PTA nr 1, 1911

Samolot pionierski, szkolny, rozpoznawczy. Rosja.
Składany samolot wojskowy PTA nr 1 zaprojektowany przez Siergieja Aleksiejewicza UIjanina. (Źródło: archiwum).

W 1910 r. Siergiej Aleksiejewicz Uljanin opracował projekt nowego samolotu, charakteryzującego się łatwością montażu i demontażu. W celu realizacji tego projektu, wspólnie z W. A. Lebiediewem i przemysłowcem Lomachem założył w Petersburgu spółkę lotniczą PTA (Петербургское Tоварищество Aвиации). Firmie udało się zdobyć zamówienie Głównego Zarządu Inżynierii na samolot składany do transportu. Zgodnie z zamówieniem z 14.02.1911 r., w którego warunkach podano, że samolot jako narzędzie zwiadu winien być przygotowany do transportu lub użycia w powietrzu. Czas montażu (demontażu) nie może przekraczać 2 godzin.

Podstawą do opracowania projektu był samolot Farman-IV, przywieziony przez W. A. Lebiediewa z Paryża. Modyfikacja samolotu została opracowana przez biuro konstrukcyjne firmy PTA, w skład którego weszli N. W. Rebrikow, W. F. Sawieliew i P. A. Charłamow pod kierownictwem S. A. Uljanina. Budowę samolotu, który otrzymał nazwę PTA nr 1, zakończono 25 lub 26.01.1911 r. Był to wojskowy samolot rozpoznawczy w układzie dwupłata. Mógł również służyć do celów szkoleniowych, ponieważ posiadał podwójny układ sterowania. Różnił się od francuskiego pierwowzoru, posiadał zmniejszoną powierzchnię nośną i- po raz pierwszy w rosyjskim samolocie- gondolę załogi. W swoim samolocie Uljanin wprowadził oryginalne modyfikacje, które uczyniły PTA nr 1 jednym z najlepszych samolotów używanych wówczas w Rosji. Dla zwiększenia bezpieczeństwa cięgna sterowania zostały zdwojone, a ważne węzły konstrukcyjne wzmocnione.

Po zakończeniu budowy samolot PTA nr 1 prezentowany był na Pierwszej Międzynarodowej Wystawie Żeglugi Powietrznej w Petersburgu (10- 27.04.1911 r.). W tym samym czasie, w dniach 25- 30.04.1911 r., odbył się Pierwszy Wszechrosyjski Zjazd Żeglugi Powietrznej w Petersburgu. 16 kwietnia wystawę odwiedził cesarz Mikołaj II. Po wystawie oprowadzali go wielki książę Aleksander Michajłowicz, pułkownik W. F. Najdenow, przedsiębiorca lotniczy W. A. Lebiediew i porucznik S. A. Uljanin. Dwupłat PTA nr 1 odniósł sukces na wystawie i otrzymał nagrodę- mały złoty medal.

Po wystawie samolot został oblatany na lotnisku Komendanckim. Pilotem oblatywaczem był . A. Lebiediew, który wykonał na nim wiele udanych lotów. Samolot nie ustępował dwupłatowi Farman-IV normalnego typu. 5.05.1911 r. zabrał na pokład 4 pasażerów, co było wówczas rekordem w Rosji. Próby w locie potwierdziły założenia projektowe, zmierzona prędkość wynosiła 75 km/h.

W drugim egzemplarzu tego samolotu podwozie wyposażono w nadmuchiwane gumowe zbiorniki, umożliwiające jego awaryjne wodowanie.

Oba egzemplarze zostały zakupione przez Cesarski Aeroklub Wszechrosyjski do szkolenia pilotów. Jesienią 1911 r. PTA nr 1 wziął udział w pierwszym konkursie samolotów wojskowych, udane loty na nim wykonywał wówczas Sergiusz I. Utoczkin. Później samolot ten doszczętnie rozbił N.D. Kostin.

Idea składanego dwupłata nie przyjęła się jednak w armii rosyjskiej, a to z powodu jego wielkości i problemów z montażem w warun­kach polowych, wymagającym jednak precyzji. Jednopłaty okazały się tutaj wygodniejsze, do ich monta­żu starczało 11 minut. Rosyjscy historycy lotnictwa przypisują Uljaninowi w Rosji rolę pioniera idei składanego do transportu dwupłata. Zauważmy tutaj, że analogiczną rolę w Austrii odegrał w tym czasie Adolf Warchałowski. Uljanin opracował również specjalny wóz transportowy dla samolotu i hangar połowy.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty prostokątne, dwudźwigarowe, kryte płótnem, usztywnione słupkami i drutami. a górnym płacie lotki.
Kadłub kratownicowy, drewniany, usztywniony drutami. Miejsca załogi odkryte.
Usterzenie ogonowe poziome i pionowe podwójne. Ster wysokości z przodu kadłuba.
Podwozie główne dwukołowe, wyposażone w płozy, stałe.

Silnik- rotacyjny, gwiazdowy Gnôme o mocy 36,7 kW (50 KM). Śmigło pchające.

Dane techniczne PTA Nr 1 (wg [4]):
Rozpiętość górnego płata- 15,0 m, rozpiętość dolnego płata- 7,5 m, powierzchnia nośna- 55,0 m2.
Masa własna- 300 kg, masa startowa normalna- 500 kg.
Prędkość max- 80 km/h.

Galeria

  • Samolot PTA nr 1 eksponowany na Wystawie Lotniczej w Petersburgu, 1911 r. (Źródło: archiwum).
  • Drugi egzemplarz samolotu PTA nr 1. (Źródło: archiwum).
  • Drugi egzemplarz samolotu PTA nr 1 z gumowymi zbiornikami na wypadek awaryjnego lądowania na wodzie. 3 Tydzień Lotniczy w Petersburgu, 1912 r. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[2] Januszewski S. "Tajne wynalazki lotnicze Polaków: Rosja 1870-1917". Wydawnictwo: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej. Wrocław 1998.
[3] Уголок неба - Большая авиационная энциклопедия.
[4]  Авиамузей - Российская авиация - Авиару.рф.
blog comments powered by Disqus