Eurocopter "Tiger", 1991
("Tigre", "Gerfaut")

Śmigłowiec szturmowy. Francja/Niemcy.
Śmigłowiec szturmowy Eurocopter "Tiger" w barwach francuskiego lotnictwa wojskowego. Paris Air Show 1991 r. (Źródło: United States Department of Defense).
W pierwszej połowie lat 1980-tych, postęp w rozwoju systemów przeciwlotniczych pola walki w państwach Układu Warszawskiego zmusił Niemców do przyspieszenia poszukiwania nowego typu śmigłowca przeciwpancernego, następcy MBB Bö-105P (PAH-1). W latach 1980-tych także Francja zaczęła poszukiwać nowego śmigłowca bojowego (z tych samych przyczyn, co Niemcy) do zwalczania pojazdów opancerzonych przeciwnika,oraz śmigłowców bojowych i transportowych. ). Natomiast do działań w operacjach zamorskich potrzebny był Francji lekki śmigłowiec wsparcia bojowego uzbrojony tylko w działko i niekierowane pociski rakietowe, dostosowany do walk w typowych konfliktach małej intensywności, ze słabo wyposażonym przeciwnikiem.

29.05.1984 r. ministrowie obrony Republiki Federalnej Niemiec i Francji podpisali memorandum zakładające podjęcie współpracy przy tworzeniu nowego śmigłowca przeznaczonego do zwalczania broni pancernej. Realizacją umowy miało zająć się powołane specjalnie w tym celu konsorcjum Eurocopter GmbH. w skład którego weszły niemiecka wytwórnia MBB (Messerschmitt-Bölkow-Blohm) i francuska Aérospatiale. W celu koordynowania działalności obu firm powołano 18.09.1985 r., wspólne przedstawicielstwo pod nazwą Eurocopter GIE z siedzibą w Paryżu. Przedstawiony szacunkowy koszt proponowanych trzech wariantów konstrukcji sprawił czasowe wstrzymanie realizacji programu w połowie 1986 r. Działania projektowe wznowiono ponownie w marcu 1987 r. w oparciu o założenia stworzenia wspólnej dla obu odbiorców wersji przeciwpancernej oraz wariantu wsparcia ogniowego i osłony dla armii francuskiej.

Zatwierdzenie kształtu i rozwiązań śmigłowca nastąpiło w grudniu 1987 r. W listopadzie 1989 r. potwierdzono nazwy nowo powstającej maszyny- ”Tiger” w lotnictwie niemieckim i ”Tigre” we Francji. Początkowo w RFN planowano opracowanie jednej wersji śmigłowca- UHU (Unterstützunghubschrauber- śmigłowiec wsparcia) uzbrojony wyłącznie w przeciwpancerne pociski kierowane. Później jednak opracowano wersję UHT (Unterstützunghubschrauber Tiger), odpowiadająca francuskiemu HAC, z uzbrojeniem rakietowym kierowanym i niekierowanym. Francuska wersja przeciwpancerna HAC (Hélicoptere Anti-Char) miała być uzbrojona w pociski kierowane lub w niekierowane. Francuska wersją przeciwpartyzancko-myśliwska HAP (Hélicoptere d'Appui-Protection) miała być uzbrojona w działko, niekierowane pociski rakietowe i samonaprowadzające się pociski powietrze-powietrze typu ”Mistral”.

W 1990 r. rozpoczęła się budowa pierwszego prototypu (PT1) ”Tigera”, został oblatany 27.04.1991 r. Drugi prototyp (PT2) ukończono w wersji HAP. Oprócz odmiennego, w stosunku do planowanego dla wersji przeciwpancernej, wyposażenia bojowego maszyna wyróżniona została także inną nazwą- ”Gerfaut” (z której zrezygnowano w 1993 r.). Prototyp odbył pierwszy lot 29.04.1992 r. (wg [6]- 22.04.1993 r., do wersji HAP przebudowano go dopiero w 1996 r. i oznaczono PT2R) i był pierwszym prototypem posiadającym możliwości używania uzbrojenia. W dniu 19.11.1993 r. wykonał pierwszy lot prototyp PT3 w wersji HAC. Maszyna stanowi pierwowzór wariantu dla armii francuskiej przeznaczonego do zwalczania broni pancernej. W lutym 1997 r. przebudowano go na wersję UHT i oznaczono PT3R. W dniu 19.12.1994 r. (wg [6]- 15.12.1994 r.) oblatano czwarty prototyp w wersji HAP, oznaczony jako PT4, który miał zabudowane systemy elektroniczne oraz celowniczo-nawigacyjne pozwalające na korzystanie z inteligentnych środków bojowych. Ostatni, piąty, prototyp wykonany został jako wzorzec wersji UHT, maszyny przeciwpancernej przeznaczonej dla użytkownika niemieckiego. Został oblatany 21.02.1996 r. Później śmigłowiec otrzymał pełne wyposażenie bojowe i nawigacyjne, jego oznaczenie zmieniono na PT5R. Zbudowano jeszcze 2 egz. do prób statycznych- PT6 i PT7.

