W 1975 r. w Centrum Oceny i Studiów Perspektywicznych francuskiego Ministerstwa Obrony przystąpiono do opracowania wymagań na samolot wsparcia taktycznego i przewagi powietrznej ACT 92 (Avion de Combat Tactique- Bojowy Samolot Taktyczny). Miał to być samolot dwusilnikowy, posiadać 8-12 ton masy własnej, zbudowany z wykorzystaniem najbardziej awangardowych materiałów i technik projektowania. W samolocie miały znaleźć zastosowanie znane i perspektywiczne techniki utrudniające jego wykrycie. 30.10.1978 r, podpisano kontrakt z Dassault-Breguet na wstępne studia, 20.12.1978 r. zaś podpisano kolejny kontrakt, na wstępne opracowanie morskiej odmiany samolotu. W 1979 r. studia nad perspektywicznymi konfiguracjami aerodynamicznymi dla samolotów bojowych zostały równolegle podjęte przez ONERA (Office National d'Études de Recherches Aéronautiques- Narodowe Biuro Studiów i Rozwoju Lotnictwa). Studia miały kryptonim ”Rapace” (rajski ptak). 14.03.1980 r, Departament ds. Techniki Lotniczej DGA podpisał z firmą Dassault-Breguet kontrakt na przebadanie konfiguracji aerodynamicznych przyszłego samolotu.

W tym samym czasie pierwsze studia nad nowym samolotem myśliwskim prowadziły też Niemcy i Wielka Brytania. Do wstępnego porozumienia między ministerstwami obrony trzech państw doszło w 1977 r. Nie podjęto wówczas decyzji, o wspólnej budowie samolotu, ale wszystkie trzy ministerstwa obrony nakazały podjęcie u siebie opracowania wymagań narodowych na perspektywiczny samolot bojowy, z uwzględnieniem podstawowych potrzeb pozostałych dwóch państw. W październiku 1978 r. uznano, ze możliwe jest wspólne opracowanie nowego, perspektywicznego myśliwca wielozadaniowego dla największych państw Europy. W październiku 1979 r, British Aerospace, MBB i Dassault-Breguet ustanowiły wspólną grupę, która miała przygotować studium samolotu bojowego, bazując na właśnie opracowywanych wymaganiach poszczególnych państw. Program otrzymał nazwę European Combat Aircraft (ECA). Do kwietnia 1980 r. wymienione firmy uzgodniły, że przyszły samolot będzie miał układ dwusilnikowy i będzie zbudowany w układzie aerodynamicznym zaproponowanym przez Francuzów- skrzydło trójkątne z usterzeniem przednim, samolot miał być aerodynamicznie niestateczny, z zastosowaniem cyfrowego, aktywnego układu sterowania. Jednak duże rozbieżności, co do technicznych szczegółów przyszłej maszyny, ale także organizacji zarządzania programem doprowadziły w połowie 1981 r. do upadku programu ECA. We Francji przystąpiono samodzielnie do prac nad programem ACT 92. Wielka Brytania i Niemcy zdecydowali się na opracowanie przyszłego myśliwca dla Europy bez udziału Francji, przyszły Eurofighter ”Typhoon”.

13.04.1983 r. podjęto decyzję o budowie demonstratora technologii ACX. W tym samym roku samolot nazwano ”Rafale”, a demonstrator technologii ACX miał nosić nazwę ”Rafale A”. W projekcie szczególną uwagę zwrócono na utrudnione wykrycie samolotu. W marcu 1984 r. Dassault-Breguet (od 1990 r.- Dassault Aviation) przystąpił do budowy pierwszego egzemplarza samolotu ”Rafale A”. Nie posiadał części systemu awionicznego (stacji radiolokacyjnej i elementów bojowych), był napędzany dwoma silnikami General Electric F404-GE-400 i był nieznacznie większy od późniejszych samolotów przed- i seryjnych. Oficjalna demonstracja odbyła się 13.12.1985 r., oblot nastąpił 4.07.1986 r. W czasie prób nie było żadnych niespodzianek, a samolot sprawował się wyjątkowo dobrze. Próby ”Rafale A” kontynuowano przez siedem lat. Ostatni, 865 lot wykonano 4.07.1994 r.

