Douglas A-26 (B-26) "Invader", 1942
(JD-1)

Samolot szturmowy. USA.
Samolot Douglas B-26R ”Invader” Sił Powietrznych Biafry, na którym latał Jan Zumbach. (Źródło: archiwum Jan Zumbach).

Na początku lat 1940- tych w firmie Douglas Aircraft Company opracowany został projekt samolotu bombowo- szturmowego, który miał być następcą samolotu  Douglas A-20 (DB-7) "Boston". Zaprojektowany został przez zespół konstrukcyjny Edwarda H. Heinemanna. Prototyp XA-26 został oblatany 10.07.1942 r. Samolot otrzymał nazwę "Invader" (najeźdźca).

Opracowane zostały trzy wersje samolotu:
- XA-26A- nocny samolot myśliwski z rada­rem i 4 działkami kal. 20 mm pod kadłubem,
- XA-26 (później A-26C)- samolot bombowy z przeszklonym nosem. Znajdowało się tam stanowisko bombardiera z przyrządami celowniczymi typu Norden,
- XA-26B- samolot szturmowy z obudowanym nosem, gdzie mieściło stałe uzbrojenie strzeleckie do atakowania celów naziemnych.

Zbudowano tylko prototyp wersji myśliwskiej XA-26A, natomiast wersje bombowe i szturmowe produkowane były w dużych ilościach w zakładach firmy Douglas w Long Beach (Kalifornia) i w Tulsa (Oklahoma). Wersja A-26B posiadała obudowany nos, mieszczący 6 lub 8 stałych najcięższych karabinów maszynowych kal. 12,7 mm, zdalnie sterowane wieżyczki na grzbiecie i brzu­chu, z których każda mieściła 2 nkmy kal. 12,7 mm. Doskonale opancerzony i zdolny do przenoszenia do 1814 kg bomb, A-26B przy maksymal­nej prędkości 571 km/h na wysokości 4570 m był najszybszym bombowcem alian­tów w II wojnie światowej. W sumie zbudowano 1355 egz. tej wersji, z tego 1150 w zakładach w Long Bcach (serie A-26B-1-DL do A-26B-66-DL) i 205 egz. w Tulsa (serie A-26B-5-DT do A-26B-25-DT). Dalsze 24 egz. powstały w zakładach w Long Beach, ale nie zostały dostarczone do USAAF, niektóre z nich zostały później sprzedane innym odbiorcom cywilnym lub wojskowym. W 1948 r. samolot A-26B został przemianowany na B-26B (z tego powodu jest on często mylony z samolotem Martin B-26 "Marauder" ). Powstał również prototyp XA-26B uzbrojony w stałe działo kal. 75 mm, zamontowane w nosie kadłuba. Część samolotów B-26B została przebudowana na nieuzbrojone samoloty treningowe TB-26B lub nieuzbrojone samoloty do przewozu VIP- ów VB-26B.

Zbudowano 1091 samolotów w wersji A-26C z przeszklonym nosem dla bombardiera. Z czego 5 egz. powstało w zakładach w Long Beach (serie A-26C-1-DL i A-26C-2-DL) oraz 1086 w zakładach w Tulsa (serie A-26C-16-DT do A-26B-55-DT). Dalsze 53 egz. zbudowane w Tulsa nie zostały dostarczone do USAAF, niektóre z nich zostały później sprzedane innym odbiorcom cywilnym lub wojskowym. W 1948 r. samolot A-26C został przemianowany na B-26C. Część samolotów B-26C została przebudowana na samoloty rozpoznawcze RB-26C, transportowe CB-26C oraz nieuzbrojone samoloty treningowe TB-26C.

