Jabiru LSA 55/2K/J-160/ J-170/J-400/ J-430/ J-450/UL, 1989

Samolot sportowy lub sportowy ultralekki. Australia.
Samolot sportowy Jabiru J-430. (Źródło: Nileri via "Wikimedia Commons").
Firmę Jabiru Aircraft Pty. Ltd. założyli w 1988 r. Phil Ainsworrh i Rodney Stiff. Obaj byli wcześniej zaangażowani w inne przedsięwzięcie- firmę produkującą maszyny do zbiorów trzciny cukrowej. Pomimo ryzyka niepowodzenia finansowego, towarzyszącego produkcji samolotów, Jabiru Aircraft odniósł sukces. Firma postawiła sobie za cel skonstruowanie, oblatanie i wyprodukowanie dwuosobowego samolotu szkolno-rekreacyjnego, który spełniałby normy wyznaczone przez Australijskie Lotnictwo Cywilne (CAO) dla samolotów ultralekkich, ale jednocześnie takiego, który można by zarejestrować jako samolot lekki ogólnego przeznaczenia.

Pierwszy samolot Jabiru LSA 55/2K został oblatany w sierpniu 1989 r. Australijski certyfikat typu otrzymał w 1991 r. Zmiana australijskich przepisów w 1989 r. spowodowała, że mógł on być zarejestrowany jako ultralekki lub jako normalny samolot general aviation. Samolot Jabiru szybko zainteresował potencjalnych nabywców w Australii, a po zaprezentowaniu go w Oshkosh w 1994 r., także w USA. Montowany fabrycznie Jabiru sprzedawał się umiarkowanie dobrze. Stało się jasne, że potencjalni nabywcy oczekują wersji samolotu w zestawach do samodzielnego montażu. Pierwszym takim modelem był Jabiru SK, 66-ty egzemplarz wyprodukowany przez firmę i oblatany w 1995 r. W następnym roku certyfikaty dla tego typu zostały wydane w Australii, Korei Południowej, Nowej Zelandii, USA i Wielkiej Brytanii.

W 1991 r. włoska firma KFM wycofała się z produkcji silników KFM 112, którymi były napędzane pierwsze maszyny Jabiru. Pomimo poszukiwań, nie udało się znaleźć takiej jednostki napędowej, która charakteryzowałaby się jednocześnie niewielką masą, odpowiedni mocą i techniczną prostotą. Wobec tego Jabiru Aircraft sama zaprojektowała i zbudowała taki silnik- dwurzędowy boxer Jabiru 1600 o mocy 44 kW (60 KM), lżejszy i tańszy w eksploatacji niż silniki oferowane p konkurencję. Niespełna półtora roku później Jabiru uzyskała certyfikat na swój własny silnik! Od kwietnia 1993 r. do marca 1996 r. zbudowano 54 samoloty napędzane nimi. W tym okresie wymieniono też silniki w większości wcześniej wyprodukowanych maszyn.

Pod koniec 1995 r. wszedł do produkcji silnik Jabiru 2200 o mocy 59 kW (80 KM) i stał się podstawowym silnikiem dla samolotów Jabiru. Był także montowany do starszych egzemplarzy, zamiast poprzedniej wersji silnika Jabiru 1600. Do produkcji weszła również wersja silnika Jabiru 2200A o zwiększonej do 62,5 kW (85 KM) mocy oraz wersja Jabiru 2200J, która uzyskała certyfikat według przepisów europejskich JAR 22H. Firma opracowała także silnik Jabiru 3300 o mocy 88 kW (120 KM) oraz jeszcze większy- Jabiru 5100 o mocy 134 kW (182 KM). Są one montowane w niektórych modelach samolotów Jabiru, wymagających większych mocy, modernizowanych lub dostępnych w zestawach do samodzielnego montażu.

