Boeing 747 ”Jumbo Jet” (Odrzutowy Słoń) to najpopularniejszy, a ze względu na charakterystyczny garb najbardziej rozpoznawalny szerokokadłubowy samolot komunikacyjny na świecie. Budowa i wprowadzenie go do eksploatacji zapoczątkowało kolejny etap w światowej komunikacji lotniczej. Jest on wykorzystywany głównie do lotów międzykontynentalnych.

Koncepcja samolotu pochodzi z połowy lat 1960-tych. Boeing 747 został skonstruowany w oparciu o doświadczenia zdobyte przy projekcie samolotu transportowego przeznaczonego dla sił powietrznych Stanów Zjednoczonych. Konkurs ten wygrał samolot Lockheed C-5 ”Galaxy”. W 1964 r. Boeing dysponował projektami ok. 50 wielkich samolotów, z których część przedstawiała po prostu powiększony samolot Boeing 707 inne zaś zakładały budowę zupełnie nowych samolotów, w tym o kadłubach o tak wielkiej średnicy, że mieściłyby dwa pokłady, jeden nad drugim. Budowa samolotu została podjęta po uzyskaniu zamówienia na 25 egz. od linii Pan Am.

Początkowo planowano, iż B 747 będzie odpowiednio powiększoną kopią B 707, lecz skonstruowanie bogatej mechanizacji pozwoliło na zmniejszenie gabarytów skrzydła, dzięki czemu można było skonstruować samolot o znacznie większej kabinie pasażerskiej. Dodatkowo B 747 mógł operować z lotnisk przeznaczonych dla mniejszych samolotów. W celu zwiększenia liczby pasażerów, kabinę pilotów umieszczono na kadłubie w charakterystycznym garbie. Dzięki temu samolot zyskał łatwą do rozpoznania sylwetkę. Przestrzeń w garbie za kabiną pilotów wykorzystano jako kabinę pasażerską lub barek dla pasażerów.

Prototyp B 747-100 został oblatany 9.02.1969 r. Samolot zabierał 66 pasażerów w pierwszej klasie i 308 w klasie turystycznej, maksymalnie mogło w niej odbywać lot aż 550 osób! Konfigurację taką zastosowały później linie lotnicze w USA do tanich, masowych przewozów pasażerskich. Pierwszy prototyp latał jako samolot doświadczalny do 28.03.1990 r. Jako zespół napędowy wykorzystano cztery silniki Pratt & Whitney JT9D-3 o ciągu 193,6 kN każdy. Obsługę regularnych połączeń B 747 rozpoczęły w styczniu 1970 r. Wersja B 747-100SR, opracowana została na zamówienie japońskich linii lotniczych JAL. Maszyny tej wersji otrzymały wzmocnione podwozie i strukturę, pozwalające na bardzo intensywne użytkowanie samolotu w krótkich odstępach czasu. Wersja B 747-100B charakteryzowała się zwiększoną masą startową, zależnie od wymagań nabywcy mogła być wyposażona w różne silniki: Pratt & Whitney JT9D, General Electric CF6 lub Rolls-Royce RB.211.

Na bazie samolotu B 747 firma Boeing opracowała projekt latającego zbiornikowca zgłoszony w ramach konkursu ACTA (Advanced Cargo Transport Aircraft) z połowy lat 1970-tych. Przegrał jednak z ofertą firmy McDonnell Douglas (samolotem McDonnell Douglas KC-10). Jednak w latach 1970-tych Iran zakupił dużą liczbę samolotów wielozadaniowych McDonnell Douglas F-4 ”Phantom II”, dla których potrzebował także maszyn tankowania powietrznego. Wybór padł na ofertę Boeinga, a przedmiotem kontraktu stały się 4 powietrzne tankowce bazujące na B 747-100. Zostały one wyposażone w sztywną sondę do przekazywania paliwa, którą zamontowano pod tylną częścią kadłuba oraz przystosowane do pobierania paliwa. Poza czterema B 747 dostarczonymi przed zerwaniem stosunków dyplomatycznych pomiędzy Iranem i Stanami Zjednoczonymi, do zbliżonego standardu udało się Irańczykom doprowadzić 2-3 samoloty pasażerskie, które należały do linii lotniczych Iran Air.

