Jaworski- Ogrissek Aircraft, 1914- 1916
Rozwiązanie konstrukcji płata nośnego (tylko ten element stanowił przedmiot rozwiązania patentowanego w Anglii) oraz usterzenia poziomego dla samolotu samostatecznego w płaszczyznach poprzecznej i podłużnej, hamulca aerodynamicznego oraz automatycznego stabilizatora lotu.
Kadłub o konstrukcji szkieletowej, opatrzony kołowym podwoziem, kryty płótnem lub sklejką, z przeszkloną kabiną pilota, dźwigający na górze cylindryczny zbiornik paliwa i z przodu wał śmigła ciągnącego o napędzie pośrednim, podtrzymuje płaty nośne. W przodzie usytuowane są w układzie półtorapłata, z tyłu znajduje się dodatkowy płat nośny charakterystyczny silnym skosem do tyłu. Płaty usztywnione są do kadłuba systemem rozporek i cięgien. Wszystkie posiadają analogiczną konstrukcję. Są to płaty dwudźwigarowe, z żebrami, obustronnie kryte płótnem. Na zewnętrznej części płatów, od góry i dołu, biegną równolegle do osi samolotu rzędy żeber zewnętrznych związanych z dźwigarami metalowymi wspornikami. Ich głębokość lub wysokość są dowolne. Służą jako stabilizatory kierunku (zapobiegają bocznym poślizgom w przypadku wystąpienia przechyłu i samoczynnie przywracają równowagę poprzeczną samolotu). W innej wersji przednie krawędzie tych stabilizatorów, wystające przed krawędź natarcia płatów, montowane są na pionowych osiach obrotowych. Wychylane sterownicą pełnią rolę aktywnych sterów kierunku.
Funkcje usterzenia kierunku pełnią też dwie płyty przylegające do boków kadłuba w jego dolnej partii. Osadzone są zawiasowo na pionowych osiach i skryte we wnękach pokrycia. Wychylane na zewnątrz, niezależnie jedna od drugiej, przez wzrost oporu, umożliwiają sterowanie kierunkiem lotu. Wychylane symetrycznie działają jak hamulec aerodynamiczny.
Stateczność podłużną utrzymuje się dzięki działaniu niewielkich powierzchni przegubowo zawieszonych pomiędzy płatami w przedniej części kadłuba i ponad tylnym płatem na wysięgniku. System cięgien łączy ich dźwignie obrotu z wahadłem usytuowanym w kadłubie. Pochylenie samolotu np. do przodu- wychylenie wahadła pociąga za sobą różnicowe wychylenie płaszczyzn tego usterzenia (przednie zwiększa kąt natarcia, tylne- zmniejsza lub odwrotnie w przypadku pochylenia samolotu do tyłu) dzięki czemu samolot powraca do równowagi.
Usterzenie to może być też sterowane ręcznie, a to dzięki połączeniu wahadła ze sterownicą sztywnym popychaczem. Wynalazców interesował układ samolotu samostatecznego w płaszczyznach poprzecznej i podłużnej, charakterystycznego tym, że stabilizatory mogły być też sterowane dźwignią pełniąc równocześnie rolę sterów kierunku i wysokości. Oryginalną była konstrukcja płata nośnego z grzebieniastymi statecznikami usytuowanymi na jego powierzchni.
Mechanizm układu samoczynnej stateczności podłużnej wykorzystujący wahadło nie należał już wówczas do oryginalnych. Podobnie hamulec aerodynamiczny. Niemniej jednak połączenie tych rozwiązań w całość nadaje propozycji Jaworskiego i Ogrisska znamion nowości technicznej. Kreśli zarazem kierunki poszukiwań rozwiązań samolotu samostatecznego.
Galeria
Źródło:
[1] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.[2] Januszewski S. "Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2013.