We wrześniu 1944 r. samoloty A-26 weszły do walki operując z terenu Wielkiej Brytanii. Później operowały również z lotnisk we Francji i Włoszech. Przeprowadzono wiele misji bojowych przeciw Niemcom, mimo że nie usunięto wszystkich wad samolotu. Piloci byli zachwyceni zwrotnością i łatwością pilotażu. Z czasem usunięto wady i piloci A-26 po­częli chlubić się tym, że latają tak wymagającą i skuteczną maszyną bombowo- szturmową. Na europejskim teatrze wojny samoloty A-26 przeprowadziły 11 567 lotów bojo­wych i zrzuciły 18 054 ton bomb. A-26 był również na tyle zwrotny, że dawał so­bie radę sam, nawet gdy został przechwycony przez myśliwce. 19.02.1945 r. major Myron L. Durkee z 386 grupy bombowej zaliczył prawdopodobne strącenie myśliwca odrzutowego Messerschmitt Me 262 "Schwalbe". Bombowce A-26 miały na swym koncie również siedem potwierdzonych zwycięstw w walkach powietrznych.

Również w czasie walk z Japonią na Pacyfiku samolot wykazał swoje zalety. Rozwijając prędkość na pozio­mie morza nie mniejszą niż 600 km/h, A-26 stanowiły potężną broń przeciw okrętom oraz nadawał się do atakowania celów naziemnych. Zastępowały w jednostkach bojowych samoloty Douglas A-20 i North American B-25 "Mitchell". A-26 służyły w 341 i 319 grupie bombowej USAAF w czasie walk na Tajwanie, Okinawie i samej Japonii. Operowały w pobliżu Nagasaki, kiedy 9.08.1945 r. miasto zmiotła z po­wierzchni ziemi druga zrzucona w tej wojnie bomba atomowa.

Pod koniec II wojny światowej zostały zbudowane prototypy wersji rozwojowych:
- XA-26D- z obudowanym nosem z 8 stałymi nkmami kal. 12,7 mm, dalsze 6 nkmów kal. 12,7 mm zamontowanych zostało w skrzydłach. Silniki Pratt & Whitney R-2800-83 "Double Wasp" o mocy 1544 kW (2100 KM) każdy. Zamówienie na 750 egz. A-26D zostało anulowane po zakończeniu wojny,
XA-26E- podobny do XA-26D, ale z przeszklonym nosem dla bombardiera. Zamówienie na 2150 egz. A-26E zostało anulowane po zakończeniu wojny.

W okresie powojennym zbudowano prototyp XA-26F z mieszanym zespołem napędowym, złożonym z 2 silników Pratt & Whitney R-2800-83 i dodatkowego silnika odrzutowego General Electric J31. Samolot otrzymał nowe, czterołopatowe śmi­gła typu Hamilton Standard. Prototyp osiągnął prędkość max 700 km/h. Jednak instalacja silnika odrzutowego, która znacznie zmniejszy­ła zasięg, nie znalazła praktycznego zastosowania.

W czasie II wojny światowej lotnictwo US Navy otrzymało po jednym samolocie A-26B i A-26C. Po wojnie US Navy przęjęło 150 samolotów A-26, z których 98 egz. było używanych jako holowniki celów powietrznych pod oznaczeniem JD-1, dalsze 52 egz. JD-1D używanych było w roli samolotów do kierowania bezzałogowych aparatów latających. W 1962 r. oznaczenia tych wersji zostały zmienione na odpowiednio: UB-26J i DB-26J.

Po uderzeniu Korei Północnej na Południową 25.06.1950 r., w listopadzie nastąpiła zmasowana interwencja Chin, co rozpętało wojnę na względnie małą skalę, lecz o bardzo intensywnych działaniach bojowych. Odporność na uszkodzenia i zdol­ność do przenoszenia przez B-26 "Invader" znacznego ładunku bojowego miały teraz znaczenie ko­ronne. Samoloty okazały się skuteczne w akcjach przeciw czołgom i konwojom ciężarówek, później używane były również do bombardowania z dużej wysokości.  Wykonywano również nocne misje szturmowe przeciw liniom kolejowym komunistów i innym celom. Natomiast 67 skrzydło roz­poznania taktycznego prowadziło misje fotograficzne na samolotach RB-26C, z których usunięto wieżyczkę grzbietową. W Korei B-26 spisywały się do­brze we wszystkich zadaniach, zaliczyły kilka prawdopodobnych zestrzeleń chińskich myśliwców Mikojan MiG-15.