Początkowo planowano zbudowanie 427 śmigłowców ”Tiger”/”Tigre”, Niemcy- 212 śmigłowców ”Tiger” UHT, Francja- 100 ”Tigre” HAP i 115 ”Tigre” HAC. Jednak 20.06.1997 r. zamówiono tylko 160 egz. Niemcy zakupiły 80 maszyn UHT, zaś Francuzi 70 HAP i 10 HAC. Później Francja zmieniła swoje zamówienie. Zrezygnowano z wersji HAC, którą zastąpiła wersja HAD. W 2005 r. Francja planowała zakup 37 śmigłowców HAP i 43 śmigłowców HAD. Wersja ”Tigre HAD” jest to w zasadzie śmigłowiec HAP, ale dozbrojony w pociski przeciwpancerne HOT-3 i Trigat LR. Wersja ta miała też być wyposażona w silnik o większej mocy.

Pierwszym seryjnym śmigłowcem był przedprodukcyjny PS01 zbudowany we Francji i oblatany 21.12.2000 r. Był on zbudowany w wersji HAP i wykorzystywany do dodatkowych prób eksploatacyjnych. Pierwszy seryjny ”Tiger” UHT został zbudowany w Niemczech i oblatany 9.08.2002 r. Pierwszy seryjny śmigłowiec francuski ”Tigre” HAP został oblatany 26.03.2003 r. W dniu 20.02.2004 r. oblatano pierwszy śmigłowiec dla Australii. W 2005 r. trwała produkcja serii 14 HAP i 14 UHT (we Francji i w Niemczech). Wszystkie te śmigłowce są przeznaczone dla francusko-niemieckiej szkoły lotniczej Ecole Franco-Allemande (EFA), utworzonej w 2001 r. we Francji.

Śmigłowiec Eurocopter ”Tiger” wziął udział w konkursie na śmigłowiec szturmowy dla armii brytyjskiej, niestety bez powodzenia. ”Tigerem” zainteresowały się natomiast siły zbrojne:
- Australii- zamówiła 22 śmigłowce w wersji ”Tiger” ARH (Armed and Reconnaissance Helicopter), planując łączny zakup 87 egz. Wersja ARH została specjalnie opracowana na zamówienie tego kraju, powstał na bazie francuskiego HAP, ale został dodatkowo uzbrojony w przeciwpancerne pociski kierowane ”Hellfire-2”,
- Hiszpanii- zamówiła 24 śmigłowce HAD. Pierwszy lot śmigłowca ”Tiger” HAD dla Hiszpanii miał miejsce 14.12.2007 r. Dostawy seryjnych śmigłowców miały rozpocząć się na przełomie 2010 i 2011 r. - Holandii.

W Polsce.

W 1999 r. komisja pod przewodnictwem ministra gospodarki Janusza Steinhoffa wydała orzeczenie dotyczące wyposażenia polskich jednostek aeromobilnych w nowe śmigłowce. Orzeczenie mówiło o konieczności zakupu 60-70 (wg [4]- ok. 100) specjalizowanych śmigłowców bojowych, które po 2003 r. zastąpiłyby śmigłowce Mil Mi-24. Uzupełnić ma je 60-70 śmigłowców wsparcia opracowanych na bazie zmodernizowanego śmigłowca PZL W-3 ”Sokół”. Pod uwagę brane były śmigłowce bojowe Boeing AH-64 ”Apache”, Eurocopter ”Tiger”, Agusta A 129 ”Mangusta” i Bell AH-1PO ”Super Cobra”. 1.06.1999 r. wysłano zapytania ofertowe do firm Boeing, Bell, Eurocopter, Agusta.

W 1999 r. na MSPO'99 w Kielcach prezentowana była pełnowymiarowa makieta śmigłowca Eurocopter ”Tiger” w wersji przeciwpancernej. W zestawie prezentowanego wraz z nią uzbrojenia były ppk HOT-3 i ”Trigat LR” oraz zasobniki z działkami 20 mm. Eurocopter promował swą ofertę dla naszego kraju, podkreślając że ”Tiger” jest najnowocześniejszy z uczestniczących w przetargu maszyn i specjalnie optymalizowany do działań na europejskim Teatrze Działań Wojennych. Maszyna w wariancie dla Polski (”U-Tiger”) byłaby w 85% zunifikowana (choć nieco uproszczona) z maszynami zamówionymi już przez Niemcy i Francję.