Wersja B 747-200 posiadała szereg wariantów, w tym:
- B 747-200A,
- B 747-200B- wariant używany przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki,
- B 747-200C- pasażersko-towarowy,
- B 747-200D,
- B 747-200F- towarowy,
- B 747-200M- pasażersko-towarowy.

Wersja B 747-300 posiadała przedłużony o 7 m górny pokład, mogący pomieścić do 91 pasażerów. Niektóre z egzemplarzy tych wersji były samolotami nowo zbudowanymi, zaś niektóre powstały w wyniku przeróbek wprowadzonej wcześniej wersji combi B 747-200. Pierwsze samoloty dostarczono odbiorcom w marcu 1983 r.

Wersja dalekiego zasięgu B 747-100SP (niekiedy spotyka się oznaczenie B 747SP) otrzymała kadłub krótszy o 14,3 m oraz powiększone usterzenie. Samolot ten został zaprojektowany w taki sposób, aby zminimalizować koszty podróży podczas przelotów długodystansowych. W tym celu obniżono masę startową maszyny do 317 520 kg, zwiększając pojemność zbiorników paliwa. B 747SP zabierał 331 pasażerów. Prototyp został oblatany 4.07.1975 r. Pierwszym nabywcą tego typu samolotów były linie Pan Am, wykorzystujące je do obsługi połączeń Los Angeles- Tokio. W 1988 r. jeden z nich wsławił się przelotem dookoła świata w czasie 46 godzin i 26 minut. Pomimo tak doskonałych osiągów zbudowano zaledwie 45 egz. B 747SP.

Po wprowadzeniu do eksploatacji, samolot B 747 od razu stał się samolotem cenionym i poszukiwanym przez największych światowych przewoźników i to nie tylko ze względu na swoje zalety techniczne, ale także przynoszący im prestiż. ”Jumbo Jet” uchodzi za samolot, który zrewolucjonizował przewozy lotnicze na świecie. Konkurencja stopniowo osłabła. Firma Lockheed nie rozwijała swego samolotu Lockheed L 1011 ”TriStar” mimo, że był samolotem udanym. Największy konkurent- Douglas DC-10 miał problemy w początkowym okresie produkcji. Maszynie groziło nawet cofnięcie certyfikatu przez amerykański nadzór lotniczy. Wpłynęło to na znaczne osłabienie pozycji tej konstrukcji na rynku. Mimo różnych modernizacji DC-10 pozostał w cieniu B 747.

Pojawienie się europejskich samolotów Airbus A 330 i Airbus A 340 spowodowało, iż B 747 nie był już jedynym popularnym samolotem pasażerskim dalekiego zasięgu na rynku. Pragnąc utrzymać prymat Boeing zdecydował się na opracowanie nowej wersji B 747, oznaczonej B 747-400. Samolot ten powstał w oparciu o nowe materiały (zwłaszcza kompozyty z żywic epoksydowych zbrojonych włóknem węglowym) i wyposażenie awioniczne wykorzystane w samolotach Boeing 757 i Boeing 767. Na końcówkach wydłużonych skrzydeł zamontowano tzw. winglety (rozpraszacze wirów brzegowych), co zmniejszyło opór aerodynamiczny samolotu. Dla wydłużenia zasięgu w statecznikach poziomych zamontowano dodatkowe zbiorniki paliwa. Zastosowano lżejsze podwozie. Wszystkie te innowacje sprawiły, iż zasięg maksymalny B 747-400 wzrósł do 13518 km. W typowej konfiguracji zabiera 496 pasażerów, a max aż 630 osób. Kabinę pilotów wyposażono w sześć kolorowych wyświetlaczy wielofunkcyjnych oraz znacznie zredukowano liczbę przyrządów i lampek kontrolnych.

Prototyp B 747-400 został oblatany 29.04.1988 r., zaś pierwsze maszyny seryjne dostarczono dziewięć miesięcy później. Opracowano kilka dalszych modyfikacji B 747-400:
- B 747-400D- opracowana dla japońskich linii All Nippon Airways o wzmocnionej strukturze, bez wingletów, mogąca pomieścić 566 osób. Przeznaczona była do obsługi połączeń krajowych,
- B 747-400 PIP- (Performance Improvement Package- zestaw polepszający osiągi), który charakteryzował się dopracowaną aerodynamiką umożliwiającą zwiększenie zasięgu do 14824 km,
- B 747-400F- służąca do przewozu ładunków,
- B 747-400M- pasażersko-towarowa.

