DKD-X "Aeromobil", 1939

Samolot łącznikowy i obserwacyjny, sanitarny, dyspozycyjny. Polska.
Model samolotu DKD-X ”Aeromobil”. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).

W 1928 r. sierż. pil Stanisław Działowski i mistrz wojskowy Mieczysław Działowski założyli na terenie parku lotniczego 2 PL w Krakowie wytwórnię ”Bracia Działowscy” z myślą o produkcji samolotów dla wojska. Pierwszą taką konstrukcją miał być samolot obserwacyjno- łącznikowy zbudowany według nowej koncepcji.

Stanisław Działowski, opracowując projekty samolotów DKD-VI, DKD-VII, DKD-VIII i DKD-IX, wpadł na pomysł zbudowania samoloto- samochodu DKD-X ”Aeromobil”. Projekt opracowany został w latach 1930- 1931. Idea ”Aeromobilu” tak go porwała, że zaniechał realizacji wcześniejszych projektów. Samolot miał służyć jako taksówka powietrzna, samolot sanitarny bądź łącznikowy. W 1931 r. wspólnie z bratem Mieczysławem Działowskim rozpoczęli budowę trójkołowego samobieżnego wózka stanowiącego część trakcyjną przyszłego samolotu, która po odłączeniu tyłu kadłuba i skrzydeł mogła poruszać się po ziemi jak samochód. Taki sposób przemieszczania się w powietrzu i na ziemi w znakomity sposób usprawniał służbę łączności i bezpośrednie komunikowanie się łączników ze sztabami. Budowę wózka trakcyjnego ukończono w październiku 1932 r. i zademonstrowano go na ulicach Krakowa w październiku 1933 r.

W 1934 r. Stanisław Działowski opracował udoskonalona wersję DKD-X/2 z mocniejszym silnikiem o większych wymiarach i powierzchni nośnej oraz bardziej estetycznym wyglądzie. Środki na budowę prototypu konstruktor uzyskiwał ze składek społecznych, emitując m.in. znaczki cegiełki, niestety dowództwo jednostki wyraziło sprzeciw, zakazując tej formy gromadzenia środków. Zmusiło to konstruktora do zawieszenia prac przy budowie zaawansowanej w 87%. W opinii IBTL stwierdzono, że DKD-X osiągnie wyliczonej prędkości 210 km/h, a jedynie 140 km/h. Zmniejszyło to atrakcyjność oferty. Ciężka choroba, jaką przeszedł następnie Stanisław Działowski odsunęło na czas nieokreślony termin zakończenia budowy. Będąc później kierownikiem technicznym Szkoły Pilotów LOPP w Stanisławowie pracował nad udoskonaleniem konstrukcji, która do wojny nie została w pełni zrealizowana. W maju i czerwcu 1938 r. wystawiono kadłub DKD-X/2 na 1 Ogólnopolskiej Wystawie Lotniczej we Lwowie.

Konstrukcja.
Dwu- lub trzymiejscowy górnopłat o konstrukcji mieszanej.
Płat dwudzielny, dwudźwigarowy, drewniany, podparty zastrzałami o układzie V, składane do hangarowania i transportu. Nosek kryty sklejką, pozostała część płótnem. Profil płata G-441. Napęd lotek popychaczami.
Kadłub z wózkiem trakcyjnym- kratownica spawana z rur stalowych, kryty płótnem. Przednia część kadłuba zawierała kabinę z dwoma miejscami obok siebie (w drugiej wersji przewidziano trzecie miejsce lub miejsce na nosze), silnik i zbiorniki paliwa, pokryta blachą. Tył kadłuba odejmowany od wózka trakcyjnego, spawana z rur stalowych, kryta płótnem. Kierownica- wolant po ustawieniu w pozycji pionowej służyła do kierowania kołami pojazdu, zaś przy położeniu poziomym- do sterowania lotkami i sterem wysokości.
Usterzenie spawane z rur stalowych, kryte płótnem. Napęd sterów popychaczami.
Podwozie trójkołowe zaopatrzone z przodu w dwa kierowane koła (amortyzowane krążkami gumowymi) i z tyłu jedno koło napędzane przez skrzynie biegów. Koła 650 x 120 mm z hamulcami szczękowymi. Koła przednie do startu i lądowania, blokowane kierunkowo. Podczas lotu koło z napędem miało być chowane do kadłuba, a do ruchu po ziemi- wysunięte do 1/3 wysokości koła. Tylne koło napędzane było osobnym słabym silnikiem.

Silnik:
- DKD-X/1- chłodzony powietrzem, 6- cylindrowy, rzę­dowy Napier ”Javelin” o mocy 110-125 kW (150-170 KM). Nie był to Napier ”Lyon”, jak podawano, ”Lyon” miał moc 331 kW (450 KM). Do napędu kołowego służył silnik dwucylindrowy Moto Schakosch o mocy 12 kW (16 KM). Śmigło dwułopatowe, drewniane, stałe.
- DKD-X/2- przewidywano silnik w układzie odwróconego V o większej mocy, a do napędu kołowego silnik BMW o mocy 15 kW (20 KM). Śmigło dwułopatowe, metalowe, przestawialne, Letov.
W pierwszej wersji zbiornik paliwa pod fotelami załogi, w drugiej - zbiornik na 180 l paliwa w baldachimie płata.

Dane techniczne DKD-X/1 (wg [1]):
Rozpiętość- 9,00 m, długość- 6,80 m, wysokość- 1,70 m, powierzchnia nośna- 16,00 m2.
Masa własna- (wg [2] 380) kg, masa użyteczna- (wg [2] 220) kg, masa całkowita- 600 kg.
Prędkość jazdy po drodze- 40 (wg [2] 45) km/h.

Dane techniczne DKD-X/2 (wg [1]):
Rozpiętość- 12,95 (wg [2] 12,9) m, długość- 7,45 m, wysokość- 1,73 m, powierzchnia nośna- 25,00 (wg [2] 21,2) m2.
Masa własna- (wg [2] 450) kg, masa użyteczna- (wg [2] 300) kg, masa całkowita- 800 (wg [2] 750, max. 800) kg.
Prędkość max- 210 km/h, prędkość przelotowa- (wg [2] 180) km/h,minimalna- 75 km/h, prędkość jazdy po drodze- 50 km/h.

Galeria

  • Model pierwszej wersji DKD-X ”Aeromobil” po odłączeniu zespołów samolotowych. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • Doświadczalny pojazd do zbadania koncepcji części samochodowej DKD-X ”Aeromobil”. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004).
  • DKD-X ”Aeromobil”, rysunek w rzutach. (Źródło: Glass Andrzej ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”).
  • Model aerodynamiczny samolotu DKD-X ”Aeromobil”. (Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. Sygnatura: 1-G-1642).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
blog comments powered by Disqus