Dulęba Leszek
Leszek Dulęba urodził się 19.05.1907 r. we Lwowie. Jego ojciec, Aleksander Dulęba, z zawodu lekarz, zmarł trzy lata później. Pozostawiona z dwojgiem małych dzieci matka, Stanisława z Więckowskich, postanowiła w 1914 r. przenieść się do Warszawy. W stolicy Leszek Dulęba uczęszczał do gimnazjum im. Stefana Batorego, gdzie w 1925 r. uzyskał świadectwo dojrzałości W latach 1920- 1926 należał do ZHP. Przez rok był drużynowym 16 WDH, a przez trzy lata zastępowym. Następnie działał w Juventus Christiana.
Po maturze rozpoczął studia wyższe na Wydziale Mechanicznym Politechniki Warszawskiej. W czasie swych studiów brał czynny udział w pracach Sekcji Lotniczej Studentów Politechniki Warszawskiej, współuczestnicząc w konstruowaniu i budowie wielu samolotów sportowych JD-2, WR-1 (RW-1), PS-1 (SP-1), RWD-1, RWD-2, RWD-3, RWD-4 oraz ślizgowca zbudowanego przez Sekcję. Jeszcze w czasie studiów w 1930 r. rozpoczął pracę zawodową jako technik w Dziale Prób w Locie i prób przyrządów pokładowych w Instytucie Badań Technicznych Lotnictwa w Warszawie. W 1931 r. otrzymał dyplom inżyniera.
W latach 1931- 1932 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Lotnictwa w Dęblinie (w oddziałach technicznych). Od 1932 r. zaczął pracować jako konstruktor w Doświadczalnych Warsztatach Lotniczych (RWD) na Okęciu, gdzie pracował do chwili rozpoczęcia wojny w 1939 r. Jednocześnie był starszym asystentem w Katedrze Budowy Samolotów i Mechaniki Lotu na Politechnice Warszawskiej.
W czasie swojej pracy w DWL współpracował przy konstruowaniu i obliczaniu prawie wszystkich samolotów RWD, a mianowicie: RWD-5- dwuosobowy samolot turystyczny, na którym płk Skarżyński przeleciał Atlantyk w 1932 r. lecąc do Ameryki Południowej, RWD-8-popularny samolot szkolny używany powszechnie w wojsku i aeroklubach, RWD-9- turystyczny samolot, na którym polskie załogi zajęły 1 i 2 miejsce w Challenge w 1934 r., RWD-10- jednoosobowy samolot akrobacyjny używany w aeroklubach, RWD-11- lekki dwusilnikowy samolot pasażerski dla 6 osób, RWD-13- lekki turystyczny dla 3 osób używany w aeroklubach, a także wykonywany na eksport, RWD-14 ”Czapla”- samolot łącznikowy budowany seryjnie dla potrzeb wojska, RWD-15 - czteroosobowy samolot turystyczny i sanitarny, RWD-16 ”Osa”- słabosilnikowy samolot turystyczny, RWD-17- szkolny samolot akrobacyjny budowany seryjnie, RWD-17W- szkolny wodnosamolot budowany seryjnie dla marynarki, RWD-18- dwusilnikowy samolot turystyczny z kółkiem przednim, RWD-19- szybki samolot turystyczny, RWD-20- doświadczalny samolot z kołem przednim, RWD-21- popularny samolot sportowy dla aeroklubów, RWD-22- projekt wodnosamolot dozoru wybrzeża i torpedowy, RWD-25- projekt lekkiego myśliwca przechwytującego.
W tym okresie bierze czynny udział w pracach Związku Polskich Inżynierów Lotniczych, a także szkoli się w pilotażu szybowcowym. W początkach wojny zostaje ewakuowany wraz z całą wytwórnią RWD do Rumunii.
W 1940 r., przydzielony do francuskiej wytwórni samolotów Dewoitine w Tuluzie, pracuje w biurze konstrukcyjnym przy przeróbkach i przygotowaniu produkcji samolotu myśliwskiego. Następnie przydzielony do Polish Air Force, przebywa do 1941 r. w Anglii, w latach 1941- 1946 pracował w fabryce samolotów Türk Hava Kurumu Ucak Fabrikasi (THK) Tureckiej Ligi Lotniczej w Ankarze jako kierownik i organizator działu rysunkowego Biura Konstrukcyjnego. W tym okresie kierował opracowaniem: licencyjnego samolotu szkolnego Miles ”Magister”, licencyjnych szybowców US-4, PS-2, Szeriemietjew Sz-5, DFS "Habicht", szybowca transportowego THK-1, treningowego samolotu akrobacyjnego THK-2, dwusilnikowego samolotu sanitarnego i taksówki powietrznej THK-5 oraz turystycznego samolotu z przednim kołem THK-11.
