Czerwiński Wacław

Wacław Czerwiński. (Źródło: archiwum).

Wacław Czerwiński pochodził z Czortkowa w dawnym województwie tarnopolskim, gdzie się urodził i spędził lata dzieciństwa. Jego zainteresowanie lotnictwem zaczęło się od szybownictwa, z którym związał się na wiele lat, osiągając jako konstruktor znaczne sukcesy. Nie bez racji też zaliczany jest do pionierów polskiego szybownictwa.

Do projektowania swego pierwszego szybowca, oznaczonego symbolem CW-I, przystąpił Czerwiński jeszcze jako student Politechniki Lwowskiej, niewątpliwie pod wpływem rozgłosu, który lataniu bezsilnikowemu w Polsce nadał I Konkurs Ślizgowców, przeprowadzony w 1923 r. w Białce koło Nowego Targu. W rok później Czerwiński przystąpił do budowy CW-I. Jego kadłub i usterzenie wykonał wraz z kolegami podczas praktyki wakacyjnej w warsztatach parku 2 Pułku Lotniczego w Krakowie. Dokończenie budowy i oblatanie szybowca nastąpiło wiosną 1928 r. we Lwowie. Wkrótce potem, 26.05.1928 r., po starcie ze wzniesienia w pobliżu Złoczowa, Szczepan Grzeszczyk ustanowił na CW-I pierwszy polski rekord długotrwałości lotu, wynoszący 4 minuty i 13 sekund.

Wacław Czerwiński ma też niewątpliwe zasługi w rozpoznawaniu terenów przydatnych do zboczowego latania szybowcowego, zwłaszcza w Polsce południowo-wschodniej. Jest odkrywcą Bezmiechowej i Ustianowej w Górach Słonych, dwóch najsławniejszych szybowisk polskich lat międzywojennych. Pierwsze szybowce Czerwińskiego powstawały przy wydatnej pomocy Związku Awiatycznego Studentów Politechniki Lwowskiej, którego był aktywnym członkiem, a przez pewien czas także prezesem. W 1929 r. Czerwiński był współzałożycielem Warsztatów Szybowcowych ZASPL, w których zbudowany został kabinkowy CW-II, a następnie szkolny CW-III, na którym sam konstruktor nauczył się latać. W 1930 r. zaprojektował Czerwiński pierwszy polski szybowiec dwumiejscowy, będący zarazem pierwszym w pełni tego słowa znaczeniu szybowcem wyczynowym- CW-IV. Ustanowiono na nim kilka rekordów Polski długotrwałości i wysokości lotu tak w kategorii jedno- jak i dwumiejscowej. W 1931 r. uzyskał dyplom inżyniera na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej.

Wacław Czerwiński, jak większość konstruktorów tamtych lat, gros swoich szybowców projektował sam. W 1931 r. nawiązał jednak współpracę z inżynierem Władysławem Jaworskim i tak powstały dwa szybowce szkolne- CWJ oraz CWJ-bis „Skaut”. Potem znowu powrócił do samodzielnej pracy, której efektem stał się na przełomie lat 1931/1932 szybowiec wyczynowy CW-5 bis, jeden z najpopularniejszych i najczęściej używanych w latach międzywojennych szybowców tej klasy. Na CW-5 bis w różnych odmianach ustanowiono łącznie dziesięć rekordów Polski. Wspólnie z Jaworskim zaprojektował jeszcze treningowy szybowiec ITS-II, a następnie znowu samodzielnie pierwszy polski szybowiec akrobacyjny CW-7 i szkolny CW-8. Do tego czasu był jednocześnie wykładowcą statyki i hydrodynamiki na Politechnice Lwowskiej.

W 1934 r. inżynier Czerwiński rozpoczął pracę w polskim przemyśle lotniczym jako konstruktor i współwłaściciel wytwórni szybowców Warsztaty Szybowcowe ZASPL we Lwowie. W rok później, po uruchomieniu w Krakowie  Wojskowych Warsztatów Szybowcowych, objął w nich stanowisko głównego inżyniera i projektanta szybowców. Powstały w nich trzy udane konstrukcje Czerwińskiego: szybowiec treningowo-przejściowy WWS-1 „Salamandra”, następnie szkolny WWS-2 „Żaba” i wersje zmodyfikowane- „Żaba-II” oraz „Żaba-II bis”, a na zakończenie pracy w Krakowie- treningowy WWS-3 „Delfin”. W 1938 r. opracowano dla Wojskowych Warsztatów Szybowcowych przy współudziale inżynierów Wacława Czerwińskiego i Michała Bleichera projekty wstępne kilku szybowców, m.in. WWS „Tryton”.

