Etrich "Taube", 1909
(Lohner "Taube")

Samolot pionierski, szkolny, rozpoznawczy i bombowy. Austro-Węgry.
Słynny samolot okresu pionierskiego Etrich ”Taube”. (Źródło: archiwum).
Austriacki pionier lotnictwa Igo Etrich po 6 latach prac naukowych i eksperymentów zbudował w warsztacie w Wiener Neustadt samolot ”Taube” (gołąb). Charakteryzował się on przedziwnym kształtem płata wzorowanym na nasionach południowoamerykańskiej (wg niektórych źródeł rosnącej na Jawie) palmy zanonia macrocarpa. Wg [3] został zaprojektowany w 1910 r. Prototyp został oblatany 30.04.1910 r. Samolot stał się jedną z najbardziej rewelacyjnych konstrukcji czasów pionierskich lotnictwa europejskiego. W dniu 17.05.1910 r. Karl Illner wykonał pierwszy przelot samolotowy na trasie Wiener Neustadt- Wiedeń- Wiener Neustadt z lądowaniem w Wiedniu.

Mały warsztat w Wiener Neustadt stał się za ciasny, w związku z tym Igo Etrich założył w Liebau (dziś Lubawka na Dolnym Śląsku) szkołę pilotów, a także zbudował zakłady lotnicze (1910 r.) Etrich Flieger Werke GmbH, w których był głównym konstruktorem. W okresie I wojny światowej w zakładach tych produkowano samoloty dla armii austro-węgierskiej w wersjach A.I ”Taube” (1912 r.) i A.II ”Taube” (także z 1912 r.). Wg [3] Igo Etrich zakończył prace nad rozwijaniem tej konstrukcji w 1913 r. i ta ostatnia wersja była najdoskonalszą odmianą tych samolotów. Na samolotach ”Taube” wykonano wiele przelotów, uczestniczono w zawodach lotniczych, ustanawiano rekordy. Produkcję samolotów ”Taube” podjęła również austriacka firma Lohner- oznaczane były czasem jako Lohner ”Taube”.

W 1911 r. Włochy prowadziły wojnę z Turcją o tereny położone w Afryce Północnej na obszarach dzisiejszej Libii i Tunisu. Jednostki włoskie walczące w okolicach miasta Tripolis posiadały oddział lotniczy wyposażony w 5 samolotów (jeden Etrich ”Taube”, dwa Blériot-XI, jeden Farman-VII i Nieuport ”Monoplane”) i 2 małe sterowce. Dnia 1.11.1911 r. wykonano pierwszy w historii bojowy lot połączony z bombardowaniem. Porucznik Giulio Gavotti zrzucił (oczywiście ręcznie) cztery 2-kilogramowe bomby z samolotu Etrich ”Taube” na przerażonych tureckich żołnierzy. Ofiar w ludziach nie zanotowano, ale efekt psychologiczny tego wydarzenia był ogromny.

Używany był również w początkowym okresie I wojny światowej jako samolot rozpoznawczy i lekki bombowy. W 1914 r. blisko połowa samolotów użytkowanych przez wojska lotnicze stanowiły Etrich ”Taube”. W 1915 zaczęto je wycofywać ze względu na produkcję nowocześniejszych samolotów wojskowych. Były użytkowane również we Francji, Belgii, Danii i w Rosji.

W 1911 r. licencję nabyła niemiecka firma Rumpler, która produkowała go pod nazwą Rumpler ”Taube”. W wyniku sporu z firmą Rumpler, Etrich prawa patentowe na terenie Niemiec, wskutek czego inne firmy niemieckie podjęły produkcję samolotu bez kupowania licencji, min. Albatros, DFW, Gotha, Halberstadt, Jeannin ”Stahltaube”, Kondor, Krieger, Roland oraz inne. Wg [3] w okresie od 1910 do 1914 r. aż 54 konstruktorów, głównie z terenu Niemiec, zbudowało ponad 500 samolotów o układzie skrzydeł opartym na pierwowzorze Etricha.

W 1932 r. niemiecki pilot A. Friedrich w 1932 r. zbudował kopię samolotu ”Taube”, oznaczoną Friedrich-Etrich ”Taube”.

W Polsce.

Warszawskie Towarzystwo Lotnicze ”Awiata” posiadało 3 samoloty ”Taube”. Wg [7]- zakupiono samoloty Etrich ”Taube”, które zostały zbudowane w warsztatach Etricha, mieszczących się na lotnisku Wiener Neustadt pod Wiedniem. Natomiast wg [1]- ”Awiata” zakupiła w Niemczech (w 1910 r.) 3 samoloty ”Taube” zbudowane w wytwórni Rumpler. W marcu 1912 r. po likwidacji ”Awiaty” samoloty ”Taube” zostały zarekwirowane przez władze carskie i przekazane rosyjskiemu lotnictwu wojskowemu.