W czerwcu 1999 r. pilot Arkadiusz Choiński, jako przedstawiciel Dowództwa Wojsk Lądowych na zaproszenie koncernu Aerospatiale Matra, wykonał lot zapoznawczy na śmigłowcu Eurocopter "Tiger" (prototyp PT5).

Konstrukcja:
Dwumiejscowy śmigłowiec, w klasycznym układzie jednowirnikowym ze śmigłem ogonowym, o konstrukcji metalowo-kompozytowej.
Wirnik nośny czterołopatowy. Łopaty osadzone są w półsztywnej głowicy. Łopaty o obrysie prostokątnym ze skośnymi końcówkami o konstrukcji kompozytowej. Śmigło ogonowe trzyłopatowe umieszczone z prawej strony śmigłowca. Łopaty śmigła ogonowego mają obrys prostokątny ze skośnym zakończeniem i wykonane są z materiałów kompozytowych.
Kadłub składa się z części przedniej, środkowej oraz tylnej. Wszystkie części kadłuba mają przekrój prostokątny. Przedni fragment zawiera kabiny pilota i operatora, posiada konstrukcję skorupową. Część środkowa obejmuje przedziały silnikowy, przekładni głównej, zbiorników paliwa oraz wyposażenia elektronicznego. Z obu stron części środkowej umieszczono niewielkie skrzydła o obrysie trapezowym, konstrukcji dźwigarowej (aluminiowe dźwigary i żebra z włókien węglowych, całość osłonięta pokryciem z włókna węglowego). Tylna część kadłuba to belka ogonowa zakończona trapezowym statecznikiem pionowym z zamocowanym statecznikiem poziomym zakończonym dwoma płytami brzegowymi. Zespół statecznika poziomego ma konstrukcję skorupową z włókna węglowego wzmocnionego kevlarem. Kabiny pilota i operatora uzbrojenia zakryte, ustawione w układzie tandem, z przewyższeniem drugiej kabiny. Załoga zabezpieczona jest przed skutkami ostrzału z broni o kal. do 12.7 mm specjalnie wzmocnionym pokryciem kadłuba oraz przez płyty foteli.
Podwozie stałe, kołowe, trójpodporowe z tylnym punktem podparcia.

Uzbrojenie:
- UHU- wyłącznie w przeciwpancerne pociski kierowane,
- UHT, PAH-2- kierowane, przeciwpancerne pociski rakietowe Euromissile HOT II (w wersji docelowej Euromissile HOT-3) oraz Trigat LR przenoszone w czterolufowych wyrzutniach zawieszonych na wewnętrznych zaczepach podskrzydłowych, pociski powietrze-powietrze Hughes ”Stinger” w dwóch, dwulufowych, wyrzutniach podwieszanych na zewnętrznych zaczepach podskrzydłowych, niekierowane pociski rakietowe kal. 70 mm w zasobnikach na 19 rakiety każdy,
- HAC- kierowane, przeciwpancerne pociski rakietowe Euromissile HOT II (w wersji docelowej Euromissile HOT-3) oraz Trigat LR przenoszone w czterolufowych wyrzutniach zawieszonych na wewnętrznych zaczepach podskrzydłowych, niekierowane pociski rakietowe kal. 68 mm w zasobnikach,
- HAP- niekierowane pociski rakietowe kal. 68 mm w zasobnikach, obrotowa gondola z działkiem Giat 30781 kal. 30 mm w nosie śmigłowca, pociski rakietowe powietrze-powietrze Matra ”Mistral”,
- ARH- kierowane, przeciwpancerne pociski rakietowe Rockwell ”Hellfire-2”, niekierowane pociski rakietowe kal. 70 mm w zasobnikach, obrotowa gondola z działkiem Giat 30-781 kal. 30 mm w nosie śmigłowca, pociski rakietowe powietrze-powietrze Matra ”Mistral”,
- HAD- kierowane, przeciwpancerne pociski rakietowe Rafael ”Spike-ER”.

