Ppor. pil. Stefan Żochowski- z Suwałk, przez Rosję i Francję, do Niepodległej Polski
Podporucznik pilot Stefan Żochowski urodził się 8.01.1898 r. w Suwałkach. Po ukończeniu gimnazjum rozpoczął studia prawnicze na uniwersytecie.
W dniu 1.01.1915 r. został pobrany do wojska rosyjskiego, gdzie pełnił, służbę w kawalerii i piechocie. Następnie stara się o przeniesienie do lotnictwa i otrzymuje przydział do serbskiej eskadry lotniczej, w której pozostaje w charakterze obserwatora do października 1917 r., wzbudzając podziw i uznanie brawurę w licznych lotach bojowych.
W końcu października 1917 r. znajduje się w szeregach Armii Polskiej we Francji. Tam kończy szkołę Oficerską w Camp du Ruchard, otrzymując we wrześniu 1918 r. stopień "adjutanta". Również we Francji kończy niższe i wyższe szkoły pilotażu, następnie wraca z armią gen. Hallera do kraju i otrzymuje przydział do 3-ej Eskadry Wywiadowczej jako pilot. Na froncie odbywa szereg brawurowych lotów.
Bierze czynny udział w obronie Warszawy (wg [2]- był wówczas pilotem 16-ej Eskadry Wywiadowczej). W dniu 6.08.1920 r. o godz. 16 startuje z lotniska Mokotowskiego do lotu bojowego na samolocie Bristol "Fighter". Jego obserwatorem był por. obs. Stefan Jeznach z 17 Eskadry Wywiadowczej. Załoga otrzymała rozkaz obrzucenia bombami posuwających się ku stolicy oddziałów bolszewickich na północnym wschodzie od Warszawy- pod Ostrowią. Ppor. Żochowski nigdy jeszcze na Bristolach nie latał i nie znał specyficznych właściwości tego typu płatowca. W rezultacie wkrótce po starcie przeciążony bombami samolot wpadł w korkociąg i i runął z wysokości kilkunastu metrów na lotnisko (jako przyczynę katastrofy podano nieznajomość działania mechanizmu zmiany położenia statecznika poziomego).
Pilot zginął na miejscu, nastąpił wybuch benzyny i płomienie objęły szczątki samolotu. Kto żył, rzucił się ku płatowcowi, aby ratować rannego obserwatora, który nie stracił przytomności. Widząc biegnących mechaników, wołał, aby nie zbliżali się do płonącej maszyny, ostrzegając, że za chwilę nastąpi wybuch bomb. Świadomie poświęcił swe życie, aby innych nie narażać na niebezpieczeństwo. Wkrótce nastąpił wybuch. Ciała lotników zostały rozerwane na kawałki.
Doczesne szczątki bohaterskich lotników pochowano na cmentarzu wojskowym na Powązkach.
Ppor. pil. Stefan Żochowski za czyny bojowe został odznaczony Polową Odznaką Pilota.
Galeria
Źródło:
[1] Praca zbiorowa "Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa". Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika Ku Czci Poległych Lotników. Warszawa 1933.
[2] Kopański T. "Polskie Bristole na wojnie". Militaria nr 2/1996.
[3] Morgała A. "Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924". Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[4] "Niebieska eskadra - groby, cmentarze, pomniki, miejsca pamięci polskich lotników"