De Havilland DH-89 "Dragon Rapide", 1934
("Dominie")
Samolot pasażerski De Havilland DH-89 ”Dragon Rapide” został zaprojektowany w firmie De Havilland Aircraft Company. Był wersją rozwojową bardzo udanego samolotu De Havilland DH-84 ”Dragon”, zbudowana z wykorzystaniem krytych płótnem skrzydeł i podwozia z większego czterosilnikowego De Havilland DH-86 ”Dragon Express”. Koncepcja konstrukcyjna dwupłata o stałym podwoziu z osłoniętymi kołami o konstrukcji drewnianej pozostała ta sama. Zastosowano jednak mocniejsze silniki de Havilland ”Gipsy Six” i udoskonalono kształt kadłuba, a bardzo wąskie skrzydła z zaostrzonymi końcami miały zmniejszony opór i uproszczony system usztywnień. Prototyp został oblatany 17.04.1934 r. Pierwszym operatorem cywilnym samolotu były linie lotnicze Hillmans Airways Ltd. Stosowany był jako maszyna komonikacyjna do przewozu pasażerów i poczty.
W 1935 r. podjęto próbę przystosowania DH-89 do celów wojskowych, przebudowując samolot zgodnie ze specyfikacją G-18/35 do roli samolotu patrolowego dla ochrony wybrzeża (Coastal Command) i RAF. Uzbrojenie samolotu stanowił 1 karabin maszynowy Vickers zamontowany po prawej stronie kadłuba i 1 karabin maszynowy Lewis zamontowany w ruchomym stanowisku strzeleckim na górze kadłuba. W komorze bombowej mieściły się dwie bomby o masie 46 kg lub 4 po 10 kg. W kabinie zainstalowano dodatkowe okno i przewidziano powiększenie załogi do trzech ludzi. Zbudowano jeden prototyp takiego samolotu oznaczony jako DH-89M, ale nie wszedł on do uzbrojenia po przegranej rywalizacji z samolotem Avro 652 ”Anson”. Trzy zmodyfikowane do standardu DH-89M maszyny trafiły do sił policyjnych Hiszpanii z przeznaczeniem do patrolowania terenów Maroka. Wyposażono je w karabin maszynowy Vickers na dziobie i celownik bombowy w podłodze kabiny. Pod skrzydłami możliwe było przenoszenie 12 bomb po 12,5 kg. Strzelec pokładowy obsługiwał 2 karabiny maszynowe Vickers, jeden na górze kadłuba i drugi strzelający do dołu w podłodze. Po wybuchu w 1936 r. hiszpańskiej wojny domowej maszyny te służyły po stronie nacjonalistów.
Od 1937 r. rozpoczęto produkcję serii DH-89A z małymi klapami zamontowanymi na dolnej części centropłata. Później wiele z wyprodukowanych przed 1937 r. samolotów zostało przebudowanych do standardu DH-89A. W firmie De Havilland Canada budowano wersję samolotu ”Dragon Rapide” z podwoziem pływakowym i długim dodatkowym statecznikiem pionowym pod kadłubem. Do używania na terenach północnej Kanady produkowano wersję z podwoziem w postaci nart do lądowania na śniegu i lodzie. Do wybuchu wojny w 1939 r. zbudowano 205 egz.
W czasie wojny brytyjskie lotnictwo wojskowe zamówiło wersję DH-89B ”Dominie” (wg [1]- nosił oznaczenie DH-89A) w wersjach:
- DH-89B ”Dominie” Mk.1- wersja wojskowa do nauki nawigacji i do szkolenia radiooperatorów pokładowych,
- DH-89B ”Dominie” Mk.2- wojskowa wersja komunikacyjna, przystosowana do przewozu 6 pasażerów,
- DH-89B ”Dominie” Mk.3- wojskowa wersja komunikacyjna przystosowana do przewozu 8 pasażerów,
Decyzję o wycofaniu samolotów ”Dominie” ze służby w wojsku podjęto w 1955 r., ale służyły one aż do 1961 r.
Po wycofaniu maszyn z wojska większość trafiła do użytkowników cywilnych. Niektóre wyposażono w pochodzące z nadwyżek silniki RAF ”Gipsy Queen 3”, a inne we wcześniejsze modele RAF ”Gipsy Queen 2”. Wymiana silników miała na celu poprawienie parametrów samolotu, głównie udźwigu, prędkości przelotowej, prędkości wznoszenia i zdolności kontynuowania lotu na jednym silniku. Wersja ze zmienionymi silnikami została oznaczona jako Mk.4. Jeden egzemplarz ”Dragon Rapide” zbudowano w wersji Mk.5 instalując w nim silniki ”Gipsy Queen M.V.P”. W 1956 r. firma Fairey Aviation opracowała nowe, stałe śmigło do samolotu ”Dragon Rapide” zapewniające podobne parametry jak śmigło o zmiennym skoku, ale tańsze w eksploatacji. Samoloty z tym śmigłem oznaczono jako Mk.6.