Wyposażenie- instalacje: hydrauliczna, elektryczna oraz klimatyzacyjna.
System pilotażowo-nawigacyjny w wersjach UHT i HAP- bezwładnościowy układ nawigacyjny zbudowany w oparciu o żyroskopy laserowe, dopplerowski system nawigacyjny CMA 2012 firmy Teldix oraz dwa sensory magnetyczne (czujniki żyrobusoli) firmy Thales Joint and Land Systems, odbiornik GPS oraz radiowysokościomierz (oba) z firmy Thales Joint and Land Systems. System sterowania lotem w czterech stopniach swobody firmy Nord-Micro. Załoga została wyposażona w hełmy z układami zobrazowania i celowniczymi: Francja- hełmy Topowl firmy Thales, a Niemcy hełmy HIS opracowane przez BAE Systems i Teldix. System nawigacyjny na niemieckich śmigłowcach UHT (tylko na tej wersji) dysponuje niewielkim układem obserwacji w podczerwieni PSU montowanym pod nosową częścią kadłuba. Początkowo był to system PSU Mk 1 firm EADS LFK i Sagem, później zastąpiony przez PSU Mk 2 firmy Galileo Avionica.
System kierowania ogniem:
- UHT- głowica obserwacyjno-celownicza Osiris firmy Sagem Defense and Security Division, która zawiera kamerę termowizyjną drugiej generacji IRIS, kamerę telewizyjną światła szczątkowego wykorzystującą efekt sprzężenia ładunkowego (CCD) oraz dalmierz laserowy,
- HAP- układ obserwacyjno-celowniczy Strix montowanym na dachu za kabiną opracowany przez firmę Sagem Defense and Security Division, który zawiera kamerę termowizyjną drugiej generacji IRIS, kamerę telewizyjną światła szczątkowego wykorzystującą efekt sprzężenia ładunkowego (CCD), dalmierz laserowy oraz bezpośredni kanał optyczny z szerokim i wąskim polem widzenia.
Urządzenia komunikacyjne: radiostacje SAT-URN, PR4G lub SATURN produkcji Thomson-CNI lub ich niemieckie odpowiedniki pochodzące z firm Rhode & Schwarz i Siemens.
System samoobrony: układ TWE firmy Thales Joint and Land Systems ostrzegający przed opromieniowaniem radiolokacyjnym oraz opromieniowaniem laserowym, urządzenie ostrzegające przed odpalonymi pociskami rakietowymi EADS AN/AAR-60 MILDS, wyrzutnie flar i dipoli Saphir-M firmy MBDA.

Napęd- 2 silniki turbinowe z wolną turbiną napędową MTR 390 o mocy startowej 958 kW (1303 KM) i maksymalnej mocy ciągłej 873 kW (1187 KM) każdy.
Układ przenoszenia mocy- moment obrotowy silników przekazywany jest do trzystopniowej, planetarnej przekładni głównej za pośrednictwem wałów napędowych. Przekładnia główna przekazuje moc silników na wał wirnika nośnego i wał śmigła ogonowego oraz napędza prądnice instalacji elektrycznej i agregaty układu klimatyzacji.

Dane techniczne ”Eurocopter Tiger” (wg [1]):
Średnica wirnika nośnego- 13,0 m, długość z obracającym się wirnikiem i śmigłem ogonowym- 15,82 m, długość kadłuba- 14,0 m, wysokość- 4,32 m, rozpiętość skrzydeł- 4,44 m.
Masa własna- 3964 kg, masa startowa max- 5800 kg.
Prędkość max- 260 km/h, pułap zawisu bez wpływu ziemi- 6560 m, zasięg max- 1300 km, czas lotu bojowego- 2 h 50'.

Dane techniczne UHT (wg [6]):
Średnica wirnika nośnego- 13,0 m, długość kadłuba- 14,08 m, długość całkowita- 15,8 m, wysokość całkowita- 5,2 m.
Masa własna- 4200 kg, masa startowa- 5300-6100 kg.
Prędkość max- 260 km/h, prędkość przelotowa- 230 km/h, wznoszenie- 640 m/min, pułap- 3200 m, zasięg- 800-1280 km.

Dane techniczne HAP (wg [6]):
Średnica wirnika nośnego- 13,0 m, długość kadłuba- 14,08 m, długość całkowita- 15,8 m, wysokość całkowita- 3,84 m.
Masa własna- 4200 kg, masa startowa- 5300-6100 kg.
Prędkość max- 280 km/h, prędkość przelotowa- 230 km/h, wznoszenie- 690 m/min, pułap- 3500 m, zasięg- 800-1280 km.

Źródło:

[1] Kłosiński P. ”Eurocopter Tiger”. Nowa Technika Wojskowa nr 2 i 3/1996.
[2] AK ”Koniec programu Huzar”. Nowa Technika Wojskowa nr 5/1999.
[3] AK ”Przetargi, przetargi...”. Nowa Technika Wojskowa nr 6/1999.
[4] Fuglewicz S. ”Huzar ma już 10 lat! Kalendarium”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/1999.
[5] Kiński A., Brach J. ”MSPO'99”. Nowa Technika Wojskowa nr 10/1999.
[6] Fiszer M. ”Eurocopter Tiger/Tigre.” Lotnictwo nr 12/2005.
[7] (PA) ”Pierwszy lot Tigera HAD dla Hiszpanii”. Nowa Technika Wojskowa nr 1/2008.
[8] Choiński A. "Latałem Tigerem". Skrzydlata Polska nr 12/1999.
blog comments powered by Disqus