De Havilland DH-103 "Hornet", 1944
("Sea Hornet")
Po wprowadzeniu do produkcji samolotu De Havilland DH-98 ”Mosquito”, zaczęto myśleć o jego następcy. W listopadzie 1941 r. opracowano projekt szybkiego bombowca De Havilland DH-99, potem przemianowany na De Havilland DH-101. Miała być to właściwie powiększona wersja ”Mosquito”, ale napędzaną silnikami Napier ”Sabre”. Maszyna miała nosić nazwę ”Sabre Mosquito”. Miała osiągać prędkość 692 km/h i przenosić 7260 kg bomb. Ponieważ rozwój silnika Napier ”Sabre” napotykał problemy, a zainstalowanie na tej maszynie silników Rolls-Royce nie zapewniało lepszych osiągów, niż już istniejące wersje ”Mosquito”, w kwietniu 1942 r. zaprzestano prac nad tą maszyną. Inną propozycją następcy był projekt DH-102 ”Mosquito II”, który miał być napędzany silnikami Rolls-Royce”Merlin” i miał nie posiadać uzbrojenia. Jednak pod koniec 1942 r. zaprzestano prac nad tym projektem.
W 1942 r., w firmie De Havilland Aircraft Company Ltd. rozpoczęto prace nad prywatnym projektem De Havilland DH-103 ”Hornet”. Miał to być jednomiejscowy samolot myśliwski, projektowany z myślą o udziale w zadaniach na Dalekim Wschodzie, gdzie potrzeba było zwłaszcza maszyny o bardzo dużym zasięgu, oraz który zdolny byłby do walki z japońskimi jednomiejscowymi samolotami myśliwskimi. W tym też czasie wytwórnia Rolls-Royce opracowała nowe modele silnika ”Merlin” z bardzo małą powierzchnią czołową, co oznacza, że stawiały one mniejszy opór w locie. Samolot od początku projektowano, aby najlepsze osiągi miał na niskich i średnich wysokościach. Przewidywano też powstanie wersji wysokościowej ze zwiększoną rozpiętością skrzydeł. Przewidywano, że maszyna osiągnie prędkość 763 km/h. Początkowo projekt nie spotkał się z zainteresowaniem Ministerstwa Lotnictwa Wielkiej Brytanii, ponieważ uważano go za nieekonomiczny w porównaniu z samolotami jednosilnikowymi. Zmieniło się to na wiosnę 1943. Poszukiwano bowiem wtedy myśliwca, który osiągami przewyższałby dotychczasowe myśliwce, miał nie gorszą zwrotność i bardzo duży zasięg, tak aby był zdolny do walki w wojnie z Japonią w latach 1945-1946. W czerwcu 1943 r. zamówiono dwa prototypy maszyny, a 5.10.1943 r. wydano specyfikację 12/43 specjalnie pod ten samolot. Wymagano w niej prędkości maksymalnej nie mniejszej niż 772 km/h.
Prototyp oblatano 28.07.1944 r., maszyna spełniła stawiane jej wymagania. Osiągnęła prędkość max 790 km/h i cechowała się bardzo dobrą zwrotnością. ”Hornet” zewnętrznie przypominał ”Mosquito”, ale był jednak od niego mniejszy i był całkiem nową konstrukcją. Maszyna była napędzana dwoma silnikami Rolls-Royce ”Merlin 130” i ”Merlin 131”, które obracały się w przeciwnych kierunkach (130 w prawo, 131 w lewo, co niwelowało efekt obrotowy i poprawiało warunki podczas startu i lądowania, początkowo w projekcie przewidywano zastosowanie śmigieł przeciwbieżnych, aby zniwelować ten efekt). Osłona kabiny była kroplowa i zapewniała pilotowi doskonałą widoczność. Ponieważ próby prototypu przebiegły pomyślnie, założono zamówienie na samoloty seryjne. Drugi prototyp i maszyny seryjne mogły przenosić pod skrzydłami dodatkowe zbiorniki paliwa, bomby lub pociski rakietowe. Maszyny seryjne były cięższe od prototypu, ale prędkość max spadła do 760 km/h. Dzięki dodatkowym zbiornikom paliwa, samolot miał jednak zasięg aż 4000 km.