Wraz z eskalacją walk w Wietnamie, w 1962 r. USA do­starczyły tam samoloty B-26B i RB-26C. Latały one z załogami amerykańskimi, lecz ze znakami Wietnamu Południowego. Problemy z naprężeniami skrzydła, które spowodowały stratę jednego samolotu wraz z załogą, położyły kres operacjom B-26 w Wiet­namie na początku 1964 r. Jednakże USAF zadecydowały się na modernizację samolotów i dostosowaniu ich do warunków walki w wojnie w Azji Południowo- Wschodniej. Firma On Mark Engineering, jedna z kilku firm, które modernizowała również samolo­ty B-26 do transportu VIP- ów, dokonała przebudowy i stworzyła praktycznie nową maszynę- YB-26K. Jej wersja produkcyjna wystartowała po raz pierwszy w maju 1964 r. Samolot B-26K na zewnątrz bardzo przypominał swego poprzednika, lecz wewnątrz był całkowicie nowy. Kadłub przerobiono, usunięto wie­życzki, zaś skrzydła zostały przebudowane i wzmocnione. Poszerzono sekcję ogonową i zainstalowano nowe silniki Pratt & Whitney R-2800-52W z rewersem ciągu. YB-26K posiadał osiem punktów mocowania i 6 działek skrzydłowych oprócz działek w nosie. Działka skrzydłowe usunięto w 40 kolej­nych egzemplarzach B-26K, które otrzymały nazwę "Counter Invader". USAF zmieniły następnie oznaczenie samolotu na A-26A. Używane były przez 609 Special Operations Squadron do wspierania akcji sił specjalnych, operując z bazy Nakhom Phanom w Tajlandii aż do 1970 r.

"Invader" pozostawał standardowym samolotem bombowo- szturmowych (Air National Guard) Powietrznej Gwardii Narodowej USA aż do końca lat 1950- tych.

Samoloty Douglas A-26 (B-26) "Invader" używane były również w lotnictwie wojskowym:
- Angoli,
- Arabii Saudyjskiej- 10 samolotów B-26B należących uprzednio do USAF przekazano Arabii Saudyjskiej w 1955 r. Utworzono z nich pierwszy dywizjon operacyjny nowo powstałych sił powietrznych tego państwa,
- Biafry,
- Brazylii- Siły Powietrzne Brazylii należały do grona najważniejszych użytkowników B-26- posiadały oba typy B-26B i B-26C z przeszklonym nosem. Samoloty po modernizacji przeprowadzonej w latach 1960- tych, otrzymały nowe silniki CB-17, instalacje przeciwoblodzeniowe, podskrzydłowe wyrzutnie rakiet oraz wiele cech wersji B-26K. Jedna z tych maszyn przetrwała do 1976 r.,
- Chile,
- Dominikany,
- Francji- lotnictwo francuskie było największym zagranicznym użytkownikiem samolotów tego typu. Posiadało ok. 180 samolotów B-26B, B-26C i RB-26C. Większość z nich używana była w Indochinach. Walki Francji z wojskami Việt Minh w latach 1946-1954 dały okazję do przetestowa­nia B-26 w surowych i bardzo trudnych warunkach tropikalnych. Kulminacja walk na­stąpiła w trakcie oblężenia Điện Biên Phủ, gdzie B-26 bombardowały wojska komunistów na okolicznych wzgórzach. Francuscy piloci lubili samolot za jego odporność, siłę ognia i łatwość obsługi. W latach 1956- 1962 samoloty B-26 używane były w czasie walk o Algierię,
- Gwatemali,
- Hondurasu,
- Indonezji,
- Kolumbii,
- Kongo,
- Kuby- samoloty B-26 używane były bojowo podczas inwazji w Zatoce Świń (17- 19.04.1961 r.)- nieudanej próby inwazji kubańskich emigrantów na Kubę przy wsparciu ze strony USA. Celem operacji było obalenie rządu Fidela Castro. Był to jedyny konflikt, w którym samoloty "Invader" walczyły po obu stronach. Kubańskie Rewolucyjne Siły Powietrzne posiadały wówczas 4 bombowce B-26B. Natomiast wojska desantowe były wspierane przez bombowce typu B-26,
- Nikaragui,
- Peru,
- Portugalii,
- Salwadoru,
- Turcji- Siły powietrzne Turcji otrzymały co najmniej 30 egz. B-26B na początku lat 1950- tych. Służyły do holowania celów powietrznych,
- Wielkiej Brytanii- w latach 1944- 1945 dwa (wg innych źródeł- 3) samoloty A-26 zostały dostarczone dla brytyjskiego RAF. Nie zakupiono większej liczby, ponieważ nie dostrzeżono istotnej przewagi tego samolotu nad własnym samolotem De Havilland DH-98 "Mosquito". Wg innych źródeł- planowano zakup 140 egz., z czego zrezygnowano z powodu zbliżającego się zakończenia wojny w Europie,
- Wietnamu Południowego.

