Caquot R2, 1918
(CZB-R2, CZB-R1)

Balon obserwacyjny na uwięzi. Francja.
Balon obserwacyjny na uwięzi Caquot R2. (Źródło: archiwum).

Ostatnią konstrukcją kpt. Alberta Caquot w czasie I wojny światowej był duży balon obserwacyjny typu Caquot R z dwoma koszami obserwatorów. Mógł być używany przy wietrze o prędkości do 25 m/s. Siły działające na linę uwięzi w czasie wiatru były znacznie mniejsze niż w poprzednich balonach. Czas potrzebny do wzniesienia na pułap 1000 m i ściągnięcia balonu na ziemie wynosił około 30 minut, o wiele krócej niż dla balonu Caquot M. Cechy te uzyskano dzięki zastosowaniu bardziej opływowego kształtu powłoki i stateczników oraz nowych ściągarek z mocniejszymi silnikami.

Balony Caquot R pod koniec I wojny światowej znalazły się w wyposażeniu sojuszniczych wojsk balonowych działających na Froncie Zachodnim. Same francuskie wojska balonowe miały 100 kompanii balonów obserwacyjnych, każda była wyposażona w 2 balony Caquot R lub Caquot M.

W Polsce.

Wojska aeronautyczne sformowane w 1919 r. w Wielkopolsce podlegały Dowództwu Wojsk Lotniczych WP w byłym zaborze pruskim. Na przełomie 1919/1920 r. zakupiono w centralnej składnicy demobilu amerykańskiego w Koblencji 15 balonów obserwacyjnych, w tym ok. 10 typu Caquot R i 6 Caquot M jako wyposażenie trzech kompanii aeronautycznych. Stały się one standardowym wyposażeniem wojsk balonowych. W marcu 1920 r. zakupiono kolejne 10 balonów typu Caquot R, zostały dostarczone pod koniec lipca 1920 r.

Spośród dostarczonych 25 balonów obserwacyjnych Caquot R i Caquot M (R było ok. 20 egz.) w oddziałach aeronautycznych znalazło się 17 egz., po dwa w kompaniach 1 i 2 (l Baon Aeronautyczny) 3 i 4 (II Baon Aeronautyczny), 5, 6 (III Baon Aeronautyczny) + 5 balonów jako zapasowe. Pozostałe 8 balonów złożono w Centralnej Składnicy Aeronautycznej w hali Zeppelina na Winiarach.

Balony w składach I i II Baonu, począwszy od marca 1920 r., wzięły udział w operacjach na froncie Litewsko-Białoruskim. III Baon działał na kierunku kijowskim, a później przydzielony do 5 armii w Modlinie operował na kierunku północnym. Po wojnie baony rozlokowano: I w Winiarach, II w Jabłonnie, III w Toruniu, IV (bez balonów) w Brześciu n. Bugiem.

W utworzonych po wojnie Wojskowych Warsztatach Aeronautycznych w Jabłonnie-Legionowie podjęto w 1924 r. licencyjną produkcję balonów obserwacyjnych Caquot R2. Licencja została odstąpiona nieodpłatnie przez francuską wytwórnię Nieuport-Astra. Wg [1] pierwszy egzemplarz został oblatany w 1924 r., a produkcja seryjna odbywała się od 1925 r. w przemianowanych i zreorganizowanych Centralnych Zakładach Balonowych. Wg [2] w kwietniu 1925 r. został wykonany pierwszy kompletny balon, a w maju wypróbowany i oddany do użytku.

W Biurze Technicznym CZB kierowanym przez por. pil. bal. Zbigniewa Burzyńskiego zostały opracowane zmodernizowane wersje balonu:
- CZB-R2 obserwacyjny mający zmiany konstrukcyjne. Zamiast dwóch koszy, po jednym dla każdego obserwatora, mógł zabrać do jednego kosza 2 a nawet 3 obserwatorów.
- CZB-R1 mniejszy i lżejszy balon dla jednego obserwatora.
- CZB-R2 ćwiczebny dla artylerii i lotnictwa o prostszej konstrukcji.

W drugiej połowie lat dwudziestych balony R2 produkowane w CZB stały się podstawowym sprzętem w 1 i 2 Baonach Balonowych w Toruniu i w Jabłonnie. Znajdowały się wówczas w wyposażeniu czterech kompanii obserwacyjnych i dwóch kompanii szkolnych. Na manewrach w latach 1927-1929 balony R współpracowały z pociągami pancernymi, oddziałami górskimi w Karpatach i flotyllą rzeczną na Polesiu. Stan ilościowy balonów R w wojsku wynosił od 4 egz. w grudniu 1925 r., do 30 egz. w styczniu 1929 r. Ostatnie 5 szt. zamówiono w 1928 r. Od 1930 r. liczba ich malała. W 1936 r. oddano do kasacji ostatnie balony.

Konstrukcja:
Załoga- 2 lub 3 obserwatorów w jednym lub dwóch koszach. W wersji CZB-R1- 1 obserwator.
Powłoka wykonana z podwójnej tkaniny przegumowanej miała kształt bryły obrotowej składającej się z połączenia dwóch elipsoid o różnej charakterystyce przedniej- znacznie zaokrąglonej i tylnej- bardziej wydłużonej. Na powłoce znajdowały się dwa pasy: górny- biwakowy, służący do mocowania olinowania dla zakotwienia na biwaku, dolny- osprzętu służący do przymocowania olinowania kosza i olinowania uwięzi. W celu kompensacji objętości gazu zastosowano balonet napełniany powietrzem. Na powłoce znajdowały się: klapa bezpieczeństwa, rękawy do napełniania i opróżniania oraz rozrywacz.
Stateczność kierunkową zapewniał statecznik pionowy. Dwa stateczniki skośne. Stateczniki były napełniane pneumatycznie pod ciśnieniem wiatru przez chwyt na spodzie statecznika pionowego. W wypadku ciszy, kiedy nie było parcia powietrza, stateczniki boczne opadały, a pionowy zwisał pofałdowany.

Ściągarka- na podwoziu samochodowym Caquot typ de Dion Bouton z silnikiem o mocy 52 kW (70 KM), później dźwigarkę Sacconey-Delahaye.

Uzbrojenie- 1 ruchomy karabin maszynowy Hotchkiss kal. 7,65, później Lewis wz.15 kal. 7,7 mm lub nieuzbrojony.

Wyposażenie- aparat fotograficzny, telefon, środki sygnalizacji optycznej i spadochron burtowy Juqmess.

Dane techniczne Caquot R (wg [1]):
Długość- 25,5 m, średnica max- 8,05 m, objętość całkowita powłoki- 930 m3, objętość balonetu- 250 m3.
Masa własna- 600 kg.
Pułap operacyjny- 1250 m, dopuszczalna prędkość wiatru- 25 m/s, długość liny uwięzi- 1800 m.

Galeria

  • Balon obserwacyjny na uwięzi Caquot R2, 1 batalion balonowy w Toruniu. (Źródło: archiwum).
  • Caquot R2, rysunek. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 35/1964).
  • Balon obserwacyjny Caquot R2 na postoju. (Źródło: forum.odkrywca.pl).

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924”. Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[3] Kozak Z., Moszumański Z., Szczepański J. ”Wytwórnia Balonów i Spadochronów”. Seria ”Zarys Historii Wojennej Pułków Polskich w Kampanii Wrześniowej”. Oficyna Wydawnicza Ajaks. Pruszków 2008.
blog comments powered by Disqus