Pod koniec 1944 r. rozpoczęto budowę pierwszej wersji seryjnej ”Hornet” F Mk.1 (F.1) i pierwszy egzemplarz dostarczono 28.02.1945 r. Wersja ta nie zdążyła już wziąć udziału w wojnie. Wyprodukowano 60 egz. tej wersji. Wersja ta była napędzana silnikami ”Merlin 130/131”. Ponieważ maszyny te wykazywały pewną niestabilność podłużną, na później wyprodukowanych egzemplarzach zastosowano wydłużony nos samolotu i tę zmianę zastosowano potem we wcześniej wyprodukowanych maszynach. Zmianę tą zachowano we wszystkich produkowanych wersjach ”Horneta”. Wersja PR Mk.2 (PR.2) była wersją rozpoznania fotograficznego, specjalnie przygotowaną do operacji nad Pacyfikiem, miała być pozbawiona uzbrojenia. Była napędzana silnikami ”Merlin 130/131”. Jako jej prototypy przebudowano trzy maszyny wersji F.1. Zbudowano 5 egz., zanim odwołano zamówienie na 55 maszyn seryjnych. Wyprodukowano 121 egz. wersji myśliwskiej F Mk.3. Miała ona skrzydła o większej rozpiętości oraz większy wewnętrzny zapas paliwa, co zwiększyło zasięg samolotu. Mogła też pod skrzydłami przenosić dwa zbiorniki z paliwem lub 2 bomby po 454 kg. Jedenaście ostatnich maszyn tej wersji miało zamontowany w tyle kadłuba aparat fotograficzny F.52. Oznaczono je jako FR Mk.4. Była napędzana silnikami ”Merlin 130/131”. Ponadto zbudowano od podstaw 12 maszyn tej wersji. Maszyny te miały uzbrojenie strzeleckie.
Łącznie do 1951 r. zbudowano 200 egz. wersji lądowych, łącznie z dwoma prototypami. Pierwszą jednostką wyposażoną w ”Hornety” F.1 był w czerwcu 1946 r. 64 dywizjon RAF. Wycofano je ze służby w 1950 r. Wersja F.3 weszła do służby w marcu 1948 r. Potem większość maszyn wersji F.3 wykorzystano w latach 1950-1955 do walk z komunistami na Malajach.
Jeszcze przed oblotem pierwszego prototypu, wytwórnia planowała stworzenie wersji morskiej maszyny zdolnej do operowania z lotniskowców. Pod koniec 1944 r., zmodyfikowano 3 maszyny wersji F.1 tak, aby spełniały wymagania specyfikacji N5/44. Prototyp ”Sea Horneta” oblatano 19.04.1945 r. Maszyna miała hamulce aerodynamiczne, hak do lądowania, zaczep do katapulty, mocniejsze podwozie i inne zmiany. Modyfikacje te zwiększyły ciężar maszyny o 250 kilogramów. Drugi prototyp był podobny, ale trzeci miał zainstalowaną hydraulicznie sterowaną możliwość zmiany kierunku chwytu powietrza w górę. Maszyna ta w sierpniu 1945 r. rozpoczęła próby na lotniskowcu HMS Ocean.
Złożono zamówienie na wersję seryjną ”Sea Horneta” F.20. Był to pierwszy dwusilnikowy myśliwiec marynarki Wielkiej Brytanii. Uzbrojenie było podobne, jak w wersji lądowej, czyli 4 działka 20 mm i bomby lub rakiety pod skrzydłami, pod skrzydłami mógł przenosić zbiorniki paliwa. Każda maszyna wersji morskiej miała na dole ogona kamerę fotograficzną. Wersja ta była napędzana silnikami ”Merlin 130/131”. Zbudowano 79 egz. tej wersji. Pierwszy egzemplarz F.20 oblatano 13.08.1946 r. F.20 wszedł do służby w czerwcu 1947 r. w dywizjonie 801 FAA, ale na lotniskowcu zaczęły służyć dopiero w 1949 r. i służyły tam do 1951 r. Część F.20 pozostało w służbie do 1955 r.
Pod koniec 1945 r., lotnictwo morskie wydało specyfikację N21/45 na dwumiejscowy nocny samolot myśliwski. Aby spełnić te wymagania przebudowano jeden egzemplarz wersji lądowej F.1, montując na nich dodatkowo w nosie maszyny radar ASH oraz rury wydechowe tłumiące płomienie. Wersja ta miała kroplową osłonę na tyle kadłuba dla operatora radaru i zarazem nawigatora oraz w związku z tym powiększono też usterzenie. Zastosowano też nowe silniki ”Merlin 133/134”. Maszynę oznaczono jako ”Sea Hornet” NF.21. Mogła również przenosić pod skrzydłami bomby, rakiety lub dodatkowe zbiorniki z paliwem. Prototyp oblatano 9.07.1946 r. Zbudowano 80 egz. Służyły one na 3 lotniskowcach HMS Vengeance, HMS Indomitable i HMS Eagle, aż do 1954 r. Wykorzystywane były głównie jako liderzy grup uderzeniowych, z uwagi na obecność nawigatora.
Powstała też morska wersja rozpoznawcza PR.22. Była ona podobna do wersji F.20, ale miała dwie kamery F.52 albo jedną kamerę do nocnego fotografowania Fairchild K.19B, zamontowane w tyle kadłuba. Była pozbawiona uzbrojenia strzeleckiego, ale mogła przenosić uzbrojenie lub zbiornik paliwa na zaczepach pod skrzydłami. Była napędzana silnikami ”Merlin 130/131”. Zbudowano jej 23 sztuki.