Nowym miejscem zatrudnienia Wacława Czerwińskiego były od 1936 r. Państwowe Zakłady Lotnicze w Warszawie. Zaprojektował wówczas nowy szybowiec wyczynowy, który wraz z dwoma innymi- autorstwa Antoniego Kocjana i Szczepana Grzeszczyka- stanowić miał wyposażenie ekipy polskiej na Międzynarodowe Zawody Szybowcowe w 1937 r. w Niemczech, uznanych później za I Szybowcowe Mistrzostwa Świata. W związku z przejściem konstruktora do Podlaskiej Wytwórni Samolotów, która była już wówczas kooperacyjnie powiązana z PZL, zapadła decyzja o budowie prototypu nowego szybowca w Białej Podlaskiej i stąd otrzymał on oznaczenie PWS-101. Był to jeden z najlepszych polskich szybowców wyczynowych lat 1937-1938. Na kilka miesięcy przed wybuchem wojny oblatano jeszcze jeden szybowiec wyczynowy Czerwińskiego- PWS-102 „Rekin”.

Po przejściu do pracy w Białej Podlaskiej inżynier Czerwiński przystąpił do pracy nad swym pierwszym samolotem. Był nim dwusilnikowy PWS-33 „Wyżeł”, przeznaczony do szkolenia i treningu nawigacyjnego załóg bombowców. Samolot ten zyskał bardzo wysoką ocenę nie tylko w kraju, ale także podczas prezentacji na Salonie Lotniczym w Paryżu. Następnym powstałym w bialskim biurze konstrukcyjnym jego projektem był PWS-41, samolot treningowy dla załóg maszyn rozpoznawczo-bombowych, którego prototypu nie zdołano jednak ukończyć. W obydwu inżynier Czerwiński wprowadził nowe konstrukcyjno-technologiczne rozwiązania drewnianego pokrycia skorupowego.

Do momentu wybuchu wojny Wacław Czerwiński zaprojektował łącznie około osiemnastu doskonałych szybowców i równie udanych samolotów. Po ewakuacji we wrześniu 1939 r. przedostał się do Francji, gdzie krótko, bo do chwili niemieckiej inwazji, pracował w fabryce samolotów w Tuluzie, a następnie znalazł się w Anglii. Tam w Polskiej Grupie Technicznej, włączonej później do Wojskowego Instytutu Technicznego, przy współpracy inż. Kazimierza Korsaka i inż. Zygmunta Cymy, opracował projekty wstępne szybowców transportowych czterech wielkości, których jednak władze lotnictwa brytyjskiego nie zakwalifikowały do realizacji, gdyż wytwórnie angielskie przystąpiły już wcześniej do budowy szybowców tej klasy.

W 1941 r. wraz z innymi polskimi inżynierami wyjechał do Kanady. Tam mianowano go kierownikiem grupy konstrukcyjnej w zakładach lotniczych De Havilland Aircraft of Canada w Toronto. Zasłynęły one podczas wojny wielkoseryjną produkcją doskonałego samolotu myśliwsko-bombowego- De Havilland ”Mosquito”. Miał on tak jak polski „Wyżeł” konstrukcję drewnianą i był produkowany według podobnej technologii. Inżynier Czerwiński podjął więc doskonalenie metod wytwarzania elementów konstrukcyjnych z wykorzystaniem sklejki wstępnie formowanej. Została ona zastosowana w konstrukcjach skorupowych skrzydeł szkolnego samolotu ”Harvard”, odrzucanych zapasowych zbiorników paliwa samolotu „Mosquito”, przy wykonywaniu różnego rodzaju owiewek, osłon i chwytów powietrza.

W 1942 r. Wacław Czerwiński przeniósł się do zakładów lotniczych Canadian Wooden Aircraft, gdzie objął stanowisko głównego inżyniera. (Wg [5]- wytwórnię Canadian Wooden Aircraft Ltd (CWA) w Toronto założył W. Czerwiński, gdzie produkował ze sklejki chwyty powietrza i odrzucane zbiorniki do samolotów). W 1942 r. z pamięci odtworzył dokumentację szybowców "Salamandra" i "Żaba", które zostały zbudowane pod oznaczeniami DH "Sparrow" i CWA "Wren" (1943) oraz opracował dalsze rozwinięcie Salamandry pod oznaczeniem CWA "Robin". Jednocześnie rozpoczął prowadzenie wykładów na uniwersytecie w Toronto. Tam wraz z prof. B.S. Shenstonem zaprojektował dwa szybowce: treningowy "Loudon" (1949) i dwumiejscowy "Harbinger" (1958), zbudowane w pojedynczych egzemplarzach. Zajmował się też problematyką konstruowania mięśniolotów. Za konstrukcje szybowców Kanadyjskie Stowarzyszenie Szybowcowe nadało mu w 1951 r. specjalny dyplom i godność członka honorowego.

