McDonnell Douglas A-4 "Skyhawk", 1954
(TA-4, "Ajit")

Samolot szturmowy pokładowy, treningowy. USA.
Pokładowy samolot szturmowy McDonnell Douglas A-4F ”Skyhawk” w barwach dywizjonu VC-7 ”Redtails” U.S. Navy, lata 1970-te. (Źródło: U.S. Navy).

Wojna w Korei (1950-1953) wykazała, że era bojowych samolotów śmigłowych zbliża się ku końcowi i potrzebny jest lekki odrzutowy samolot sztur­mowy do bezpośredniego wsparcia wojsk lądo­wych i marynarki wojennej. Po jej zakończeniu US Navy i US Marine Corps opracowały wymagania dla nowe­go pokładowego samolotu szturmowego. Jego przeznaczeniom miało być atakowanie celów naziemnych i nawodnych oraz taktyczne wsparcie wojsk lądowych z stosowaniem uzbrojenia klasycznego i jąd­rowego. Miał to być lekki, jednosilnikowy, jednomiejscowy samolot przystosowany do bazowania na lotniskowcach. Ponadto powinien wyróżniać się prostą konstrukcją, łatwą obsługą, niskim kosztem produkcji.

W oparciu o te wymagania rozpisano kon­kurs na nowy odrzutowy samolot szturmo­wy dla US Navy. Kontrakt na opracowanie nowego samolotu szturmowego firma Douglas Aircraft Company otrzymała w czerwcu 1952 r. Kierownictwo zespołu konstrukcyjnego objął Edward Heinemann. Projekt koncepcyjny samolotu E. Heinemann opra­cował już w 1950 r., a jego makietę poka­zano po raz pierwszy w lutym 1952 r. Przedstawione dane techniczne samolotu zaskoczyły przedstawicieli US Navy. Były one, w stosunku do opracowanych wyma­gań, rewelacyjne pod względem rozwiązań technicznych i charakterystyk.

W 1953 r. firma otrzymała zamówienie na 20 samolotów. Montaż prototypu rozpoczęto we wrześniu 1953 r. Pierwszy lot samolotu, oznaczonego XA4D-1 (później XA-4A), od­był się 22.06.1954 r. Prototyp był napędzany silnikiem odrzutowym Wright J65-W-2. Na samolocie tym został ustanowiony rekord prędkości na obwodzie zamkniętym 500 km. osiągając średnią prędkość 1118 km/h. Łą­cznie do prób w locie przeznaczono 12 samolotów A-4.

Zachęcające wyniki badań prototypów spowodowały podjecie decyzji o rozpoczę­ciu produkcji samolotu, któremu nadano oficjalnie nazwę "Skyhawk". W ciągu trwającej 25 lat produkcji samo­lotu opracowano kilkanaście wer­sji:

- A4D-1 (od 1962 r. oznaczona jako A-4A)- wstę­pna wersja produkcyjna samolotu, napędzana silnikiem Wright J65-W-4 o ciągu 34,27 kN. Była konstrukcyjnie zbliżona do dwóch pierwszych prototypów XA4D-1. Wy­produkowano 166 egz. W cza­sie eksploatacji wymieniono silniki na moc­niejsze o ciągu 37,82 daN,
- A4D-2 (A-4B)- otrzymała ulepszony system nawigacyjny z kom­puterem, nowe wyposażenie bombowe, została przystosowana do przenoszenia kie­rowanych pocisków rakietowych powietrze-ziemia "Bullpup". Zamontowano instalację do uzu­pełniania paliwa w locie, skrócono przód (nos) kadłuba oraz zamontowano silnik Wright J65-W-18A o ciągu 34,27 kN. Pierwszy samolot został oblatany 26.03.1956 r. Wy­produkowano 524 egz. tej wersji. W czasie eksploatacji samolotów silniki wymieniono na nowe o większym ciągu- 37,82 kN. Część samolotów A-4B wycofanych z US Navy, wyremontowano i sprzedano Argentynie (66 egz.), Singapurowi (40 egz.) i Tajlandii (30 egz.),
- TA-4B- nieuzbrojony, treningowy wariant samolotu A-4B,
- A4D-2N (A-4C)- wersja z wydłużonym przodem dla dodatkowego wyposażenia pilotażowo-nawigacyjnego, zapewniające­go użytkowanie jej w każdych warunkach pogodowych, Ponadto zamontowano w niej nowego pilota automatycznego, no­we wyposażenie do bombardowania z ma­łych wysokości, stację radiolokacyjną, wskaźnik kąta natarcia. Pierwszy samolot tej wer­sji oblatano 21.08.1958 r., a dostawy rozpoczęto w grudniu 1959 r. Do grudnia 1962 r. zbudowano 638 egz., które stopniowo wyposażono w silniki o zwiększonym ciągu,
- A4D-3 (A-4D)-  wersja z silnikiem J52-P-2. Zamówiono 4 egz. Pro­gram ostatecznie został anulowany,
- A4D-5 (A-4E)- w tej wersji zwiększono masę podwieszanego uzbrojenia i wydłu­żono zasięg, głównie dzięki zastosowaniu turbinowego silnika odrzuto­wego Pratt-Whitney J52-P-6A o ciągu startowym 37,82 kN. Samolot otrzymał rakietowy fotel wyrzucany oraz 4 węzły podwieszania uzbrojenia pod skrzydłami i jeden pod kad­łubem o łącznym udźwigu uzbrojenia 3720 kg. A4D-5 wyposażono w sys­tem automatycznego zrzucania bomb z małych wysokości TPG-70. Ten system umożliwiał zrzucanie bomb w dzień i w no­cy na komendę z naziemnej stacji radio­lokacyjnej naprowadzania samolotu, bez udziału pilota. Pierwszy samolot tej wersji został oblatany 12.07.1961 r., dostawy dla US Navy rozpoczęły się w listopadzie 1962 r. Zbudowano ogółem 499 egz., z których 43 dostarczono do Izraela. W 1980 r. 14 A-4E i 2 TA-4 odkupiło od Izraela lotnic­two Indonezji,
- TA-4E- pierwotne oznaczenie proto­typów wersji TA-4F,
- A-4F- wersja bombowa  napędzana silnikiem J52-P-8A o ciągu startowym 41,37 kN. Otrzymała nowe spojlery na skrzydłach skracające dobieg, sterowaną przednią goleń podwozia, fotel wyrzucany typu "zero-zero", unowocześnioną elektronikę, opancerze­nie kabiny pilota chroniące przed pocis­kami z broni małokalibrowej i odłamkami pocisków artylerii przeciwlotniczej. Oblot prototypu odbył się 31.08.1966 r. Dostawy dla US Navy rozpoczęto 20.06.1967 r. i zakończono po zbudowaniu 146 egz.,
- TA-4F- dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa budowana dla US Navy. Kadłub wydłużono o 0,71 m. Uzbrojenie jak w wersji A-4F. Usunięto nie­które elementy wyposażenia elektronicz­nego. Prototyp został oblatany 30.06.1965 r., dostawy rozpoczęto w 1966 r. Zbudowano 239 egz. TA-4F jako jedyne samoloty dwumiejscowe były używane w działaniach bo­jowych w Wietnamie od 1967 r.,
- A-4G- podobna do wersji A-4F, zamówiona przez australijską marynarkę wojenną. Przystosowany do przenoszenia kierowanych pocisków rakietowych powietrze-powietrze AIM-9 "Sidewinder". Pierwszy, z 8 zamówionych samolotów, dostarczono w lipcu 1967 r. W 1982 r. wszystkie samoloty odsprzedano Nowej Zelandii,
- TA-4G- wariant szkolno-treningowy, odpowied­nik A-4G dla Royal Australian Navy. Wyprodukowano 2 egz.,
