FBA S-4, 1917

Latająca łódź patrolowa, szkolna. Francja/ Wielka Brytania/ Włochy.
Latająca łódź patrolowa i szkolna FBA Typ S. (Źródło: archiwum).

Pod koniec 1917 r. (wg [2]- W 1918 r., raczej błędna informacja) konstruktorzy Louis Schreck i André Beaumont opracowali w biurze konstrukcyjnym firmy Franco-British Aviation projekt patrolowej łodzi latającej FBA Typ S, stanowiącej rozwój poprzednich wersji FBA Typ A- FBA Typ H. Była to ostania wersja tej popularnej łodzi latającej, opracowana w czasie I wojny światowej. Samolot został wyposażony w silnik Hispano-Suiza 8V o mocy 147 kW (200 KM). Płatowiec otrzymał bardziej hydrodynamiczny kadłub oraz nową, wzmocnioną konstrukcję ogona.

Produkcję rozpoczęto w listopadzie 1917 i prowadzono do końca wojny. W zakładach FBA w Argenteuil zbudowano 250 egz. Do końca I wojny światowej 180 z nich weszło na uzbrojenie Centrów Lotnictwa Morskiego (Centres d'Aviation Maritime). Były używane przez francuską marynarkę wojenną do 1923 r. Wodnosamoloty te były prawdziwymi łowcami okrętów podwodnych: mogły patrolować przez 3- 4 godziny z prędkością 140 km/h w dużej odległości od wybrzeża. Były uzbrojone w karabiny maszynowe, bomby przeciw okrętów podwodnych, a czasem nawet działka kal. 37 mm.

Łodzie latające FBA były bardzo popularne we Włoszech. Na licencji produkowano je w 5 wytwórniach, min. w Societa Idrovolanti Alfa Italo (SIAI). Począwszy od 1915 r. zbudowano tam łącznie 982 egz. łodzi m.in. w wersjach FBA Typ H i FBA Typ S.

Wg [2]- w czasie I wojny Światowej łodzie latające FBA Typ S używane były w lotnictwie morskim USA i Belgii, a po wojnie- Jugosławii.

W Polsce.

W lutym 1921 r. Sekcja Techniczna Departamentu ds. Morskich MSWojsk. złożyła zamówienie na 9 samolotów FBA S-4 typu szkolnego. Łodzie latające zostały wyprodukowane w latach 1917-1918 w wytwórni Societa Idrovolanti Alfa Italo (SIAI). Dostarczono je, razem z łodziami Nieuport Macchi M-9, do bazy Westerplatte w lipcu 1921 r. Razem sprowadzono 9 egz. FBA, ponadto z otrzymanych części zamiennych można było poskładać 4 następne płatowce.

Do dostarczonych łodzi latających było wiele zastrzeżeń. Ponadto dostawca nie wywiązał się ze zobowiązań, nie przysyłając razem z transportem fachowców do montażu i oblotu tych wodnosamolotów. Dopiero pod koniec czerwca 1922 r. przyjechali z Włoch pilot i mechanik w celu sprawdzenia montażu i dokonania oblotu łodzi latających. W dniu 14.07.1922 r. zakończono montaż pierwszej FBA S-4. Jednak łodzie latające składowane przez 11 miesięcy w wilgotnym hangarze wymagały gruntownego remontu. Z remontu ostatecznie zrezygnowano na początku 1923 r. Przedsięwzięcie oceniono jako niecelowe zarówno z technicznego, jak i ekonomicznego punktu widzenia. Praktycznie potrzebna była całkowita odbudowa płatowców. Wszystkie FBA oddano do kasacji.

Konstrukcja:
Dwu- lub trzymiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty dwudźwigarowe pokryte płótnem. Profil cienki ptasi. Komora płatów wieloprzęsłowa, mająca z każ­dej strony dwie pary stojaków o prze­kroju kroplowym, stojaki pojedyncze przy kadłubie i parę zastrzałów w par­tiach skrajnych. Pod dolnymi skrzyd­łami znajdowały się boczne pływaki stabilizujące. Skrzydła można było składać przed hangarowaniem. Oś obrotu stanowiły przednie stojaki znajdujące się najbliżej kadłuba. Aby ułatwić składanie, partia spływowa środkowej części górnego płata była unoszona do góry jak klapa.
Kadłub płaskodenny, z redanem, miał pokrycie ze sklejki. Kabiny odkryte.
Usterzenie klasyczne, o nieco archaicznej konstrukcji z pionierskiego okresu lotnictwa, spawane z rur stalowych, płaskie, bez profilu aerodynamicznego. Statecznik poziomy podparty był z każdej strony parą równoległych zastrzałów.

Uzbrojenie- 1 ruchomy karabin maszynowy obserwatora Lewis wz.15 kal. 7,7 mm lub Fiat kal. 7,5 mm. Udźwig bomb- 100 kg- 2 bomby o łącz­nej masie 100 kg, zawieszone na wyrzutnikach pod przednimi dźwigara­mi dolnego płata. Wg [2]- udźwig bomb- 200 kg.

Silnik- rzędowy w układzie V, 6- cylindrowy, chłodzony wodą Isotta-Fraschini o mocy 110/140 kW (150/190 KM), rzadziej Hispano-Suiza 8Dd o mocy 132/147 kW (180/200 KM). Samoloty dostarczone do Polski miały silniki Isotta-Fraschini.
Śmigło pchające. Zbiornik paliwa o pojemno­ści 300 l i oleju 22 l mieściły się w kadłubie za kabiną załogi.

Dane techniczne FBA Typ S (wg [2]):
Rozpiętość- 15,6 m, długość- 10,59 m, wysokość- 3,65 m, powierzchnia nośna- 46,0 m2.
Masa własna- 1060 kg, masa całkowita- 1600 kg.
Prędkość max- 142 km/h, prędkość przelotowa- 121 km/h, wznoszenie- 111 m/min., pułap- 4000 m, zasięg- 500 km.

Dane techniczne FBA S-4 (wg [1]):
Rozpiętość- 15,6 m, długość- 10,6 m, wysokość- 3,48 m, powierzchnia nośna- 46,0 m2.
Masa własna- 925 kg, masa użyteczna- 475- 600 kg, masa całkowita- 1400- 1525 kg.
Prędkość max- 140 km/h, czas wznoszenia na 1000 m- 6' 30", pułap- 3900 m, zasięg- 600 km.

Galeria

  • FBA S-4, rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Morgała A. ”Samoloty w polskim lotnictwie morskim”. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1985).
  • Latająca łódź FBA Typ S podczas startu. (Źródło: archiwum).
  • Łódź latająca FBA S-4 podczas montażu w bazie Morskiego Dywizjonu Lotniczego w Pucku. (Źródło: Instytut Pamięci Narodowej).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] Уголок неба - Большая авиационная энциклопедия.
blog comments powered by Disqus