z wałem, a do jej krawędzi są mocowane cztery łopaty wirnika nośnego.
3. Stożkowa powierzchnia z łopatami wirnika moco­wanymi na jej krawędzi obraca się wokół wewnętrz­nej, stałej, formowanej jak spadochron, trwale wiąza­ny z gondolą.
4. Spadochron jest sytuowany nie wewnątrz stożka, lecz ponad nim, łączony z nim linami, a wirnik, stożek i spadochron obracają się razem.

Już 29 grudnia zniecierpliwiony Zając pytał GIU, czy dotarły tam wcześniej wysłane materiały i czy GIU mogłoby mu przekazać ocenę jego projektu. Uważał go za znakomity, dzięki działaniu wirnika lekko unosi się w górę. Jest lepszy od helikopterów, żyroplanów i samolotów. W locie można z niego ciskać pociski.

Recenzent projektu Zająca ocenił, że jego idea ni­czego nowego do techniki nie wnosi, rozwiązania techniczne śmigłowca Zająca są zaś irracjonalne i bez­sensowne. Gdyby go zbudowano, to jego ciężary będą tak duże, że nigdy nie wzięci w powietrze. Jeżeli zaś założymy, że wzleci, to zawsze będzie obracał się jak bąk, w stronę przeciwną obrotom wirnika. To wystar­czało by mógł zaproponować oddalenie prośby Zają­ca o pomoc w realizacji śmigłowca.

5.02.1910 r. Główny Zarząd Inżynierii zawia­domił Zająca, że ocena jego projektu wskazuje, że nie jest konstruktywny. Zygmunt Zając niemal natych­miast, bowiem już 27.02.1910 r., uzupełnił projekt dalszymi dziewięcioma wersjami śmigłowca, rozwija­jąc ideę stożkowej powierzchni nośnej związanej z wirnikiem. Główny Zarząd Inżynierii zwrócił mu 11.03.1910 r. uwagę, że z powodu przedstawienia przez Was tylko szkiców i braku pełnego opisu oraz obliczeń wniosek oddalamy. Zając odpowiedział 30.03.1910 r., że aby dokonać obliczeń, trzeba prze­prowadzić próby. Potrzebne jest laboratorium aero­dynamiczne dla badań z modelami i środki finanso­we. Proszę o nie. GIU odpowiedział 8 kwietnia, że nie posiada laboratorium aerodynamicznego ani środ­ków do prowadzenia prób, które według Pana są niezbędne do dokonania obliczeń i budowy aparatu Pana systemu, który wcześniej odrzuciliśmy.

Zając nie złożył broni. 8.05.1910 r. w odpowie­dzi na decyzję z 8.04.1910 r., odmawiającą do­tacji na budowę laboratorium aerodynamicznego i na budowę statku powietrznego, raz jeszcze powtórzył, że musi dysponować gabinetem aerodynamicznym by doprowadzić swój projekt do końca- budowy aparatu ze śmigłem szczególnego typu, który może latać także w czasie wiatru.

Sądząc z artykułu publikowanego w 1898 r. na łamach czasopisma Żizn i Iskusstwo omawiającego aeroplan Zająca, koncepcję swego śmigłowca roz­wijał on już od lat 1890- tych. Wiadomo, że jego projekt przesłał Podsekcji Żeglugi Powietrznej X Zjazdu rosyjskich lekarzy i przyrodników, który obradował we wrześniu 1898 r. w Kijowie.

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[2] Januszewski S. "Tajne wynalazki lotnicze Polaków: Rosja 1870-1917". Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław 1998.
blog comments powered by Disqus