- A-4H- wersja opracowana na zamówienie Izraela. Zbudowano 48 egz. w latach 1967-1968 i następnie dalszych 60 egz. (wg [3]- zbudowano łącznie 90 egz.). Samoloty wyposażone w auto­matyczne urządzenia ARBS do bombar­dowania i spadochron hamujący. Otrzymały zmieniony kształt statecznika pionowego. Dostawy zostały zakończone w 1972 r.,
- TA-4H- dwumiejscowa, szkolno-treningowa odmiana wersji A-4H dla Izraela. Dostarczono 10 egz.,
- TA-4J- dwumiejscowa wersja szkolno-treningowa zamówiona przez ośrodek szkolenia lotniczego US Navy, ze znacz­nie zredukowanym wyposażeniem pokła­dowym i uzbrojeniem. Standardowo samolot był wyposażony w silnik J52-P-6. Proto­typ oblatany w maju 1968 (wg [3]- 1969) r. Pierwsze 4 samoloty dostarczono już w czerwcu 1968 r. Wyprodukowano 291 egz.,
- A-4K- wersja podobna do A-4F zamówiona przez Siły Powietrzne Nowej Zelandii. Samoloty tej wersji otrzymały inne wyposażenie radiowe i spadochron hamujący. Od 1970 r. Nowa Zelandia posiadała w uzbrojeniu 17 egz. A-4K oraz 5 szkolno-bojowych TA-4K (wg [3]- zamówiono 10 egz.). W skład ich uzbrojenia wchodziły 4 kierowane pociski rakietowe powietrze-powietrze pod skrzydłami lub kierowane pociski rakietowe AGM-65 "Maverick" i AIM-9"Sidewinder", kierowane bomby Paveway z lasero­wym układem kierowania oraz zasobnik ze specjalną aparaturą pod kadłubem,
- A-4KU- oznaczenie 30 samolotów wyeksportowanych do Kuwej­tu. Początek dostaw- wiosna 1977 r. Była to z niewielkimi zmianami wersja A-4M. Kuwejt zamówił również 6 szkolno-treningowych samolotów TA-4KU,
- A-4L- unowocześniona wersja A-4C z udoskonalonym silnikiem o zwiększonym ciągu, skomputeryzowanym systemem bombardowania i nowoczesną elektroniką. Dostawy dla US Navy Reserve rozpoczęły się w grudniu 1969 r. W połowie 1981 r. Królewskie Siły Powietrzne Malezji odkupiły od US Navy 88 egz. A-4C i A-4L,
- A-4M "Skyhawk II"- wersja dla US Mari­ne Corps zbliżone do wersji A-4F ale wyposażona w sil­nik o ciągu startowym 49,83 kN i spa­dochron hamujący o średnicy 4.88 m. Większy ciąg sil­nika przyczynił się do zwiększenia manewrowości samolotu, wzrostu prędkości wznoszenia i przyspieszeń oraz wskutek tego okresu przeżywalności A-4M w akcjach bojowych. W samolocie wprowadzono również szereg innych zmian konstrukcyjnych. Pierwszy z dwóch prototypów został oblatany 10.04.1970 r. Dostawy rozpoczęły w listopadzie 1970 r. Zbudowano 158 (wg [3]- 162) egz.,
- A-4N "Skyhawk II"- eksportowa wersja lekkiego samolotu szturmowego będąca zmodernizowaną wersją A-4M, oblatana 8.06.1972 r. Przeznaczona dla Izra­ela. Wyprodukowano 117 egz.,
- A-4P- oznaczenie nadane 50 samolo­tom A-4B sprzedanych przez US Navy Ar­gentyńskim Siłom Powietrznym (Fuerza Aerea Argentina),
- A-4Q- oznaczenie nadane 16 samolo­tom A-4B sprzedanym przez US Navy Lot­nictwu Argentyńskiej Marynarki Wojennej. Zostały one użyte bojowo przeciwko siłom brytyjskim w wojnie o Falklandy w 1982 r. Wyrządziły one stosunkowo niewielkie szkody siłom brytyjskim, ze względu na duże oddalenie od swoich baz i w związku z tym mniejszą masą uzbrojenia. W konflikcie Argentyńczycy stracili 20 sa­molotów "Skyhawk",
- A-4PTM- samolot szkolno-treningowy lotnictwa Malezji. Modernizację wykonała firma Grumman. Dostarczono 6 egz.,
- A-4S- oznaczenie 40 sa­molotów A-4B wycofanych z US Navy i dostarczonych dla lotnictwa wojsko­wego Singapuru. Modernizacji samolotów dokonała firma Lockheed Aircraft Service (wg [2]- samoloty wg wzoru amerykańskiego modernizowano w Singapurze). W ich konstrukcji i wyposażeniu wprowadzono ponad 100 zmian. Powiększono w nich m.in. nosową część kadłuba, wpro­wadzono spojlery i spadochron hamujący, prawie całkowicie wymieniono wyposaże­nie radiowe i elektroniczne, zastąpiono amerykańskie działka kal. 20 mm brytyj­skimi działkami Aden kal. 30 mm. Silnik Curtiss-Wright J65-W-1 6A o ciągu 34,25 kN zas­tąpiono nowszym J65-W-20 o ciągu 37,4 kN. Pierwszy lot odbył się 14.07.1973 r. Ostatni samolot przeka­zano siłom zbrojnym Singapuru w listopadzie 1975 r. A-4S weszły na wyposażenie dwóch dywiz­jonów myśliwsko-bombowych w bazie Changi w Singapurze,