Pozostaje niezbitym faktem, że A-26 "Invader" zaliczył więcej wojen niż jakikolwiek inny samolot. Amerykanie latali na nim w II wojnie światowej, w Korei i Wietnamie. Inni używali go w Indochinach, Algierii, Biafrze, na Kubie, w Kongo i w dziesiątce innych małych, lokalnych konfliktów aż do końca lat 1970- tych.

Od 1945 r. ponad 300 egz. A-26 zostało wpisanych do rejestru cywilnych statków powietrznych FAA. Używane były jako samoloty przeciwpożarowe, transportowe i do przewozu VIP- ów. W latach 1950- tych samoloty dyspozycyjne na bazie A-26 oferowały firmy: Grand Central Aircraft, On Mark Engineering (wersje On Mark "Executive"- 1956 r., On Mark "Marketeer"- 1957 r., On Mark "Marksman"- 1961 r.), Rock Island (wersja Rock Island "Monarch 26"), Wold Engineering, LB Smith Aircraft Corp., RG LeTourneau Inc, Rhodes-Berry Company i Lockheed Aircraft Service Inc..

W Polsce.

Polacy służyli również w lotnictwie wywiadu amerykańskiego. Początkowo w Office of Policy Coordination, potem przekształconego w Central Intelligence Agency (CIA). W I połowie lat 1950-tych dokonywali operacji przerzutu agentów albańskich, a później także bułgarskich i rumuńskich z bazy w Atenach. Wykonywali wówczas loty na samolotach Douglas C-47 "Skytrain"Douglas C-54 "Skymaster" i Douglas B-26 "Invader". Szaleńcze wyczyny Polaków wywoływały u komunistów wyolbrzymione uczucie bezbronności. Na przykład w jednym wypadku polski pilot przeleciał swoim B-26 wzdłuż głównej alej Tirany na wysokości budynków.

W 1956 r. CIA zaniepokoiła się sytuacją w Indonezji, państwie, które miało duże znaczenie strategiczne ze względu na posiadane surowce. Zaistniały wówczas uzasadnione obawy, że prezydent Ahmed Sukarno będzie dążył do nawiązania bliższych stosunków ze Związkiem Radzieckim, co mogło stanowić istotne zagrożenie dla równowagi sił w regionie. Postanowiono wesprzeć dwa ugrupowania opozycyjne wobec rządu centralnego: Permerintah Revolusioner Republik Indonesia (Rewolucyjny Rząd Republiki Indonezji) i Permesta działające na Sumatrze i Celebesie.