Opracowano cały szereg wersji rozwojowych samolotu:
- Jabiru LSA 55/2K- pierwsza konstrukcja firmy- lekki samolot sportowy. Pierwszy lot w sierpniu 1989 r., dostarczany od kwietnia 1991 r. Silnik w układzie boxer KFM 112 o mocy 44 kW (60 KM) później w układzie boxer Jabiru 1600 o mocy 44 kW (60 KM) lub Jabiru 2200 o mocy 59 kW (80 KM),
- Jabiru ST/ST3- budowana fabrycznie wersja LSA z certyfikatem General Aviation wprowadzona w połowie 1994 r.,
- Jabiru SK- wersja ST dostępna w zestawach do samodzielnego montażu, silnik Jabiru 2200 o mocy 59 kW (80 KM), wprowadzona w 1996 r.,
- Jabiru SP- wersja dostępna w zestawach do samodzielnego montażu, otrzymała przedłużony kadłub, standardowe skrzydła o krótkiej rozpiętości, silnik Jabiru 2200 o mocy 59 kW (80 KM), maksymalna masa startowa- 470 kg,
- Jabiru SP6- wersja, podobna do SP, dostępna w zestawach do samodzielnego montażu, silnik Jabiru 3300 o mocy 88 kW (120 KM), posiada powiększony zbiorniki paliwa, maksymalna masa startowa- 500 kg,
- Jabiru SP-T- wersja dostępna w zestawach do samodzielnego montażu, posiada sterowane koło ogonowe i podwozie przesunięte do przodu,
- Jabiru UL450- wersja dostępna w zestawach do samodzielnego montażu, silnik Jabiru 2200 o mocy 59 kW (80 KM) lub Jabiru 3300 o mocy 88 kW (120 KM). Posiada wydłużony kadłub zgodnie z europejskimi normami, zwiększoną rozpiętość skrzydeł, większe klapy, dostępny także wariant z rozpraszaczami wirów, maksymalna masa startowa- 450 kg. Wersja dostępna od 1998 r.,
- Jabiru UL-C/D- budowana fabrycznie wersja UL450. Wersja UL-C certyfikowana według standardu australijskiego, UL-D- według brytyjskiego,
- Jabiru ”Calypso”- dostępna w zestawach do samodzielnego montażu, nazwa marketingowa UL450 na rynek północnoamerykański, spełnia normy FAA LSA, maksymalna masa startowa- 470-500 kg,
- Jabiru UL-T/”Calypso T” - wersja ”Calypso” z kołem ogonowym,
- Jabiru J200/J400 - dwumiejscowa (J200) lub czteromiejscowa (J400) wersja nowego modelu z silnikiem Jabiru 3300 o mocy 88 kW (120 KM). Posiada wydłużony kadłub, zbiorniki paliwa w skrzydłach, większą kabinę, dodatkowe okna i trzecie drzwi. Rejestrowana jako ultralekki lub w wersji GA (wersja J400 tylko w GA). maksymalna masa startowa- 544 lub 700 kg. Pierwszy lot 16.03.2001 r., pierwszy samolot zbudowany na zamówienie klienta (J200) oblatywano w grudniu 2001 r.,
- Jabiru J230/J430 - dostępna w zestawach do samodzielnego montażu wersja J200/J400, posiada wzmocnione skrzydła o dużej rozpiętości, maksymalna masa startowa- 544 (ultralekki wariant J230B) lub 700 kg (rejestracja wg GA- wariant J230A/J430A),
- Jabiru J250/J450- dostępna w zestawach do samodzielnego montażu wersja J200/J400. Skrzydła o większej rozpiętości i wzmocnionym dźwigarze. J250 pierwotnie przeznaczony jako samolot zgodny z amerykańską kategorią LSA. Maksymalna masa startowa- 700 kg (J250A/J450A) rejestracja wg GA, lub jako ultralekki 544 kg (J250B), - Jabiru J160- wersja budowana fabrycznie lub w podzespołach do do samodzielnego montażu, przeznaczona na rynek cywilnych samolotów treningowych jako zamiennik dla samolotów Cessna 150/152 i innych samolotów tej klasy. Możliwa rejestracja jako ultralekki lub General Aviation. Silnik Jabiru 2200A o mocy 63 kW (85 KM), maksymalna masa startowa- 544 lub 600 kg. W produkcji od kwietnia 2004 r.,
- Jabiru J-170.

Do stycznia 2007 r. odbiorcom dostarczono 1206 samolotów Jabiru we wszystkich wersjach.

W Polsce.

W 2006 r. dystrybutorem samolotów firmy Jabiru w Polsce została firma Ajust Jabiru Polska z Ostrowa Wielkopolskiego. W Polsce używane są (lub były) następujące typy samolotów Jabiru:
- Jabiru J-160- m.in o numerze rejestracyjnym SP-YOZ,
- Jabiru J-450- o numerze rejestracyjnym SP-YLR, zarejestrowany w dniu 5.09.2006 r.,
- Jabiru J-430- o numerze rejestracyjnym SP-YOT, zarejestrowany w 2008 r.

Konstrukcja:
Dwu- lub czteromiejscowy zastrzałowy górnopłat o konstrukcji kompozytowej.
Kabina zakryta.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe.

Silnik- patrz historia rozwoju konstrukcji.

Dane techniczne J450 (wg [4]):
Rozpiętość- 9,14 m, długość- 6,55 m, wysokość- 2,4 m, powierzchnia nośna- 11,14 m2.
Masa własna- 370,5 kg, masa całkowita- 700 kg.
Prędkość dopuszczalna- 240 km/h, prędkość manewrowa- 159 km/h, prędkość przeciągnięcia bez klap- 96 km/h, prędkość min.- 80 km/h, zasięg- 1420 km, czas lotu- 7 h.

Źródło:

[1] Reklama. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 12/2006.
[2] ”Ajust Jabiru Polska”
[3] Rodys A. S. ”Ech, Jabiru!”. Przegląd Lotnicczy Aviation Revue nr 1/2007.
[4] ”LZ- przedstawiciel czeskiego przemysłu lotniczego w Polsce”
[5] Liwiński J. ”Wielkie wykreślanie w 2008”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2009.
[6] Liwiński J. ”Co lata na polskim niebie, rejestr 2007”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 2/2007.

blog comments powered by Disqus