Fairey "Barracuda", 1940

Samolot bombowy nurkujący, torpedowy. Wielka Brytania.
Samolot bombowy nurkujący i torpedowy Fairey ”Barracuda” w locie. (Źródło: archiwum).
Od początku lat 1930-tych w Wielkiej Brytanii prowadzono działania zmierzające do stworzenia wielozadaniowego samolotu pokładowego mogącego połączyć wszystkie funkcje dotychczas stosowanych samolotów. Prace studyjne dowiodły, że jest to zadanie nie wykonalne i postanowiono opracować dwa typy samolotów: maszyny myśliwsko-rozpoznawczej, oraz bombowca nurkującego i zarazem samolotu torpedowego. Efektem tych działań było powstanie samolotów Fairey ”Fulmar” i Fairey ”Barracuda”.

Prace projektowe nad Fairey Typ 100 ”Barracuda” rozpoczęto w wytwórni Fairey w 1937 r. Samolot powstał w oparciu o specyfikację S.24/37 i miał być następcą samolotu Fairey ”Albacore”. W konkursie wzięło udział również sześć innych wytwórni Zwycięzcą konkursu została firma Fairey i w lipcu 1938 r. zamówiono budowę dwóch prototypów. Początkowo do napędu planowano użyć silnika Rolls-Royce ”Exe”, lecz wybrano Rolls-Royce ”Merlin”. Pierwszy prototyp oblatano 7.12.1940 r. Produkcję seryjną rozpoczęto jednak dopiero po 18 miesiącach. Przyczyną opóźnienia były proritety produkcyjne. Jako pierwsze do produkcji trafiały samoloty myśliwskie natomiast samoloty pokładowe znajdowały się na końcu listy. Również silniki ”Merlin” potrzebne były bardziej do napędu samolotów myśliwskich. Drugi prototyp oblatano 29.06.1941 r. Pierwszy samolot seryjny ”Barracuda” Mk I został przekazany FAA 18.05.1942 r. Wyprodukowano 25 (wg [2]- 30) egz. wersji Mk I, napędzane silnikiem ”Merlin 30”. W trakcie eksploatacji samolotu wykryto niedobór mocy silnika. Aby temu zaradzić postanowiono zmienić jednostkę napędową. 17.08.1942 r. oblatano prototyp ”Barracudy” Mk II wyposażony w silnik ”Merlin 32”. Produkcję seryjną wersji Mk II rozpoczęto w 1943 r. Samolot wytwarzany był w zakładach Fairey, Blackburn i Boulton Paul. Z wyżej wymienionymi zakładami kooperowała wytwórnia Westland. Zbudowano 1688 egz. tej wersji.

Ze względu na potrzebę posiadania samolotu do zwalczania okrętów podwodnych, ”Barracuda” Mk II została dostosowana do zrzutu bomb głębinowych i wyposażona w radar ASV Mk X, umieszczony w gondoli w tylnej części kadłuba. Maszyny otrzymały oznaczenie ”Barracuda” Mk III, wprowadzone zostały do służby na początku 1944 r. Budowały ją zakłady Fairey i Boulton Paul, zbudowano 852 egz. Zastosowanie silnika ”Merlin 32” nie rozwiązało problemu niedoboru mocy. W 1944 r. rozpoczęto pracę nad zainstalowaniem silnika ”Griffon”. Projekt samolotu otrzymał oznaczenie ”Barracuda” Mk IV, lecz prace projektowe zawieszono. W połowie 1944 r. powrócono do prac i aa seryjnej ”Barracudzie” Mk II zainstalowano silnik ”Griffon VII”. Prototyp oblatano 16.09.1944 r. (wg [2]- 16.11.1944 r.). Samolot otrzymał oznaczenie ”Barracuda” Mk V. Załogę samolotu zredukowano do dwóch osób. Pierwsza od podstaw zbudowany samolot Mk V został oblatany 22.11.1945 r. Ze względu na zakończenie wojny produkcję seryjną przerwano po wyprodukowaniu 30 egz. Ostatnią samolot dostarczono 27.10.1947 r. Ostatnie maszyny posiadały silniki ”Griffon 37”. Samoloty Mk V nie były użyte bojowo. Trafiły jedynie do jednostek szkolnych rezerwy marynarki wojennej. Ogółem wyprodukowano 2602 samoloty, w tym w firmie Fairey- 1192, Blackburn- 700, Boulton Paul- 692, Westland- 18.