21.04.1988 r. podpisano kontrakt na opracowanie docelowej wersji samolotu, pod oznaczeniem ”Rafale D”. Pod tą nazwą kryły się wszystkie produkcyjne wersje samolotu, oznaczone początkowo ”Rafale D-ACT” (jednomiejscowa wersja lądowa) i ”Rafale D-ACM” (jednomiejscowa wersja morska). Wersja dwumiejscowa nosiła oznaczenie ”Rafale B”. W 1989 r. samolotom nadano nowe oznaczenia. ”Rafale D-ACT” stał się prostu ”Rafale C”, a ”Rafale D-ACM”- ”Rafale M”, nazwa ”Rafale B” pozostała bez zmian. 12.04.1988 r. zamówiono jeden samolot przedseryjny- ”Rafale C01”- prototyp seryjnej, jednomiejscowej wersji dla sił powietrznych ”Rafale C”. Samolot nie otrzymał pełnego wyposażenia- brak było stacji radiolokacyjnej i systemu samoobrony. Został ukończony i pokazany publicznie 29.10.1990 r., wystartował 19.05.1991 r. Maszyna od samego początku była napędzana docelowymi silnikami SNECMA M88-2. Samolot uzyskał tzw. supercruise, czyli zdolności do rozpędzania samolotu do prędkości naddźwiękowej i kontynuowania lotu na tej prędkości bez użycia dopalania. Próby z Rafale C01 przebiegały na tyle gładko, ze zrezygnowano z budowy drugiego egz. ”Rafale C02”.

12.12.1991 r. został oblatany prototyp morski ”Rafale M01” dostosowany do działań z pokładu lotniskowców. Otrzymał odpowiednie wzmocnienia konstrukcji, przede wszystkim podwozia. Zrezygnowano natomiast ze składania skrzydeł. W latach 1992-1993 przechodził próby w Norflok w USA, gdzie możliwe jest przeprowadzenie prób startu i lądowania, w warunkach zbliżonych do operacji na pokładzie. 19.04.1993 r. ”Rafale M01” po raz pierwszy wylądował na pokładzie lotniskowca FMS Foch. 8.11.1993 r. został oblatany drugi prototyp morski ”Rafale M02”, który otrzymał pełniejszy system wyposażenia. W lipcu 1989 r. zamówiono dwumiejscowy samolot przedseryjny ”Rafale B01”. Ponieważ dwumiejscowa wersja miała być wyposażona i uzbrojona tak samo jak wersja bojowa, to ”Rafale B01” jako pierwszy otrzymał docelowy system nawigacyjno-celowniczy. Został oblatany 30.041993 r. Przeprowadzono na nim pierwsze testy uzbrojenia i wyposażenia.

Od początku założono, że do swoich pełnych możliwości ”Rafale” będzie dochodził stopniowo. Dlatego założono, że samoloty ”Rafale” będą produkowane w trzech podstawowych standardach produkcyjnych, zwanych F1, F2 i F3. Planowany jest perspektywiczny standard F4, ale w 2005 r. nie było planów jej wprowadzenia do uzbrojenia, ani nie zdefiniowano jak wersja ta ma wyglądać. Proponuje się też eksportowe oznaczenia poszczególnych standardów: Block 1, Block 5, Block 10 i Block 15, odpowiadających mniej więcej wersjom F1-F4. W marcu 1993 r. zostało zamówionych 13 samolotów w przejściowym standardzie F1 (początkowo planowano zbudowanie 44 samolotów): 3 ”Rafale B” i 10 ”Rafale M”. Jest to samolot czysto myśliwski, z ograniczonymi możliwościami zwalczania celów naziemnych czy nawodnych. Zbudowano 13 samolotów w standardzie F1, wśród nich pierwszy seryjny samolot jednomiejscowy- ”Rafale C”, oblatany 16.04.2003 r. i szybko doprowadzony do standardu F2. Pierwszy wystartował ”Rafale B”- 24.11.1998 r. Pierwszy z 10 ”Rafale M”, został oblatany 7.07.1999 r. Do 2002 r. dostarczono całą dziesiątkę.