W 1997 r. samolot Boeing 747-400 pobił światowy rekord zasięgu lotu bez międzylądowania, pokonując dystans 17039 km pomiędzy Londynem i Sydney.

Firma Boeing pracowała nad wersjami samolotu bardzo dalekiego zasięgu z kadłubem wydłużonym, o roboczych oznaczeniach typu: Boeing 747-500/Boeing 747-600X/Boeing 747-X Stretch. Wersja Boeing 747-600X z 1996 r. miałaby przewozić 550 pasażerów, a wersja Boeing 747X Stretch (wydłużony) z 2000 r.- 504-520 pasażerów (wg [6]- samoloty B 747-500/B 747-600X/B 747-X Stretch miały zbierać odpowiednio 416, 430 i 660 pasażerów). Projekty tych wersji powstały w odpowiedzi na informacje o pracach prowadzonych przez firmę Airbus nad samolotem Airbus A 3XX (późniejszy A 380). Z uwagi na brak zainteresowania linii lotniczych prace te nie wyszły wówczas poza stadium projektu studyjnego.

Do przewozu wielkogabarytowych elementów samolotu Boeing 787 ”Dreamliner”, od poddostawców do montowni w Seattle, została opracowana wersja specjalna Boeing 747LCF. Przebudowę trzech samolotów seryjnych Boeing 747-400 zrealizowała na Tajwanie firma Evergreen Aviation Technologies Corp. . Pierwszy samolot został oblatany 9.09.2006 r. W ramach prac związanych z przebudową zdemontowano i zabudowano nowe struktury środkowej i górnej części kadłuba, a także zamontowano w jego części tylnej wzmocniony ruchomy segment z dwoma zawiasami. Kadłub został wydłużony do 72 m, a średnica zwiększona do 7 m. Tylna część kadłuba wraz z usterzeniem jest odchylana w lewą stronę. Przewidywano, że dwa pierwsze egz. Boeinga 747LCF miały wejść do eksploatacji w 2007 r., a trzeci później. Rozważana była też przebudowa czwartego albo nawet piątego B747, co jest jednak uzależnione od wielkości zamówień i poziomu rocznej produkcji B 787.

16.11.2005 r. Boeing poinformował o rozpoczęciu programu budowy nowych wersji: pasażerskiej Boeing 747-8 Intercontinental oraz towarowej Boeing 747-8 Freighter (747-8F). Linie towarowe Cargolux i Nippon Cargo Airlines zgłosiły chęć zakupu do 34 samolotów. . Pierwszy z nich ma być dostarczony w trzecim kwartale 2009 r. Samolot pasażerski Boeing 747-8 Intercontinental będzie o 3,6 m dłuższy od 747-400 i pomieści 450 foteli pasażerskich. Będzie to największy odrzutowiec pasażerski Boeinga, będzie również cichszy, bardziej przyjazny dla środowiska oraz konkurencyjny pod względem zużycia paliwa. Samolot towarowy Boeing 747-8 Freighter będzie o 5,6 m dłuższy niż 747-400F. Boeing 747-8 będzie budowany na bazie płatowca B 747-400, z którego przejmie około 80% elementów konstrukcyjnych.

Do października 2000 r. zamówiono ogółem 1320 egz. B 747. Zbudowano 250 samolotów B 747-100, 393 samoloty B 747-200 oraz 81 samolotów B 747-300. Zamówienia opiewały na 438 egz. B 747-400 (dostarczono 405), 19 egz. B 747-400D (wszystkie zostały dostarczone), 76 egz. B 747-400F (dostaczono 48) oraz 63 egz. B 747-400M (dostarczono 59).

Największą ilość ”Jumbo Jetów” posiadały linie lotnicze specjalizujące się w prowadzeniu międzykontynentalnych połączeń lotniczych: Japan Air Lines, British Airways, Singapore Airlines oraz United Airlines.