Podczas II wojny światowej ”Barracuda” spełniała rolę samolotu bombowego, torpedowego, rozpoznawczego, patrolowego zwalczającego okręty podwodne, treningowego przygotowującego do lotów na odrzutowcach. W styczniu 1943 r. ”Barracudy” trafiły 827 dywizjonu FAA, w lutym do 810 dywizjonu FAA. Do stycznia 1944 r. 12 dywizjonów FAA miały na swym stanie ”Barracudy”. Po raz pierwszy użyto je bojowo we wrześniu 1943 r. podczas lądowania w Salerno. Siły alianckie wspierał 810 dywizjon stacjonujący na lotniskowcu HMS Illustrious. Najbardziej znaną akcją w której brały udział ”Barracudy” był atak na niemiecki pancernik Tirpitz w norweskim fiordzie Kaafiord. O świcie 3.04.1944 r. wystartowało 21 ”Barracud”, które uderzyły na pancernik. Godzinę później atak zostaje powtórzony przez 19 ”Barracud”. W efekcie obu nalotów pancernik Admirał Tirpitz został trafiony przez 14 bomb. Zginęło 438 osób załogi. Oprócz pancernika uszkodzeniu uległy dwie inne jednostki. 17.07.1944 r. operacja została powtórzona, ”Barracudy” bombardowały Tirpitza. Atak zakończył się niepowodzeniem. 22-25.08. 1944 r. naloty powtórzono. Pancernik Tirpitz został trafiony dwiema bombami. Ostatecznie 12.09.1944 r. pancernik zatopiły Avro ”Lancastery” uzbrojone w 5500 kg bomby.

19.04.1944 r. ”Barracudy” zadebiutowały w wojnie na Pacyfiku. 17 samolotów z 810 i 847 dywizjonu z lotniskowca HMS Illustrious zaatakowały bazę okrętów podwodnych oraz rafinerię w Sabang. 22.06. HMS Illustrious uderzył na Wyspy Andamańskie w Zatoce Bengalskiej. W lipcu 1944 r. ”Barracudy” z lotniskowców HMS Victorious i Illustrious zaatakowały rafinerię w Sabang. Pod koniec sierpnia i we wrześniu lotniskowce HMS Victorious i Indomitable wykonały uderzenie na cele na Sumatrze. 17 października ”Barracudy” z HMS Victorious i i wykonały serię gwałtownych uderzeń na Nikobary.

W Europie (nieco wcześniej) 814 dywizjon FAA uzbrojony w ”Barracudy” z lotniskowca HMS Implacable, wykonał serię uderzeń przeciwko niemieckim okrętom znajdującym się w portach Norwegii. ”Barracudy Mk III” stacjonujące na lotniskowcach eskortowych brały udział w zwalczaniu okrętów podwodnych na Atlantyku. Po zakończeniu wojny dywizjony uzbrojone w ”Barracudy” były rozwiązywane bądź przezbrajane. Jako ostatni przezbrojony został 860 dywizjon FAA. Otrzymał on ”Barracudy” we wrześniu 1945 r. Pięć miesięcy później jednostkę przezbrojono w Fairey ”Firefly”. Po ponad dwóch latach przerwy ”Barracudy Mk III” powróciły do służby. W grudniu 1947 r., 815 dywizjon FAA stacjonujący Północnej Irlandii otrzymał 12 maszyn, wycofane zostały w 1953 r.

W czerwcu 1945 r. 21 samolotów ”Barracudy Mk II” i ”Mk III” przekazano do holenderskiego 860 dywizjonu. Samoloty te trafiły również na wyposażenie francuskiego lotnictwa morskiego i dziesięć maszyn wersji ”Mk II” było używanych do patrolowania wybrzeża.

W Polsce.

Podczas II wojny światowej na samolotach Fairey ”Barracuda” wykonywali loty również polscy lotnicy w Wielkiej Brytanii, m.in. rozprowadzali te maszyny lotem w latach 1944-1945 w ATA Unit N°6 Ferry Pool.

W latach 1945-1947 na samolotach Fairey ”Barracuda” wykonywał loty w Aircraft and Armament Experimental Establishment (Instytut Doświadczalny Samolotów i Uzbrojenia) w Boscombe Down legendarny polski pilot doświadczalny Janusz Żurakowski.