Pierwsze dwa samoloty ”Rafale B” i pierwszy ”Rafale C”, przeznaczone dla Arme de l'Air, były używane przez Dassault w centrum badawczym w Istres. Siły powietrzne otrzymały dopiero kolejne trzy samoloty dwumiejscowe, wszystkie wykonane od początku w standardzie F2. Służyły one w CEAM (Centrum Prób w Locie) od grudnia 2004 r. Francuska Marynarka Wojenna przyjęła do uzbrojenia 10 samolotów ”Rafale M” w standardzie F1. Wszystkie trafiły do Dywizjonu 12F operującego i pokładu lotniskowca Charles de Gaulle. Pięć wyprodukowanych do wiosny 2005 r. ”Rafale B” i pojedynczy ”Rafale C” są samolotami hybrydowymi, o różnym stopniu integracji poszczególnych elementów wyposażenia, typowych dla standardu F2. Dlatego podzielono je na sub-wersje F2.1 i F2.2. Planowano ,że wszystkie te samoloty, a przede wszystkim ”Rafale M”, zostaną doprowadzone do jednolitego standardu F3.

W 1999 r. zamówiono 48 maszyn w wersji F2: 7 ”Rafale C” i 25 ”Rafale B” dla sił powietrznych oraz 16 jednomiejscowych ”Rafale M” dla marynarki wojennej. Wersja F2 jest traktowana jako pierwsza wersja dysponująca pełnymi możliwościami bojowymi. Do kwietnia 2005 r. zbudowano 4 samoloty dwumiejscowe ”Rafale B”. Po zamówieniu ”Rafale” w standardzie F2 dalsze zamówienia zostały na jakiś czas odłożone, a plany wprowadzenia samolotu do służby rozciągnięte w czasie. Było to celowe działanie władz francuskich, które zdecydowały o wdrożeniu awangardowej koncepcji walki sieciocentrycznej do swoich sił zbrojnych.

Do końca 2008 r. łącznie dla sił powietrznych oraz lotnictwa Marynarki Wojennej Francji zamówiono 120 egz. spośród 286 planowanych (odpowiednio- 228 i 58). Według planów, do końca 2009 r. miała zostać zamówiona kolejna partia, licząca 60 egz., a w służbie mają znajdować się 82 egz. Samoloty wariantu F3 rozpoczęto wprowadzać do jednostek liniowych w drugiej połowie 2008 r. Począwszy od standardu F3 ”Rafale” stał się nosicielem broni jądrowej- pocisków powietrze-ziemia średniego zasięgu typu ASMP-A. Wraz z ich dostawami (a także modernizacją do standardu F3 maszyn F2) Marynarka Wojenna Francji wycofała ze służby 9 egz. ”Rafale M” wariantu F1- ich modernizacja, ze względu na koszty, nie była rozpatrywana. Zakładano, że 9 egz. trafi do Brazylii, gdzie zastąpiłyby na pokładzie lotniskowca Sao Paulo szturmowce Mc Donnell Douglas A-4 ”Skyhawk”, jednak w 2009 r. podjęto decyzję o modernizacji 10 ”Rafale M” F1, do najnowszego standardu F3. Samoloty trafią do 11. Dywizjonu lotnictwa morskiego.