- TA-4S- dwumiejscowe szkolno-bojowe samoloty dostarczone do Singapuru. Pierwszy lot samolotu TA-4S odbył się na początku 1975 r.,
- A-4Y- unowocześniona wersja samo­lotu A-4M dla Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych, wyposażona w bardziej nowoczesny wskaźnik przezierny na przednioj szybie i nowoczesne wypo­sażenie zwiększające skuteczność bom­bardowania, przekonstruowano podwozie w celu zwiększenia dopuszczalnej masy samolotu do lądowania na pokładzie lotnis­kowca. Aparaturę do sterowania zrzutem bomb firmy Hughes montowano jako wy­posażenie standardowe,
- A-4E "Mongoose"- nazwa nadana 4 egz. A-4E z silnikami J52-P-8 używanym przez US Navy w celu symulo­wania nowoczesnych radzieckich samolo­tów myśliwskich,
- OA-4M- samolot wysuniętej obserwacji przestrzeni powietrznej dla US Marinę Corps, przebudowany z TA-4F. Modyfikacji 23 egz. dokonały zakłady Naval Air Rework Facility. Awionika i systemy uzbrojenia zbliżone do zastosowanych w A-4M. Pierwszy OA-4M rozpoczął loty próbne w lipcu 1978 r. Wprowadzony do eksploata­cji jesienią 1979 r.,
- A-4/F404- W połowie lat 1980-tych w eks­ploatacji znajdowało się ok. 1400 samolo­tów A-4 "Skyhawk", mających jeszcze długi resurs techniczny płatowca. Opracowano więc program modernizacji samolotów. Firma General Elektric zaproponowała turbinowy silnik dwuprzepływowy F404-GE-100D bez dopalacza o ciągu startowym 48,8 kN (4974 kG). Oblot samolotu A-4/F404 nastąpił we wrześniu 1986 r., próby kwalifikacyjne zakończono w lipcu 1987 r., a dostawy unowocześnionych sa­molotów rozpoczęto w grudniu 1987 r. Dzięki nowemu silnikowi zwiększyły się: prędkość wznoszenia samolotu, przyspieszenia, prędkość lotu oraz jego własności manew­rowe,
- A-4SU "Super Skyhawk"- modernizacja samolotów przeprowadzona w Singapurze w firmie SAE (Singapure Aerospace). Samoloty otrzymały sil­nik F404, nowy wskaź­nik przezierny (HUD), komputer nawiga­cyjny, bezwładnościowy laserowy układ nawigacyjny, centralę danych aerodyna­micznych, podświetlacz laserowy "Pave Penny" w podwieszanym zasobniku oraz nową stację radiolokacyjną APG-66. Sa­moloty mogły przenosić pociski powietrze-powietrze AIM-9L "Sidewinder", powiet­rze-ziemia AMG-65 "Maverick" i bomby kierowa­ne GBU-16. Pie­rwszy unowocześniony singapurski A-4 oblatano we wrześniu 1986 r. Modernizację samolotów rozpo­częto w 1987 r., dostawy rozpoczęły się na początku 1991 r. Modernizacją objęto 52 samoloty A-4S i TA-4S. Do działań w nocy przewidziano zamontowanie aparatury na podczerwień do obserwacji przedniej półsfery (FLIR), a na hełmie pilota- przyrządów nocnego widzenia. W 20 innych samolotach doko­nano głębszej modernizacji, wypo­sażając je we wskaźnik przezierny (HUD) firmy GEC-Marconi Avionics, komputer pokładowy, nawigacyjny system pokłado­wy firmy Litton, centralę danych aerodynamicznych firmy Garret oraz podwie­szany zasobnik z wykrywaczem lasero­wym,
- A-4AR (A-4A-AR)- lotnictwo wojskowe Argentyny zawarło porozumienie dotyczące modernizacji 36 samolotów A-4M z amerykańską fir­mą Lockheed Aircraft Service (LASC). W samolotach zamontowano no­woczesną stację radiolokacyjną ARG-1, nowy system celowniczo-nawigacyjny, wskaźnik przezierny oraz niektóre ele­menty wyposażenia. Zmodyfikowane jednomiejscowe samoloty A-4M otrzymały oznaczenie A-4AR, a dwumiejscowe A-4A-AR. Dostawa zmodernizowanych samolotów przez firmę LASC rozpoczęła się w 1997 r. 18 samolotów A-4M miała unowocześnić fir­ma LASC, a modernizację drugiej partii składającej się również z 18 A-4M miał prze­prowadzić przemysł argentyński.

Mc Donnell Douglas A-4 "Skyhawk" był jednym z najdłużej produ­kowanych samolotów- produkcja seryjna trwała nieprzerwanie od 1954 do 1979 r. Ostatni, 2960 samolot A-4 został przekazany 27.02.1979 r. 2405 egz. wykonano w wersjach sztur­mowych, a 555 w wersjach szkolno-treningowych.

W czasie wojny w Wietnamie uczestniczyło kilkaset samolotów A-4 różnych wersji. Samoloty były używane przez US Navy i US Marine Corps działające z lotniskowców, a także jednostki lotnictwa amerykańskiego, działające z baz lądo­wych. Działania bojowe przeciw siłom Wie­tnamu Północnego w początkowym okresie wykazały, że samolot ten jest stosun­kowo odporny na uszkodzenia pochodzące przede wszystkim od pocisków artylerii przeciwlotniczej. Duża zwrotność samolotu pozwalała mu prowa­dzić walkę z wietnamskimi myśliwcami MiG-17 i zestrzelić kilka maszyn tego typu ogniem z działek pokładowych. Jednakże jednosilniko­wy A-4 z minimalną rezerwacją układów i instalacji okazał się w sumie samolotem o małej trwałości bojowej i został w dużym stopniu zastąpiony pod koniec wojny bar­dziej odpornym na ogień samolotem sztur­mowym LTV A-7 "Corsair II".