Na bazie konstrukcji Boeing 747 został opracowany wojskowy samolot Boeing E-4 (występuje w dwóch podwersjach E-4A i E-4B), który służy jako zapasowe, latające stanowisko dowodzenia siłami strategicznymi USA, działające w przypadku zniszczenia stanowiska naziemnego. Samolot ten należy do najkosztowniejszych samolotów wojskowych. Zbudowano 6 egz. Samolot jest przystosowany do długotrwałych lotów i przystosowano do tankowania w powie­trzu. Wyposażony jest w szereg systemów do łączności z centrami dowodzenia, bazami lotniczymi, stanowiskami pocisków rakietowych. Systemy pracujących w za­kresie częstotliwości od bardzo małych (VLF) do łączności z okrętami podwodnymi do bardzo dużych (SHF) do łącz­ności satelitarnej.

W Polsce.

W pracach rozwojowych samolotu pasażerskiego Boeing 747 uczestniczył Witold Kasprzyk (Witold Kasper), jako inżynier aerodynamik małych prędkości i urządzeń supernośnych.

W końcu lat 1980-tych Polskie Linie Lotnicze ”Lot” rozpoczęły poszukiwania następcy samolotów pasażerskich Iljuszyn Ił-62. Ze względów politycznych początkowo był rekomendowany samolot radziecki Iljuszyn Ił-86, a później nowocześniejszy Iljuszyn Ił-96. Natomiast PLL ”Lot” rozpoczęły na przełomie lat 1987/1988 starania o zakup samolotów zachodnich. Pod uwagę brano możliwość zakupu lub dzierżawy nowych lub używanych samolotów typu Boeing 707, Douglas DC-8, Douglas DC-10, Boeing 747-200, Airbus A310-300 oraz Boeing 767ER. Okazało się, że najbardziej opłacalne było nabycie przez PLL ”Lot” jednego z trzech typów: Airbus A310-300, Boeing 767-200ER/-300ER lub Douglas DC-10-30. Ostatecznie dokonano wyboru samolotów Boeing 767ER.

Znana polska rekordzistka szybowcowa- Marta Najfeld podczas studiów na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie (TUB) (na kierunku technika lotnicza i kosmiczna) od września 2004 r. odbywała półroczną praktykę w firmie Boeing Commercial Airplanes w Seattle. W czasie jej trwania uczestniczyła w kilku próbach w locie samolotów Boeing 747-400 oraz Boeing 777-200LR.

Konstrukcja:
- 747-100- załoga- osoby, pasażerów- 374-550,
- 747-200- załoga- osoby, pasażerów max- 516,
- 747-400- załoga- 2 osoby, pasażerów- 416 (wg [6]- max 524),
- 747-400X- załoga- osoby, pasażerów max- 568,
- 747-500- załoga- osoby, pasażerów max- 416,
- 747-600X- załoga- osoby, pasażerów- 550 (wg [6]- 430),
- 747X Stretch- załoga- osoby, pasażerów- 504-520 (wg [6]- max 660),
- 747-8- załoga- osoby, pasażerów- 450.
- 747-8F- ładunek max- 140 000 kg.

Napęd- 4 silniki turbowentylatorowe:
- 747-100- Pratt & Whitney JT9D-3 o ciągu 193,6 kN każdy,
- 747-200- Pratt & Whitney JT9D-7AW/FW/J/R4G2 o ciągu odpowiednio 216/222,4/222,4/243,5 kN każdy lub General Electric CF 6-50E/E1/E2/-80C o ciągu odpowiednio 233,5/233,5/233,5/247,8 kN każdy albo Rolls-Royce RB 211-524B2/C2/D4 o ciągu odpowiednio 222,8/229,5/236,3 kN każdy,
- 747-400- Pratt & Whitney PW 4056 o ciągu 252 kN każdy lub General Electric CF 6-80C2B1F o ciągu 252 kN każdy albo Rolls-Royce RB 211-524B2/524H o ciągu 258 kN każdy,
- 747-400X- Pratt & Whitney PW 4062 o ciągu 282 kN każdy lub General Electric CF 6-80C2B5F o ciągu 272 kN każdy albo Rolls-Royce RB 211-524H6-T-19 o ciągu 265 kN każdy,
- 747X Stretch- Engine Alliance (General Electric-Pratt & Whitney) lub Rolls-Royce o ciągu 303 kN każdy,
- B 747-8- General Electric GEnx-2B67 o ciągu 269 kN każdy.

Dane techniczne: