Nikel Drachen, 1902

Latawce bezzałogowe meteorologiczne i fotograficzne oraz załogowe obserwacyjne. Polska / Austro-Węgry.
Latawiec konstrukcji Hugo Ludwika Nikela w widoku od dołu. (Źródło: Hermann Hoernes ”Die Luftschiffahrt der Gegenwart”. A. Hartleben's Verlag. Wien, Pest, Leipzig, 1903).

W czasie służby wojskowej w Galicji Hugo Ludwik Nikel (Nickel) dokonywał z przełomem XIX/XX w. ekspe­rymentów z latawcami załogowymi przeznaczonymi do unoszenia w powietrze obserwatorów oraz sprzętu fotograficznego i meteorologicznej aparatury badaw­czej. Pierwsze własne projekty opracował w 1898 r., przeznaczone były do prowadzenia badań meteorologii ni­skich warstw atmosfery, wyciągały w powietrze apa­raturę badawczą. Latawce Nikela w latach 1900- 1901 wykorzystywał także kpt. Theodor Scheimpflug, dokonując eksperymentów ze swym panoramicznym aparatem fotograficznym. O swoich doświadczeniach z latawcem, zwanym smokiem Nikel pisał w 1898 r. w renomowanych Zeitschrift für Luftschiff und Physik der Atmosphäre oraz w Illustrierte Aeronautische Mitteilungen.

Wymiary latawca Drache Type A (lub Type 1) były następujące: długość- 8 m, szerokość- 4 m, powierzchnia całkowita- 12,2 m2. Szkielet główny składał się z dwóch listew świerkowych zakrzywionych w płaszczyźnie pionowej latawca. Do szkieletu, po obu jego stronach, przymocowane zostały poprzeczne, prostopadłe listwy. Połączone ze sobą oraz do szkieletu, za pomocą kratownicy z drutu stalowego, tworzyły oś skrzydła o dużej sztywności. W regularnych odstępach do ramy zamocowanych zostało 6 par powierzchni nośnych wykonanych z listew wierzbowych i  pokrytych lekką, laminowaną tkaniną bawełnianą Schirting. Masa latawca wynosiła tylko 7,5 kg. Mimo tak niskiej masy była to stosunkowo mocna i trwała konstrukcja. Aby zwiększyć bezpieczeństwo lądowania do końca steru przymocowano dziesięciometrowy, swobodnie zwisający sznur, dzięki niemu latawiec mógł lądować na płasko, co chroniło go przed uszkodzeniem.

Pierwsze eksperymenty z tym latawcem przeprowadzono 19.08.1899 r. na górze Winnica na wschód od Krzeszowic (w Galicji). Wiał umiarkowany wiatr północno- wschodni, którego prędkość wahała się między 3- 5 m/s. Znaczna siła unoszenia latawca była zauważalna już podczas transportu. Na górze zamontowano- do pala wbitego w ziemię- kołowrotek, który był ruchomy w poziomie i wyposażony w hamulec taśmowy. Z kołowrotka rozwinięto w kierunku wiatru ok. 100 m liny. Po umocowaniu latawca i napięciu linki powoli uniósł się on pod kątem 45°. Wzniósł się na całkowitą długość liny i spokojnie zawisł w powietrzu. Następnie latawiec wypuszczono na całkowitą długość liny- 340 m. Próby latawca przebiegły pomyślnie. Ustalono, że jego udźwig przy prędkości wiatru 5 m/s wynosi 8- 10 kg, natomiast przy prędkości wiatru 6 m/s- ok. 30 kg.

W czasie jednej z prób latawiec uniósł w powietrze 5 kg dynamitu, który został zdetonowany na wysokości 300 m.

Latawiec Drache Type 2 został zbudowany w takim samym układzie jak Type 1. Do wykonania szkieletu użyto drewna bambusowego. Trzyczęściowa oś miała kształt bardzo wąskiej stępki łodzi. Do osi przykręcono pięć skrzydeł, które można było przymocować za pomocą odłączanych linek napinających. Cały latawiec miał długość 7,6 m, największa szerokość wynosiła 5 m. Poszczególne powierzchnie były połączone ze sobą za pomocą taśm elastycznych, co znacznie ograniczyło zginanie się tkaniny. Waga latawca wynosiła 8 kg, a jego powierzchnia wynosiła 15 m2. Latawiec wznosił się pod ostrym kątem, osiągając 70° w ciągu sekundy przy wietrze o prędkości 8- 10 m/s. Udźwig szybowca wynosił 6 kg. Wadą latawca była niedostateczna stateczność wzdłużna.

Latawiec Drache Type C posiadał konstrukcję podobną do Type A, ale posiadał nieco większe rozmiary: długość- 8,2 m, szerokość- 4,5 m, powierzchnia nośna- 16 m2, masa- 15 kg. Szkielet składał się z dwuczęściowej ramy głównej wykonanej z podłużnych, zakrzywionych prętów, które podtrzymywały kratownicę stalową za pomocą dwuwypukłych profilowanych belek poprzecznych i wpuszczonych wsporników, dzięki czemu były sztywne i odporne na skręcanie. Oprócz statecznika poziomego i pionowego, zamontowanych zostało sześć powierzchni nośnych, z których każde posiadało po trzy żebra wygięte parabolicznie w dół. Powierzchnie nośne pokryte impregnowaną tkaniną. Usterzenie poziome zamontowane pod kątem 10° do płaszczyzny latawca. Z przodu latawca umieszczony był mały trójkątny żagiel. Powierzchnie nośne i oba stery są usztywnione do ramy za pomocą drutów stalowych.

Latawiec był łatwy w montażu i demontażu. Mógł być złożony przez trzy osoby w ciągu 10 minut. Jedną z najbardziej interesujących części był tzw. wózek w kształcie wieszaka. Składa się on z trzech części i był tak ustawiony, że tylna część była wydłużana przez wózek sprężynowy w przypadku nadmiernego nacisku wiatru, w wyniku czego zmniejszał się kąt natarcia latawca.

Latawiec pierwotnie startował pod kątem ok. 45° pod wiatr. Niestety przy większym ciężarze latawca, znacznej długości szkieletu i sztywności skrzydeł start sprawiał trudności. W szczególności nie można było zamortyzować bocznych uderzeń wiatru, co wielokrotnie powodowało wywrócenie się i- w większości przypadków- uszkodzenie latawca.

Aby temu zapobiec konstruktor zamocował na górnej części ramy małą aluminiową powierzchnię, jej położenie umożliwiało wykrycie kierunku wiatru w dowolnym momencie i skorygowanie położenia. Aby jeszcze bardziej zapobiec wywracaniu się latawca, w jego górnej części mocowano dwie boczne linki ustateczniające o długości ok. 10 m, a do podniesienia latawca stosowano bambusowy drążek o długości 5 m z widelcem. Stosowano również specjalną linkę do lądowania o zwiększonej długości do 20 m. Latawiec był udaną konstrukcją, na lince o długości 2000 m wznosił się na wysokość do 1400 m. Ostatecznie latawiec uległ zniszczeniu. Powodem był brak doświadczenia asystenta, który cały ładunek przywiązał się do liny nośnej. Podczas lądowania przy silnym wietrze latawiec rozłamał się w powietrzu na dwie części i z wysokości 30 m spadł na ziemię całkowicie rozbijając się.

Za pomocą latawca Type C można było wykonywać ślizgi ze wzgórza. Startując z wysokości 8 m wykonywano loty o długości do 30 m.

Wypadek z latawcem Type C spowodował, że Nikel zrezygnował z budowy dużych latawców, które potrzebowały kilku osób do asekuracji podczas lądowania. Wszystkie kolejne konstrukcje były mniejsze, posiadały powierzchnię nośną ok. 6 m2. Ten rozmiar został uznany za najbardziej odpowiedni, ponieważ taki latawiec mogła obsługiwać jedna osoba. Dwa lub trzy takie latawce, połączone szeregowo na tej samej linie, dawały taki sam efekt jak jeden duży. Były jednak o wiele bezpieczniejsze w użyciu.

W 1900 r. z powodu braku dalszych funduszy Nikel został zmuszony do przerwania eksperymentów z latawcami. W 1901 r. kapitan Theodor Scheimpflug zachęcił Nikela do wznowienia eksperymentów i zapewnił nowe środki na budowę niezawodnych latawców do celów fotogrametrycznych. Konstruktor rozpoczął więc dalszy rozwój i doskonalenie konstrukcji latawca. Dla celów meteorologicznych i fotograficznych Scheimpflug i Nikel opracowali trzy wersje latawców, każdy o powierzchni 6 m2. Przy prawidłowym i profesjonalnym wykonywaniu napraw latawiec mógł być użytkowany przez kilka lat.

Zachęcony pozytywnymi wynikami prób, konstruktor przystąpił do budowy dużego latawca o podobnym układzie. Miał być zdolny do podniesienia obserwatora przy wietrze 8- 10 m/s. Latawiec ten miał stanowić, wg słów konstruktora, poważną konkurencję dla balonów na uwięzi. Brak informacji o podjęciu budowy latawca załogowego.

W 1902 r. dwa latawce Hugo Nikela były demonstrowane w Berlinie w czasie Congresses für Luftschifffahrt (Międzynarodowego Kongresu Żeglugi Powietrznej). Pozwoliło to zgromadzonym tam ekspertom zapoznać się z dorobkiem austriackiego wynalazcy i wzbudzić ich żywe zainteresowanie.

Galeria

  • Przygotowania latawca do startu. (Źródło: Hermann Hoernes ”Die Luftschiffahrt der Gegenwart”. A. Hartleben's Verlag. Wien, Pest, Leipzig, 1903).
  • Start latawca. Konstruktor Hugo Ludwik Nikel stoi po lewej stronie latawca. (Źródło: Hermann Hoernes ”Die Luftschiffahrt der Gegenwart”. A. Hartleben's Verlag. Wien, Pest, Leipzig, 1903).
  • Latawiec Hugo Nikela w powietrzu. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[2] Hermann Hoernes "Die Luftschiffahrt der Gegenwart". A. Hartleben's Verlag. Wien, Pest, Leipzig, 1903.
[3] MASERSKI | KITES.
blog comments powered by Disqus