Z lotniskowców US Navy samoloty A-4 zaczęto wycofywać już w latach 1970-tych. Dłużej był używany w US Marinę Corps, w bazach lądowych mary­narki i w zespole akrobacyjnym Blue Angels (od 1974 r.). Pod koniec 1993 r. w wyposażeniu US Navy były 252 samoloty szkolno-treningowe TA-4G i jeden NTA-4J. wykorzys­tywany jako laboratorium latające, a w Kor­pusie Piechoty Morskiej- 24 A-4M.

Samoloty A-4 ”Skyhawk” używane były również w lotnictwie wojskowym:

- Argentyny,

- Australii,

- Brazylii- pod koniec 1997 r. Brazylia rozpoczęła negocjacjo z Kuwejtem w spra­wie odkupienia 23 samolotów A-4, w tym 3 TA-4KU, w celu wyposażenia swojego lotniskowca,

- Indonezji,

- Iraku- po napaści Iraku na Kuwejt w 1990 r. część samolotów prawdopodob­nie przejęli Irakijczycy,

- Izraela- dostarczono łącznie ok. 355 egz. A-4, które w Izraelu otrzymały nazwę ”Ajit”. W 1966 r. zamówiono pierwsze 48 samolotów A-4H. Dostawy zostały opóźnione z powodu embarga wprowadzonego po wojnie sześciodniowej, pierwsze maszyny dostarczono dopiero w 1968 r. Potem kontrakt rozszerzono do 90 samolotów. Równocześnie zamówiono 10 samolotów szkolno-bojowych TA-4H. Począwszy od 1972 r. rozpoczęły się dostawy samolotów szturmowych A-4N, których do końca 1976 r. dostarczono 117. Dalsze dostawy służyły uzupełnieniu strat poniesionych w wojnie na wyczerpanie i wojnie Jom Kippur. Pomiędzy lutym 1971 r. a połową 1973 r. z nadwyżek US Navy przekazano ok. 65 samolotów A-4E, TA-4F i TA-4J. Po wojnie Jom Kippur do Izraela skierowano kolejną partię używanych Skyhawków z US Navy i US Marines- 30 samolotów A-4E i 13 A-4F, trafiło tam też 15-20 TA-4J(H) w 1973 i 1974 r. Kolejne TA-4J dostarczono w latach 1992 i 1994, ale te maszyny posłużyły już wyłącznie jako źródło części zamiennych. W 2009 r. w uzbrojeniu pozostawało 44 głęboko zmodernizowanych samolotów wersji A-4N i TA-4H/J, które służyły do zaawansowanego treningu taktyczno-bojowego pilotów. Samoloty A-4 wzięły udział w wojnie z Egiptem w 1973 r. Zadały one znaczne straty wojskom egip­skim, w tym wojskom pancernym, ale spo­ro samolotów zostało zestrzelonych. Były one sto­sunkowo łatwymi celami dla arabskich MiG-21 oraz radzieckich rakietowych i ar­tyleryjskich zestawów przeciwlotniczych Kub i Sziłka. Izraelski przemysł lotniczy prze­prowadził unowocześnienie A-4 obejmu­jące m.in. przedłużenie żywotności, zamonto­wanie dwóch dodatkowych węzłów uzbrojenia pod skrzydłami (po jed­nym pod każdym), spadochronu hamującego pod usterzeniem, działka kal. 30 mm, bogatszego wyposażenia, wyrzutni pułapek przeciwradiolokacyjnych i na podczerwień pod usterzeniem poziomym. Samoloty A-4 ”Skyhawk” lotnictwa Izraela zostały głęboko zmodernizowane i przystosowane do zaawansowanego treningu taktyczno-bojowego pilotów. W latach 2000-2002 wyposażono je w system ACE-II, umożliwiający realistyczną symulację walk powietrznych oraz ich dokładną analizę po wykonaniu misji. Udane wykorzystanie systemu ACE-II skłoniło decydentów do podjęcia decyzji o przeprowadzeniu poważniejszej modernizacji wszystkich A-4 które nadal pozostawały w służbie (wersje A-4N, TA-4H/J). Po modernizacji otrzymały one oznaczenie ”Ajit M”. Prace zrealizowały firmy Israel Aircraft Industries i RADA. Pierwszy prototyp wersji Ajit M” został oblatany w grudniu 2004 r. a modernizację wytypowanych do tego celu maszyn zakończono w 2008 r. Program był kontynuowany, ponieważ napłynęły zamówienia na modernizację ”Skyhawków” dla różnych użytkowników prywatnych, np. koncernu BAE Systems, który wykorzystuje je do holowania celów powietrznych,

- Kuwejtu,

- Malezji,

- Nową Zelandii,

- Singapuru.