Łącznie wybudowano 731 egz. samolotów ”Dragon Rapide”, które okazały się nadzwyczaj wytrzymałymi maszynami. Do dnia dzisiejszego przetrwało kilka z nich w stanie zdolnym do lotu. Samoloty ”Dragon Rapide” były używane:
- w lotnictwie cywilnym: Australii, Finlandii, Holandii, Indii, Iraku, Irlandii, Kanady, Malezji, Nowej Zelandii, Wielkiej Brytanii,
- w lotnictwie wojskowym: Australii, Finlandii, Hiszpanii, Iranu, Izraela, Kanady, Litwy, Niemiec (Luftwaffe), Nowej Zelandii, Południowej Afryki, USA i Wielkiej Brytanii.
W Polsce.
Podczas II wojny światowej samoloty De Havilland DH-89 ”Dragon Rapide” były użytkowane przez polskich pilotów w Wielkiej Brytanii, przeważnie w formie mikrobusów powietrznych zabierających pilotów z różnych lotnisk po dostarczeniu tam maszyn bojowych. Na samolotach tego typu latali nasi piloci w różnych ośrodkach i jednostkach lotniczych:
- N°18 Maintenance Unit Dumfries,
- N°4 Ferry Pilots Pool Kemble,
- N°10 Ferry Pilots Pool Hullavington,
- N°6 Anti Aircraft Co-Operation Unit, Ringway.
Podczas II wojny światowej, polscy piloci w Wielkiej Brytanii latali na samolotach DH-89B ”Dominie” m.in. w jednostkach RAF:
- 24 Sqn RAF,
- N°2 Signal School- szkolenie radiooperatorów,
- N°10 A.O.S. Navigation Squadron Dumfries- szkolenie nawigatorów,
- N°4 Ferry Pilots Pool Kemble- rozprowadzanie maszyn lotem,
- N°10 Ferry Pilots Pool Hullavington- rozprowadzanie maszyn lotem,
- N°11 Ferry Pilots Pool Dumfries- rozprowadzanie maszyn lotem,
- N°16 Ferry Pilots Pool Staverton- rozprowadzanie maszyn lotem,
- N°18 Maintennance Unit Dumfries- oblot maszyn,
- N°38 Maintennance Unit Llandow- oblot maszyn.
Konstrukcja:
Dwupłat. Załoga- 2 osoby, pasażerów- 6-8, wg [1]- na pokład samolotu DH-89B ”Dominie” można było zabrać jednorazowo grupę 5-6 uczniów lub 10 pasażerów.
Kabiny zakryte.
Podwozie klasyczne stałe.
Napęd- 2 silniki:
- DH-89 Mk.4- De Havilland ”Gipsy Queen 2” lub De Havilland ”Gipsy Queen 3” o mocy 147 kW (200 KM) każdy,
- DH-89 Mk.5- ”Gipsy Queen M.V.P”,
- DH-89A ”Dominie”- De Havilland ”Gipsy 6” o mocy 147 kW (200 KM) każdy.
Wyposażenie- dziobowy reflektor do lądowania, ogrzewanie kabiny.
Dane techniczne ”Dragon Rapide” (wg [1]):
Rozpiętość- 14,63 m, długość- 10,51 m, wysokość- 3,13 m, powierzchnia nośna- 31,59 m2.
Masa własna- 1465 kg, masa całkowita- 2495 kg.
Prędkość max- 252 km/h, prędkość przelotowa- 212 km/h, pułap- 5100 m, zasięg- 930 km.
Dane techniczne ”Dominie” (wg [1]):
Rozpiętość- 14,63 m, długość- 10,51 m, wysokość- 3,13 m, powierzchnia nośna- 31,59 m2.
Masa własna- 1465 kg, masa całkowita- 2722 kg.
Prędkość max- 252 km/h, prędkość przelotowa- 212 km/h, pułap- 5950 m, zasięg- 840 km.
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1939-1945”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1976.[2] Internet
[3] Tyszko J. "Rozkazałem załodze skakać...". Wydawnictwo ZP Wydawnictwo. Warszawa 2011.