Chlebowski Henryk / Chlebowski Stefan / Chlebowski Władysław

Bracia Chlebowscy (stoją) oraz Wojciech Woyna i Zygmunt Dekler przy samolocie ”Montgolfier”. (Źródło: Jungowski Edmund ”O pionierach polskiej myśli lotniczej”. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne. Warszawa 1967).

Chlebowscy, bracia Henryk, Stefan i Władysław, herbu Poraj, działacze ruchu lotniczego na terenie Łodzi, budowali modele lotnicze. Henryk przebywał jakiś czas we Francji gdzie w 1909 r. bliżej poznał problemy lotnictwa i stan jego techniki. Lotnictwem interesowali się również jego bracia.

W 1910 r. zapro­jektowali samolot własnej konstrukcji, dwupłatowy, z trzecim małym płatem nad górnym skrzydłem, którego latający model wykonali w skali 1:25.

Na przełomie 1910- 1911 r. zakupili w Paryżu za kwotę 8.000 rb. samolot Bier "Montgolfier" konstrukcji Austriaka Heinricha Bier, wzorowany na układzie popularnej Santos-Dumont ”Demoiselle” Alberta Santos-Dumonta. Samolot ten sprowadzono do Łodzi z początkiem lutego 1911 r. Henryk w czasie pobytu we Francji uczęszczał do jednej ze szkół pilotów ale dyplomu pilota nie uzyskał, chociaż prasa łódzka, a za nią np. Wiestnik Wozduchopiawanija podawały, że z początkiem 1911 r. zdobył dyplom pilota na samo­locie "Montgolfier".

Bracia, jeszcze latem 1910 r., zakupili w Moskulach pod Łodzią 6 mórg ziemi. Podjęli tam budowę dwu hangarów (w jednym już w kwietniu 1911 prze­chowywali samolot "Montgolfier"), zamierzali seryj­ną budowę płatowca projektu Michała Poznańskiego. Chcieli też organizować pokazy lotnicze na terenie Łodzi i Królestwa Polskiego, zamierzali nie tylko organizację wytwórni lotniczej ale i szkoły pilotów.

W lipcu 1911 r. wydzierżawili na 3 lata od Łódzkiego Towarzystwa Zachęty Wyścigów Konnych tor wyści­gowy w Rudzie Pabianickiej i zamierzali przystąpić tam do budowy hangarów lotniczych. Jak informo­wała prasa warszawska w lipcu 1911 r. (ok. 20 lipca) planowali wykonanie na samolocie "Montgolfier" przelotu Łódź- Warszawa (Henryk). Informację tę zdementował Lotnik i Automobilista, z czego nale­ży wnosić, że była kaczką dziennikarską, podniósł bowiem, że samolot "Montgolfier" służy jedynie do lotów próbnych a jako, że długotrwałość jego lotów nie przekracza 10- 15 min. zupełnie nie nadaje się do dłuższych przelotów. Bracia pozyskali współpracę grupy łódzkich działaczy lotniczych, m.in. Zygmunta Deklera, inż. A. Karśnickiego, Kozłowskiego oraz Żeleźniaka. Planując organizację własnego lotniska i szkoły pilotów z początkiem 1911 r. mieli jakoby pertraktować z lotnikiem Tanbento (zdobywcą re­kordu świata i nagrody Michelina) by objął prowa­dzenie szkoły. Z końcem 1910 r. prasa łódzka poda­wała, że celem budowy samolotu własnej konstrukcji zamierzają powołanie spółki akcyjnej z kapitałem 8.000 rubli (40 udziałów po 200 rb.). 25 udziałów zamierzają zatrzymać dla siebie, 15 sprzedać.

Plany braci były rozległe. W kwietniu 1911 r. byli współorganizatorami Wystawy Lotniczej w Łodzi, wystawiali na niej m.in. model samolotu trzypłatowego oraz samolot "Montgolfier". Wystawa przyniosła wpływy w wysokości 2.888 rb., ale zakończyła się stratą w wysokości 70 rb.

22.10.1911 r. w Rudzie Pabianickiej Henryk Chle­bowski zorganizował pokazy, ale wskutek silnego wiatru bezskutecznie próbował wznieść się w powietrze na samolocie "Montgolfier", mimo kil­kakrotnie ponawianych prób startu. Zawiedziona publiczność rozeszła się po zmroku. Później organi­zował w Częstochowie Tydzień Lotniczy, od 26.11. do 3.12.1911 r. eksponował samolot "Montgolfier" w Muzeum Higienicznym, na terenie parku powystawowego, zapowiadano nawet jego wzloty, z udziałem zaproszonego lotnika francuskiego- Derferta. 26 listopada Chlebowski przedstawiał samolot publiczności, udzielał objaśnień i mówił o dziejach lotnictwa.

Latem 1911 r. znaleźli się w kłopotach finanso­wych, w efekcie "Montgolfier" został zajęty przez komornika, który określił jego wartość na 650 rubli. Samolot przeszedł w ręce Franciszka Gregorczyka, który 27.05.1912 r. bez powodzenia oferował go rosyjskiemu Ministerstwu Wojny. Był to pierwszy na ziemiach polskich przypadek zajęcia samolotu za długi. W marcu 1911 r. komor­nik zlicytował w Budapeszcie jego samolot. Nabywcą był handlarz maszyn Beck- wierzyciel lotnika.

Konstrukcje:
Chlebowscy samolot, 1910, projekt samolotu pionierskiego.

Źródło:

[1] Elsztein P. ”Modelarstwo lotnicze w Polsce”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.
[2] Januszewski S. ”Witold Jarkowski. Inżynier aeronauta- pionier lotnictwa”. Politechnika Wrocławska. Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2006.
[3] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
blog comments powered by Disqus