W Polsce.

W 2005 r. powstała w Polsce koncepcja powołania Międzynarodowego Ośrodka Szkolenia Lotniczego (MOSL) na bazie Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych w Dęblinie. Spotkało się to z dużym zainteresowaniem wśród wielu wiodących na światowym rynku przemysłu lotniczego firm, które zaoferowały dostawę sprzętu lotniczego. Wpłynęły oferty na dostawę samolotów: KAI Lockheed Martin T-50 ”Golden Eagle”, BAe Systems ”Hawk”, Alenia Aermacchi M-346, Aero L-159, Northrop F-5 oraz McDonnell Douglas A-4 ”Skyhawk”.

Samoloty A-4 ”Skyhawk” były oferowane przez firmę Advanced Training Systems International.

Konstrukcja:
Jedno- lub dwumiejscowy dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła całkowicie metalowe, trójdźwigarowe, o obrysie trójkątnym i kącie skosu krawędzi natarcia 33°. Pokrycie skrzydła wykonano z jednego arkusza. Na krawędzi natarcia na znacznej jej długości znajduje się automatycznie działający slot. Na kra­wędzi spływu rozmieszczono metalowe lotki i szczelinowe klapy. Na górnej powierzchni skrzydła w okolicy klap znajdują się przerywacze opływu (spojlery). Pod każdym skrzydłem znajdują się dwa węzły mocowania uzbrojenia.
Kadłub konstrukcji półskorupowej, cał­kowicie metalowy, składa się z dwóch czę­ści: przedniej i tylnej. Kabina zakryta, opancerzona, ciśnieniowa, klimatyzowana wyposażona w fotel wyrzucany. Tylna część kadłuba jest odłączana w celu ułat­wienia dostępu do silnika. Po bokach tyl­nej części kadłuba znajdują się hamulce aerodynamiczne, a pod kadłubem zamontowany jest hak hamulcowy. Z tylu kadłuba, po obu jego stronach, umieszczone są zaczepy do montowania rakietowych przyspieszaczy startowych (JATO),
Usterzenie klasyczne, metalowe, składa się z usterzenia pionowego i poziomego. Statecznik pionowy i po­ziomy konstrukcji dwudźwigarowej, ster kierunku i wysokości- jednodźwigarowe,
Podwozie trójpodporowe z kołem przednim, chowane w locie.

Uzbrojenie:
- A-4M- 2 stałe działka Colt Mk.12 kal. 20 mm. Uzbrojenie zewnętrzne podwiesza się na 5 węzłach, mogą to być: 2 pociski powietrze-powietrze AIM-9 "Sidewinder", niekierowane pociski rakietowe Zuni kal. 127 mm. po 5 szt. w zasobniku wyrzu­tni LAU-10A, bomby klasyczne przeważnie Mk. 83 o masie 454 kg, kasetowe lub hamowane Snakeye (227 kg), kierowane pociski rakietowe powietrze-ziemia AGM-12 "Bullpup" lub AGM-65 "Maverick". Zamiast bomb mogą być uży­wane torpedy. W celu wzmocnienia uzbrojenia artyleryjskiego pod skrzydłami mogą być zamontowane zasobniki z dział­kami. Masa max uzbrojenia podwieszanego wynosi 4538 kg.