Łącznie zbudowano 150 egz. ”Sea Hornet”. Daje to łączną produkcję 350 egz wszystkich wersji. Maszyna się bardzo podobała się pilotom, uważali ją za coś w rodzaju maszyny Formuły 1. Niestety, samoloty te z uwagi na drewnianą konstrukcję w tropikalnym klimacie nie wytrzymywały długo w służbie. ”Hornet” był najszybszym tłokowym samolotem jaki służył w RAF. Był też ostatnim tłokowym samolotem służącym w RAF.
W Polsce.
Polscy piloci w Wielkiej Brytanii oblatywali samoloty ”Hornet” F Mk.1 i dostarczali lotem do dywizjonów w ramach połączonych jednostek 20 MU & N°2 FPP w Aston Down. W latach 1945-1946 oblatano i rozprowadzono kilkanaście maszyn tego typu. Po zakończeniu działań wojennych zamierzano wprowadzić samoloty ”Hornet” F Mk.1 na wyposażenie niektórych dywizjonów 131 Skrzydła Myśliwskiego, stacjonującego wówczas w brytyjskiej strefie okupacyjnej Niemiec. Zamiar nie został jednak zrealizowany.
W 1945 r.na samolotach ”Hornet” F Mk.1 wykonywał loty w Aircraft and Armament Experimental Establishment (Instytut Doświadczalny Samolotów i Uzbrojenia) w Boscombe Down legendarny polski pilot doświadczalny Janusz Żurakowski.
Po zakończeniu II wojny światowej samolotach De Havilland DH-103 ”Hornet” latali również polscy piloci, którzy wstąpili do Royal Air Force, m.in.: Tadeusz Wierzbowski (w jednostce rozprowadzania 4 Ferry Pool w Hawarden), Józef Tyszko.
Konstrukcja:
Jednomiejscowy średniopłat o konstrukcji mieszanej.
Skrzydła jednoczęściowe, posiadały dwa dźwigary oraz profil laminarny i były mieszanej konstrukcji: wnętrze było drewniano-metalowe, pokrycie stanowiła sklejka brzozowa o nazwie Alkad, a do łączenia metalu z drewnem wykorzystano nowe spoiwo o nazwie Redux.
Kadłub z drewna. Kabina zakryta.
Podwozie klasyczne chowane w locie.
Uzbrojenie:
- prototyp- 4 działka Hispano kal. 20 mm, zamontowane pod nosem,
- ”Hornet”PR Mk.2- nieuzbrojony,
- ” Hornet” F Mk.3- 4 działka Hispano kal. 20 mm, zamontowane pod nosem oraz 2 bomby po 454 kg lub dodatkowe zbiorniki paliwa,
- ”Sea Hornet” F.20- 4 Hispano kal. 20 mm, zamontowane pod nosem i bomby lub rakiety pod skrzydłami albo dodatkowe zbiorniki paliwa,
- ”Sea Horneta” NF.21- mogła przenosić pod skrzydłami bomby, rakiety lub dodatkowe zbiorniki z paliwem.
Wyposażenie:
- FR Mk.4- aparat fotograficzny F.52,
- ”Sea Hornet” NF.21- radar ASH,
- ”Sea Hornet” PR.22- dwie kamery F.52 albo jedna kamera do nocnego fotografowania Fairchild K.19B.
Napęd- 2 silniki:
- prototyp, F Mk.1, PR Mk.2, F Mk.3, FR Mk.4, ”Sea Hornet” PR.22- Rolls-Royce ”Merlin 130/131” o mocy 1493 kW (2030 KM) każdy z dwustopniową sprężarką,
- ”Sea Hornet” NF.21- Rolls-Royce ”Merlin 133/134”.
Dane techniczne (Internet):
Wersja | Długość | Rozpiętość | Wysokość | Pow. nośna |
Masa własna |
Masa całkowita |
Prędkość max |
Wznoszenie | Pułap | Zasięg |
m | m | m | m2 | kg | kg | km/h | m/min | m | km | |
F.1 | 11,18 | 13,72 | 4,32 | 33,54 | 5671 | 8028 | 760 | 1219 | 11430 m | 4023 km |
F.3 | 11,18 | 13,72 | 4,32 | 33,54 | 5842 | 9480 | 760 | 1219 | 10670 | 5635 |
F.20 | 11,20 | 13,72 | 3,96 | 33,54 | 6033 | 8405 | 751 | 1219 | 10670 | 2414 |
NF.21 | 11,28 | 13,72 | 3,96 | 33,54 | 6454 | 8860 | 692 | 1341 | 11125 | 2414 |
PR.22 | 11,20 | 13,72 | 3,96 | 33,54 | 8270 | 751 | 1417 | 11278 | 3300 |
Źródło:
[1] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.[2] Zmyślony W. ”Tadeusz Wierzbowski”. ”Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej”.
[3] Tyszko J. "Rozkazałem załodze skakać...". Wydawnictwo ZP Wydawnictwo. Warszawa 2011.
[4] Zuk B. "Janusz Zurakowski. Legend in the skies.", St. Catharines 2004 via "Niepolskie Statki Powietrzne Polskich Lotników"