Konstrukcja:
Trzymiejscowy (Mk I-Mk III)lub dwumiejscowy (Mk V) wolnonośny grzbietopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła o obrysie trapezowym (w wersji Mk V ścięte końcówki skrzydeł). Składane do tyłu po uprzednim podniesieniu do góry spływowych części wraz z klapami.
Kadłub wąski o prostych kształtach aerodynamicznych. W bocznych ścianach kadłuba pod płatem znajdowały się cztery okna (po dwa na każdej ścianie).
Usterzenie pionowe pojedyncze, usterzenie wysokości podniesione wysoko do góry i podparte zastrzałami. Stery pokryte płótnem.
Podwozie klasyczne, chowane w locie.

Uzbrojenie- 2 ruchome karabiny maszynowe strzelca Vickers K kal. 7,7 mm. Udźwig bomb- 730 kg: 4 bomby lub bomby głębinowe po 226 kg lub 6 po 113 kg lub 1 mina 680 kg, albo 1 torpeda 730 (wg [2]- 735) kg, ewentualnie flary, markery dymne, boje sonarowe, niekierowane pociski rakietowe.

Wyposażenie: w wersji Mk I (tylko niektóre samoloty) radar ASV Mk. II, w wersji Mk III radar ASV Mk. X, umieszczony w gondoli w tylnej części kadłuba, w wersji Mk V zasobnik z radarem zamontowany w lewym skrzydle.

Silnik:
- Mk I Rolls Royce ”Merlin 30” o mocy 926 kW (1260 KM, wg [2]- 1300 KM),
- Mk II i Mk III Rolls Royce ”Merlin 32” o mocy 1206 kW (1640 KM). Podczas startu, czasami, samoloty wspomagane były przez system rakiet pomocniczych RATOG.
- Mk V Rolls Royce ”Griffon 37” o mocy 1485 kW (2020 KM).

Dane techniczne Mk I (wg [1]):
Rozpiętość- 14,99 m, długość- 12,12 m, wysokość- 4,62 m.
Masa własna- 3940 kg, masa startowa max- 6110 kg.
Prędkość max- 378 km/h, prędkość przelotowa- 222 km/h, czas wznoszenia na wysokość 1800 m- 6,7 km/h, pułap- 5600 m, zasięg z ładunkiem 907 kg bomb- 843 km, zasięg z torpedą 730 kg- 1372 km, zasięg max- 2125 km.

Dane techniczne Mk II (wg [1]):
Rozpiętość- 14,99 (wg [2]- 14,5) m, długość- 12,12 (wg [2]- 12,18) m, wysokość- 4,62 (wg [2]- 4,58) m, powierzchnia nośna- (wg [2]- 37,62) m2.
Masa własna- 4235 (wg [2]- 4445) kg, masa startowa max- 6390 (wg [2]- 6389) kg.
Prędkość max- 366 (wg [2]- 338) km/h, prędkość przelotowa- 276 km/h, czas wznoszenia na wysokość 1500 m- 6 km/h, pułap- 5060 (wg [2]- 6585) m, zasięg z ładunkiem 907 kg bomb- 843 km, zasięg z torpedą 730 kg- 1100 km, zasięg max- 1850 km.

Dane techniczne Mk III (wg [1]):
Rozpiętość- 14,99 m, długość- 12,12 m, wysokość- 4,62 (wg [2]- 4,58) m, powierzchnia nośna- (wg [2]- 37,62) m2.
Masa własna- 4260 (wg [2]- 4445) kg, masa startowa max- 6390 (wg [2]- 6395) kg.
Prędkość max- 384 (wg [2]- 385) km/h, prędkość przelotowa- 273 km/h, czas wznoszenia na wysokość 1500 m- 4,5 km/h, pułap- 6100 m, zasięg z torpedą 730 kg- 1100 km, zasięg max- 1320/1810 km.

Dane techniczne Mk V (wg [1]):
Rozpiętość- 16,24 m, długość- 12,52 m, wysokość- 3,96 m.
Masa własna- 5180 kg, masa startowa max- 7250 kg.
Prędkość max- 407 km/h, prędkość przelotowa- 275 km/h, czas wznoszenia na wysokość 3000 m- 8,6 km/h, pułap- 6100 m, zasięg z ładunkiem 907 kg bomb- 965 km, zasięg max- 1800 km.

Źródło:

[1] Zalewski K. ”Samolot pokładowy Fairey Barracuda”. Nowa Technika Wojskowa nr 1/1993.
[2] Janowicz K. ”Fairey Barracuda”. Militaria XX wieku nr 2/2004.
[3] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.
[4] Zuk B. "Janusz Zurakowski. Legend in the skies.", St. Catharines 2004 via "Niepolskie Statki Powietrzne Polskich Lotników"
blog comments powered by Disqus