Wyposażenie: stacja radiolokacyjna Westinghouse Aerospace WX-50, automatyczny system sterowa­nia lotem AFCS firmy Bendix, wskaźnik przezierny na przedniej szybie kabiny pilota (HUD) firmy Marconi-Elliolt, stacja radiolokacyjna APG-53, dopplerowski system nawigacyjny, komputer nawigacyjny, radiostacje nadawczo-odbiorcze, radiowysokościomierz, radioelektroniczne urządzenia zakłócające, krótkofalowy system nawigacji bliskiego zasięgu TACAN, urzą­dzenie identyfikacyjne IFF (swój-obcy), radionamiernik, wskaźnik kąta natarcia fir­my Douglas, elektroniczne urządzenia do zakłócania nieprzyjacielskich stacji radio­lokacyjnych.
Instalacje: hydrauliczna, elektryczna.

Silnik- odrzutowy:
- XA4D-1- Wright J65-W-2,
- A-4A- Wright J65-W-4 o ciągu 34,27 kN (3495 kG),
- A-4B- Wright J65-W-18A o ciągu 34,27 kN (3495 kG),
- wg [2]- wersje samolotów A-4A. A-4B i A-4C były napędzane silnikiem Curtiss Wright J65-W-16A o ciągu do 34,72 kN (3540 kG),
- A-4E- Pratt-Whitney J52-P-6A o ciągu startowym 37,82 kN (3857 kG),
- A-4F- Pratt-Whitney J52-P-8A o ciągu startowym 41,37 kN (4218 kG),
- A-4M- Pratt-Whitney J52-P-8A o ciągu max 49,8 kN (5078 kG),
- A-4SU- General Electric F-404-GE-100 o ciągu max 48,8 kN (4976 kG).

Dane techniczne (wg [4]):

Parametr

Jednostka

A-4A

A-4E

A-4F

TA-4F

A-4M

A-4SU

Rozpiętość

m

8,38

8,38

8,38

8,38

8,38

8,38

Długość

m

11,91

12,27

12,27

12,98

12,29

12,72

Wysokość

m

4,57

4,57

4,57

4,57

4,57

4,57

Pow. nośna

m2

24,1

24,1

24,1

24,16

24,1

24,16

Masa własna

kg

4540

4464

4581

4853

4899

4649

Masa startowa

kg

7000

7000

12 437

11 113

11 113

13 950

Masa startowa max

kg

9072

11 113

11 113

11 113

11 113

13 950

Masa zbrojenia

kg

1800

3720

4150

 

4500

 

Prędkość max

km/h

1069

1083

1015

1052

1040

1128

Wznoszenie

m/min

 

 

2440

 

3140

3326

Pułap

m

 

 

14 500

 

12 900

12 200

Promień działania bojowego

km

 

370

550

 

620

1000

Zasięg

km

 

 

 

 

3225

3791

Parametr

Jednostka

A-4A

A-4E

A-4F

TA-4F

A-4M

A-4SU

Rozpiętość

m

8,38

8,38

8,38

8,38

8,38

8,38

Długość

m

11,91

12,27

12,27

12,98

12,29

12,72

Wysokość

m

4,57

Galeria

  • Samolot szturmowy McDonnell Douglas A-4N "Skyhawk" izraelskiego lotnictwa wojskowego. (Źródło: Oren Rozen via "Wikimedia Commons").
  • Samolot treningowy McDonnell Douglas TA-4F "Skyhawk" w barwach lotnictwa U.S. Marine Corps . (Źródło: U.S. Navy).
  • McDonnell Douglas A-4M "Skyhawk", rysunek w trzech rzutach. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 13/1979).

Źródło:

[1] Woźniak M. ”O Dęblinie w Sejmie”. Lotnictwo nr 10/2005.
[2] Pospišil M., Stolár M. J. ”Siły Powietrzne i Kosmiczne Sił Obronnych Izraela”. Lotnictwo nr 1/2010.
[3] "Wikimedia Commons"
[4] Grzegorzewski Jerzy "Samolot szturmowy A-4 Skyhawk". Seria "Typy Broni i Uzbrojenia" nr 185. Dom Wydawniczy Bellona i Agencja Wydawnicza CB. Warszawa 1998.
[5] Nowicki J. "A-4 Skyhawk". Aero Technika lotnicza nr 1/1991.

blog comments powered by Disqus