W 1911 r. Antoni Sobański, po zdobyciu dyplomu pilota, zakupił w "Awiacie" samolot typu Etrich "Taube" i organizował w latach 1911- 1912 po­kazy lotnicze, m.in. w Winnicy, Płoskurowie, a także w Besarabii, w Benderach, Kiszyniowie i Ananiewie.

Na samolotach ”Taube” latali również Polacy, lotnicy w służbie Monarchii Austro-Węgierskiej:
- na samolocie Lohner ”Taube” lwykonywał loty szkolne książę Leon Sapieha (w [5]- podano błędnie, że był to hrabia Tarnowski) w 1-ste Flieger-Kompanii (Flek 1) w Ujvidek (Ungarn) niedaleko granicy serbskiej. Szkolenie lotnicze rozpoczął w 1913 r., a jego dyplom pilota wydany przez austriacki Aero-Club ma numer 160,
- Miecislaus Müller (Miller)- jesienią 1909 r. wyjechał do Paryża na kurs lotniczy. Powrócił z początkiem 1910 r. do szkoły lotniczej prowadzonej przez Igo Etricha. Szkolenie uwieńczył 22.06.1910 r. dyplomem pilota nr 5 wy­danym przez Aeroklub Austrii i stał się pierwszym wojskowym lotnikiem Austro-Węgier i pierwszym Polakiem- lotnikiem wojskowym, co należy podkreślić, bowiem dotychczas pozycję tę przypisywano Broni­sławowi Matyjewiczowi-Maciejewiczowi i Grzego­rzowi Piotrowskiemu z Marynarki Wojennej Rosji. Był komendantem Parku Lotniczego Wiener Neustadt. Brał udział w pokazach i zawo­dach, mających miejsce także w Krakowie i Lwowie. Z początkiem paździer­nika 1910 r. wykonał na trasie Wiener- Neustadt- Wiedeń na samolocie Etrich "Taube". Wyczynem, który przyniósł mu sławę był przelot na trasie Berlin- Wiedeń,
- Józef Krzemień- 1.11.1915 w Wiener Neustadt podjął szkolenie lotnicze na pilota. Ale po pierwszych lekcjach kołowania samolotem Etrich "Taube" po lotnisku przerwał je, nie chcąc po zakończeniu szkoły de­klarować 5- letniej służby w lotnictwie i rezygnować z praw przysługujących jednorocznemu ochotniko­wi.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy górnopłat o konstrukcji drewnianej.
Kabiny odkryte.
Podwozie klasyczne stałe.

Silnik:
- A.I Austro-Daimler o mocy 62 kW (85 KM),
- A.II Austro-Daimler o mocy 89 kW (120 KM).

Galeria

  • Samolot Etrich ”Taube” w locie. (Źródło: Banaszczyk Eugeniusz ”Pierwsze skrzydła”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1972).
  • Samolot typu Etrich ”Taube” przed hangarami ”Aviaty” na Polu Mokotowskim. (Źródło: Banaszczyk Eugeniusz ”Pierwsze skrzydła”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1972).
  • Etrich ”Taube” z 1913 r., rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Schier W. ”Pionierzy lotnictwa i ich maszyny”.  Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980).
  • Samolot Etrich ”Taube” Towarzystwa ”Aviata” na Międzynarodowej Wystawie Żeglugi Powietrznej, Sankt Petersburg, 24.04.-10.05.1911 r. (Źródło: archiwum).
  • Samolot Etrich ”Taube” zakupiony przez Towarzystwo Awiata na Petersburskim Święcie Lotnictwa (1911 r.). Za sterami instruktor Szkoły Pilotów WTL Awiata Henryk Segno. (Źródło: Januszewski S. ”Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918”).
  • Mieczysław Miller- pierwszy oficer armii austro-węgierskiej z licencją pilota, stoi przed samolotem Etrich ”Taube”. (Źródło: Januszewski S. ”Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918”).
  • Mieczysław Miller w kabinie samolotu Etrich ”Taube”. (Źródło: www.austro-wegry.eu).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] Bączkowski W. ”Samoloty bombowe I wojny światowej”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.
[3] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[4] Malinowski T. ”Lotnicy świata”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1985.
[5] ”C.K. lotnicy?”. Lotnictwo z szachownicą nr 8.
[6] Butkiewicz J. ”Leon Sapieha”. Lotnictwo z szachownicą nr 9.
[7] Banaszczyk E. ”Pierwsze skrzydła”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1972.
[8] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[9] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.
blog comments powered by Disqus