Poza pracą konstruktorską opracował dla Politechniki w Stambule wykłady z wytrzymałości konstrukcji lotniczych, a także przeprowadził poszukiwania i badania krajowego drewna lotniczego, które wprowadził do produkcji. Uprawiał także sport szybowcowy.
Od 1947 r. rozpoczął pracę w Biurze Konstrukcyjnym PZL, wówczas zwanym Centralnym Studium Samolotów, jako kierownik Działu Płatowcowego. Pod jego kierownictwem , opracowano szkolny samolot akrobacyjny CSS-11 oraz dwusilnikowy samolot pasażerski CSS-12, jak również opracowano dokumentację seryjną samolotów CSS-13 i LWD ”Junak 2”.
W latach 1955- 1957 pracował w Biurze Konstrukcyjnym Instytutu Lotnictwa nad opracowaniem konstrukcyjnym samolotu pasażerskiego MD- 12. Od 1958 r. zostaje przeniesiony do OKL WSK- Okęcie, gdzie nalal pracuje nad samolotem MD-12, prowadząc przy tym ożywioną pracę dydaktyczną nad młodymi i dobrze zapowiadającymi się konstruktorami jak np.: inż. inż. Fortuńskim, Czudowskim, Piątkowskim, Zwanickim. Od kwietnia 1961 r. po wycofaniu się ze stałej pracy w przemyśle pełnił przez dwa lata funkcję doradcy naukowo- technicznego w Biurze Konstrukcyjnym WSK- Okęcie.
Równolegle z pracą konstrukcyjną prowadził stałą pracę dydaktyczną na Wydziałach Lotniczych Wyższych Uczelni. Od 1947 r. do 1957 r. jest wykładowcą Budowy Samolotów w Szkole Inżynierskiej im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie, a po połączeniu tej szkoły z Politechniką Warszawską prowadzi wykłady na Politechnice jako zastępca profesora. W 1955 r. otrzymuje tytuł naukowy docenta, a w 1958 r. profesora nadzwyczajnego.
W r. 1960 zostaje wybrany Dziekanem Wydziału Lotniczego, a po połączeniu się tego wydziału z Wydziałem Mechanicznym Konstrukcyjnym prodziekanem Wydziału Mechanicznego Energetyki i Lotnictwa, gdzie pełnił te funkcję w latach 1962- 1969. Do 1970 r. kierował Zakładem Technologii tegoż wydziału. Prócz tego, w latach 1965- 1969, był rzecznikiem Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla Studentów, a następnie, do 1972 r., członkiem konkursowej komisji senackiej stypendiów naukowych. W latach 1970 i 1972 konsultował projekt samolotu rolniczego realizowany przez WSK- Mielec.
Próba likwidacji polskiego przemysłu lotniczego, podjęta przez ówczesne władze w latach 1968- 1970, nie pozostała bez wypływu na działalność profesora. W 1970 r. rozbito na jeden semestr zespół zaangażowany w Katedrze Budowy Samolotów. Wyraz Lotnictwo został usunięty z nazwy Wydziału. Zmuszało to do kształcenia przyszłych inżynierów lotniczych po kryjomu, pod pretekstem dokończenia już rozpoczętych programów nauczania.
Po powstaniu w 1972 r. Instytutu Techniki Lotniczej i Hydroaerodynamiki, profesor Dulęba został na dwa lata jego dyrektorem. Z chwilą odejścia prof. Franciszka Misztala na emeryturę objął stanowisko kierownika Zakładu Samolotów i Śmigłowców. Kierował również zespołem naukowo- badawczym zajmującym się konstrukcjami kompozytowymi, który wykonał wiele cennych prac mających zastosowanie w przemyśle lotniczym. Na Politechnice wykładał następujące przedmioty: konstrukcja samolotów, samoloty specjalne, podstawy budowy samolotów’. Był promotorem 150 prac dyplomowych, magisterskich i inżynierskich z zakresu budowy samolotów i szybowców oraz jednej doktorskiej.