Kolejnym miejscem jego pracy były zakłady Avro Aircraft Ltd. w Malton, do których przeszedł w 1946 r. Był w nich najpierw kierownikiem grupy w biurze technicznym, później samodzielnym konstruktorem, a w końcu szefem biura projektów wstępnych. Pracując w tych zakładach do 1959 r., uczestniczył w konstruowaniu takich samolotów kanadyjskich jak: ”Jetliner”CF-100 i myśliwiec dalekiego zasięgu ”Arrow”, a także doświadczalnego ”latającego spodka”- Avro „Flying Saucer” (VZ-9 "Avrocar").

Kolejnym miejscem jego pracy, na stanowisku kierownika biura projektów Sekcji Aerodynamiki Ponaddźwiękowej, była Narodowa Rada Badań w Ottawie. Pracował tam do 1966 r., kiedy to został wykładowcą specjalnym jako inżynier-badacz w Instytucie Studiów Aero i Astronautyki Uniwersytetu w Toronto. Zajmował się między innymi projektowaniem wyposażenia laboratoryjnego do prowadzenia badań aerodynamicznych w zakresie prędkości ponaddźwiękowych.

Przechodząc w 1969 r. na emeryturę nie zaprzestał pracy naukowo-badawczej i na pół etatu związał się z wytwórnią konstrukcji aluminiowych DAF-INDAL Corp. jako konsultant w dziedzinie projektowania turbin powietrznych i studiów nad zagadnieniami związanymi z lądowaniem śmigłowców na statkach pływających.

Czerwiński zajmował się także malarstwem artystycznym. Swe obrazy prezentował na wielu wystawach. Zaprojektował witraże nad głównym ołtarzem kościoła St. Hyacinth w Ottawie.

Lata pracy inżyniera Wacława Czerwińskiego w Kanadzie zaowocowały około trzydziestoma patentami i zastrzeżeniami wynalazczymi oraz licznymi opracowaniami naukowymi. Jeden z patentów, dotyczący formowania i produkcji drewnianych konstrukcji skorupowych o złożonych, obłych kształtach z płaskich arkuszy sklejki, ma swój początek przy budowie samolotu PWS-33 „Wyżeł”. Twórca wielu polskich szybowców i współkonstruktor kanadyjskich samolotów ostatnie lata swego pracowitego życia spędził w Kanadzie. Zmarł 17.06.1988 r. w Toronto i tam też został pochowany.

Konstrukcje:
CW-I, 1928, szybowiec.
CW-II, 1929, szybowiec przejściowy.
CW-III, 1929, szybowiec szkolny.
CW-IV, 1930, szybowiec wyczynowy.
CWJ, 1931, szybowiec szkolny.
ITS-II (CWJ-2), 1932, szybowiec treningowy.
CWJ-bis ”Skaut”, 1933, szybowiec szkolny i przejściowy.
CW-5 bis (WOS, WOS-37), 1933, szybowiec wyczynowy.
CW-7, 1934, szybowiec akrobacyjny.
CW-8, 1934, szybowiec szkolny, motoszybowiec.
WWS-1 ”Salamandra”, 1936, szybowiec treningowy.
WWS-2 ”Żaba”, 1937, szybowiec szkolny.
WWS-3 ”Delfin”, 1937, szybowiec treningowy.
WWS ”Tryton”, 1938, projekt szybowca transportowego.
PWS-101 (”Rekin”), 1938, szybowiec wysokowyczynowy.
PWS-33 ”Wyżeł”, 1938, samolot treningowy.
PWS-41, 1939, projekt samolotu szkolno-bojowego.
PWS-102 ”Rekin”, 1939, szybowiec wysokowyczynowy.
PWS-103, 1939, szybowiec wysokowyczynowy.
Szybowiec transportowy nr 1 / nr 2 / nr 3 / nr 4, 1940, projekty szybowców transportowych.
DH ”Sparrow”, 1942, szybowiec treningowy.
CWA ”Wren”, 1943, szybowiec szkolny.
CWA ”Robin”, 1944, szybowiec treningowy.
Czerwiński-Shenstone (UTG-1) "Loudon", 1949, szybowiec treningowy.
Czerwiński-Shenstone "Harbinger", 1958, szybowiec treningowy.
Czerwiński mięśniolot, lata 1960- te (?),mięśniolot.

Galeria

  • Pilot Piotr Mynarski oraz inżynier Wacław Czerwiński przy szybowcu wyczynowym CW-5 na lotnisku, 1933 r. (Źródło: archiwum).
  • Szczepan Grzeszczyk i Wacław Czerwiński przy SG-21. (Źródło: www.piotrp.de).

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[4] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
[5] Piłatowicz Józef (pod redakcją) "Inżynierowie polscy XIX i XX wieku". Tom VII. Polskie Towarzystwo Historii Techniki. Wydawnictwo Retro-Art. Warszawa 2001.
[6] "Mięśniolot LP Dedal". Skrzydlata Polska nr 14/1972.
blog comments powered by Disqus