Przewiduje się również budowę samolotów ”Rafale” w standardzie F4 z silnikiem SNECMA M88-3 o zwiększonym ciągu o ok. 15-20 %. Planuje się też zastosowanie zmodyfikowanego radiolokatora AESA oraz nowego uzbrojenia powietrze-powietrze- pocisków Meteor i IRIS-T. Przypuszczalnie zostanie wprowadzony ulepszony celownik nahełmowy. Ponieważ jednak standard F4 nie wejdzie do uzbrojenia przed 2010 r. dokładne wymagania zostały jeszcze sprecyzowane.

Pierwszy samolot ”Rafale M” dostarczono do dywizjonu 12F marynarki wojennej Francji pod koniec 2001 r. Wiosną 2002 r. dywizjon osiągnął wstępną gotowość bojową. Wkrótce też na pokładzie atomowego lotniskowca Charles de Gaulle wyruszył na Ocean Indyjski. Kolejnym francuskim dywizjonem, który ma otrzymać Rafale M jest dywizjon 11F (w 2006 r.), zaś w latach 2007-2008 samoloty te wejdą do uzbrojenia dywizjonu 17F. W 2004 r, marynarka wojenna zrezygnowała z pierwotnie planowanej dwumiejscowej wersji ”Rafale N”. Francuska marynarka wojenna otrzyma wyłącznie jednomiejscowe ”Rafale M”. Pierwszą operacyjną jednostką Arme de l'Air, wyposażoną w samoloty ”Rafale”, był dywizjon EC 1/7 Provence. W pierwszej kolejności samoloty ”Rafale” zastąpią SEPECAT ”Jaguar” a w dalszej kolejności Dassault-Breguet ”Mirage F1”.

Francuskie ”Rafale” uczestniczyły działaniach bojowych- operując w ramach międzynarodowych sił w Afganistanie. W 2002 r. znalazły się tam samoloty Flotille 12F, operujące z pokładu lotniskowca Charles de Gaulle. W marcu 2007 r. do walk weszły trzy ”Rafale B” F2 Armee de l'Air z dywizjonu EC 1/7 Provence. Także w 2007 r. nad Afganistan wróciły ”Rafale M” F2 l'Aéronautique Navale. Druga tura bojowa ”Rafale” Armee de Fair rozpoczęła się w lutym 2008 r., a wzięły w niej udział kolejne trzy ”Rafale C” F2 z EC 1/7.

Firma Dassault Aviation oferowała ”Rafale” kilku potencjalnym klientom:
- Brazylia- w 2007 r. ogłosiła międzynarodowy przetarg F-X2 na zakup wielozadaniowych samolotów bojowych nowej generacji, które miałyby stanowić trzon lotnictwa wojskowego tego kraju. O zamówienie 36 samolotów plus 94 w opcji kontraktowej, ubiegają się ”Rafale”, Boeing F/A-18E/F ”Super Hornet” oraz SAAB JAS-39 ”Gripen-NG”. W lokalnych zakładach lotniczych miałaby powstać druga, opcjonalna, seria wybranych w przetargu samolotów,
- Indie- w ramach programu Medium Multi-Role Combat Aircraft (MMRCA) planują zakupić 126 nowych samolotów oraz dalszych 74 w opcji kontraktowej, część z nich ma powstać na licencji w lokalnych zakładach,
- Kuwejt- w 2009 r. wyraził zainteresowanie zakupem do 28 egz. ”Rafale”,
- Libia- po zniesieniu sankcji wobec Libii w latach 2003-2004, prezydent Kadafi rozpoczął program modernizacji sił zbrojnych, zaś wśród priorytetów znalazł się zakup nowych samolotów bojowych. Na przełomie 2006 i 2007 r. rozpoczęły się negocjacje w sprawie zakupu do 18 samolotów ”Rafale”,
- Oman- od 2009 r. prowadzi rozmowy w sprawie zakupu ”Rafale”, planowana liczba to ok. 20 egz.
- Szwajcaria- bierze udział w przetargu na nowy samolot wielozadaniowy Sił Powietrznych Szwajcarii. W walce o zamówienie na około 30 egz., ”Rafale” konkuruje z Eurofighter GmbH i SAAB,
- Zjednoczone Emiraty Arabskie- w 2009 r. planowały nabyć ok. 60 egz., w celu zastąpienia samolotów ”Mirage 2000”.