W 1958 r. przystąpiono do tworzenia lotnictwa wojskowego indonezyjskich rebeliantów, czyli Angkatan Udara Revolusioner (AUREV). W jego  skład weszły 3 samoloty myśliwskie North American P-51 "Mustang" oraz 2 lub 3 samoloty bombowe B-26 "Invader". Jako pilotów dwusilnikowych "Invader'ów" zdecydowano się wykorzystać Polaków. 13.04.1958 r. samoloty wystartowały do pierwszego lotu bojowego. Jako pierwszy wzniósł się w górę samolot z lotnikami Skuliczem i Kotem oraz indonezyjskim radiooperatorem, mający zaatakować lotnisko Makassar. Drugi samolot, który miał zbombardować Balikpapan, po starcie powoli się wznosił nad dżunglą, gdy nagle przewrócił się na plecy i uderzył w ziemię. Zorganizowana naprędce ekipa ratunkowa odnalazła szczątki maszyny w pobliżu wioski Paniki leżącej 6 km od lotniska. Na jej pokładzie zginęli Iżycki i Jeka oraz indonezyjski radiooperator, porucznik Turang.

Na samolocie Douglas A-26 ”Invader” latał polski pilot, as Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii- Jan Zumbach (posługując się pseudonimem Johnny Kamikaze Brown ), kiedy walczył jako najemnik w Afryce w latach 1960-tych. Zumbach zakupił go z demobilu na zamówienie tajemniczego klienta. ”Invader” był przerobionym do celów cechowania radarów, mało używanym B-26R. Jak się okazało później został on odsprzedany rządowi walczącej o oderwanie od Nigerii prowincji Biafra. Zumachowi przypadła również rola przeszmuglowania samolotu (wyposażonego w sprzęt nawigacyjny, ale pozbawionego uzbrojenia) przez Portugalię i Gabon do Port Harcourt w Biafrze.

Na miejscu, chcąc nie chcąc, wplątał się ponownie w rolę pilota wojskowego do wynajęcia, stając na czele organizujących się Sił Powietrznych Biafry. Na ”Invaderze” wyposażonym w zaimprowizowane uzbrojenie zaczepne (bomby zmajstrowane przez miejscowych) i na stałe zamontowanym w nosie maszyny, czeskim karabinem maszynowym (mechanizm spustowy składał się członka załogi i sznurka przywiązanego do jego nogi) Mr. Brown wykonał szereg lotów bojowych przeciwko celom naziemnym w Nigerii, odnoszą znaczne, jak na te warunki, sukcesy. Oprócz tego szkolił załogi BFA i wkrótce Biafra wzbogaciła sie o drugi egzemplarz ”Invadera” i inne samoloty. Po zakończeniu działań oba ”Invadery” zostały porzucone.

Konstrukcja:

Galeria

  • Samolot szturmowy Douglas A-26 "Invader" U.S. Air Force. (Źródło: U.S. Air Force).
  • Pierwszy z dwóch samolotów Douglas B-26R (N12756) zakupionych dla Biafran Air Force. Dostarczony 29.06.1967 r. Pilotem w locie dostawczym był Jan Zumbach, widoczny na lewej skrajnej stronie zdjęcia. (Źródło: archiwum Jan Zumbach).
  • Ten sam samolot Douglas B-26R (N12756) po przemalowaniu w barwy ochronne ze szczęką rekina oraz naniesieniu znaków rozpoznawczych Biafran Air Force. (Źródło: archiwum Jan Zumbach).

Źródło:

[1] Traczyk K. ”Invader Zumbacha - B-26R, Italeri/Revell 1:72”. ”Modelarstwo z pasją”.
[2] Matusiak W. "Powojenne losy elity polskiego lotnictwa". Biuletyn IPN nr 3/2011.
[3] Grabowski Franciszek "Ostiary i nie tylko. Lotnicy polscy w operacjach specjalnych SIS, OPC i CIA w latach 1949–1965". Pamięć i Sprawiedliwość nr 1 (14) / 2009.
[4] "Samoloty- Encyklopedia Lotnictwa".
[5] Ostrowska M. "Stosunki USA-Kuba 1959-1961. Inwazja w Zatoce Świń". Wiekdwudziesty.pl - portal historyczny.
[6] Draper Michael I. "Airlift and Airwar in Biafra and Nigeria". Wydawnictwo Hikoki Publications Ltd, 1999.

blog comments powered by Disqus