Pomimo tak szerokiego zakresu zajęć, nie zabrakło profesorowi Dulębie czasu na działalność społeczną. Od 1976 r. był wiceprzewodniczącym Rady Seniorów Lotnictwa Aeroklubu PRL. Należał do Rady Nadzorczej Spółdzielni Budowlano- Mieszkaniowej Politechnika. Przez wiele lat przewodniczył Radzie Muzeum Lotnictwa i Astronautyki w Krakowie. Był zamiłowanym turystą. Uczestniczył w wyprawach turystycznych grupy wycieczkowej znanego autora przewodników, dr Mieczysława Orłowicza. Z czasem stał się jednym z jej przewodników. Bardzo lubił latać. Należał do Aeroklubu Warszawskiego. Był nawigatorem oraz pilotem szybowcowym podkategorii "C". Na osiągnięcie wyższych szczebli wyszkolenia w pilotażu nie pozwoliły mu niestety wada wzroku oraz brak wolnego czasu.
Za swoją działalność zawodową i społeczną profesor Leszek Dulęba otrzymał wiele odznaczeń i wyróżnień. W 1977 r. przeszedł na emeryturę. Nadal jednak współpracował z Zakładem Samolotów i Śmigłowców PW. Był też konsultantem do spraw budowy ultralekkich szybowców z kompozytów polimerowych. Uczestniczył jako konferent w pracach dyplomowych prowadzonych przez swoich następców.
Nadal interesował się pracami młodych inżynierów, tworzących szybowce z kompozytu szklano-epoksydowego. Był konsultantem konstrukcji szybowca ULS-PW. Konslutował i weryfikował obliczenia szybowca PW-2 "Gapa", za co, wspólnie z zespołem konstruktorskim, otrzymał nagrodę honorową. Dopomagał w opracowaniu goleni sprężystej do samolotu PZL-105 ”Flaming” (”Wilga-88”). Zabrakło mu jednak czasu na ukończenie tej pracy.
Zmarł w szpitalu w dniu 17.02.1987 r. Pochowany został na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Konstrukcje:
RWD-13, 1935, samolot sportowy, turystyczny, sanitarny.
RWD-18, 1939, samolot turystyczny, dyspozycyjny.
RWD-22, 1939, wodnosamolot patrolowo-torpedowy i treningowy.
THK-1, 1943, szybowiec transportowy.
THK-2 (MKEK-2), 1944, samolot akrobacyjny.
THK-4 (MKEK-6), 1945, szybowiec szkolny.
THK-5 (THK-10) (MKEK-5), 1945, samolot sanitarny, pasażerski.
THK-6, ok. 1945, projekt szybowca.
THK-7, 1945, szybowiec szkolny.
THK-8, ok. 1945, projekt szybowca szkolnego.
THK-9 (MKEK-7), 1946, szybowiec szkolny.
THK-3, 1946, szybowiec akrobacyjny.
THK-11 (MKEK-11), 1947, samolot sportowo- turystyczny.
CSS-11, 1948, samolot szkolno-treningowy.
CSS-12, 1950, samolot pasażerski.
PZL MD-12, 1959, samolot pasażerski, fotogrametryczny.
Galeria
Źródło:
[1] Dulęba L., Glass A. ”Samoloty RWD”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[4] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[5] Glass A. ”Samoloty PZL 1928-1978”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1980.
[6] Glass A. "Projekty poprzedzające samolot pasażerski MD-12". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 3/1983.
[7] (G.R.) "Leszek Dulęba". Skrzydlata Polska nr 14/1963.
[8] "Leszek Dulęba. 1907- 1987, konstruktor". HISTORIA DWL.
[9] Glass A., Kubalańca J. "Polskie konstrukcje lotnicze 1939-1954". Tom 5. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2013.
[10] Glass A. "Polskie skrzydła w Turcji 1936-1948". Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2023.
[11] Genç Özgür "Türk İnkilâp Tarihi Enstitüsü Türk Hava Kurumu (THK) Etimesgut Uçak Fabrikasi". Ankara Üniversitesi Türk İnkilâp Tarihi Enstitüsü. T.C. Ankara, 2018.