W Polsce.

Konstrukcja:

Uzbrojenie- 1 stałe działko GIAT 791B kal. 30 mm. Uzbrojenie podwieszane- 14 węzłów podwieszeń (2 centralne podkadłubowe, 4 boczne podkadłubowe, 4 pod skrzydłami i 2 na ich końcach) lub w wersji ”Rafale M”- 13 (brak centralnego przedniego węzła podkadłubowego). Samolot zabiera do 10 kierowanych pocisków rakietowych powietrze-powietrze MICA, ”Magic-2”. Uzbrojenie powietrze-ziemia: pociski manewrujące MBDA SCALP, pociski manewrujące Apache, bomby kierowane laserowo rodziny Paveway II (GBU-12, GBU-10) lub BGL-1000, bomby klasyczne wagomiaru 250 kg, 227 kg, 400 kg, 454 kg, 1000 kg, 908 kg. Przewiduje się zastosowanie wiele innych typów bomb i pocisków kierowanych, m. in. bomby kierowane GPS SAGEM AASM, bomby Alenia/MBDA PGM-500 i PGM-2000 HAKIM. Od standardu F3 przeciwokrętowe pociski rakietowe MBDA ”Exocet” Mk 3 oraz pociski rakietowe powietrze-ziemia średniego zasięgu ASMP-A wyposażony w głowicę jądrową. Udźwig uzbrojenia- 9500 kg.

Wyposażenie- stacja radiolokacyjna Thales (poprzednio Thomson-CSF i Dassault Electronique) RBE2, system samoobrony Thales Spectra- tworzą odbiornik wykrywający i analizujący opromieniowanie radiolokacyjne samolotu, czujnik wykrywający opromieniowanie laserowe Thales DAL , urządzenie wykrywające odpalone pociski rakietowe Matra (obecnie MBDA) DDM, komputer zarządzający, cztery wyrzutniki flar i dipoli oraz wbudowane urządzenie zakłóceń aktywnych. Urządzenie wykrywające analizujące opromieniowanie radiolokacyjne samolotu oraz nadajnik zakłóceń aktywnych opracowała firma Dassault Electronique (włączona później do koncernu Thales). Oba wymienione urządzenia są spięte w jeden układ funkcjonalny, występujący jako DBEM.
System nawigacyjny- dwa bezwładnościowe układy nawigacyjne SAGEM Sigma 95N (RL90), sprzężone z odbiornikami GPS firmy Thales, odbiornik TACAN typu NC 12E, odbiornik wielozadaniowy TLS-2020 MMR oraz radiowysokościomierz AHV-17, zastąpiony później przez AHY2930 (wszystkie firmy Thales).
Układ łączności- dwa zestawy radiostacji firmy Thales: TRA2020 (dwuzakresowa, VHF/UHF, do komunikacji ogólnej) oraz TRA6031, dwuzakresowa, pracująca w standardzie SATURN (z szybką zmianą częstotliwości w czasie pracy), system wymiany danych MIDS, system identyfikacji swój-obcy to Thales SB25A.
W skład wyposażenia wchodzi również: urządzenie do obserwacji przedniej półsfery, nazywane Thales OSF (lub FSO), podwieszany zasobnik Thales (poprzednio Thomson-CSF Optronique) Damocles. Od standardu F3 będzie posiadał zasobnik rozpoznawczy Thales Recce NG oraz celownik nahełmowy.

Napęd- 2 silniki odrzutowe:
”Rafale A”- General Electric F404-GE-400 o ciągu 68,60 kN z dopalaniem każdy,

Dane techniczne ”Rafale A” (wg [1]):
Rozpiętość- 11,21 m, długość- 15,80 m, powierzchnia nośna- 47,0 m².

Dane techniczne ”Rafale” (wg [1]):