Blackburn B-24 "Roc" ("Skua"), 1937

Samolot bombowy nurkujący, myśliwski, morski, pokładowy. Wielka Brytania.
Samolot bombowy nurkujący Blackburn B-24 ”Skua”. (Źródło: via Konrad Zienkiewicz).

W 1934 r. brytyjska marynarka wojenna ogłosiła wymagania taktyczno-techniczne O.27/34 na nowy pokładowy samolot myśliwski mający pełnić również funkcję bombowca nurkującego oraz samolotu rozpoznawczego. Do konkursu stanęły wytwórnie : Hawker, Vickers, Boulton-Paul, Avro oraz Blackburn. Z przedłożonych ofert wybrano projekt Blackburn B-24, którego twórcą był inż. G.E. Petty. Wytwórnia już w kwietniu otrzymała zlecenie na budowę dwóch prototypów. Pierwszy z nich oblatany został 9.02.1937 r., a niedługo potem oblatano drugi prototyp. W czerwcu 1937 r. zakończyły się próby fabryczne, a w listopadzie 1938 r. testy w Doświadczalnym Ośrodku Lotnictwa i Uzbrojenia w Martlesham Heath. Nieco wcześniej bo już w lipcu 1936 r., nie czekając na wyniki prób prototypów Ministerstwo Lotnictwa zamówiło 190 samolotów tego typu. Nowy samolot otrzymał nazwę ”Skua”.

Produkcję seryjną samolotów ”Skua” rozpoczęto jednak dopiero w 1938 r., a pierwsza maszyna opuściła wytwórnię w sierpniu. Spowodowane to było koniecznością zmiany jednostki napędowej samolotu. Przewidziane pierwotnie do napędu samolotów silniki Bristol ”Mercury IX” zastąpione zostały przez Bristol Perseus XII. Zmiana jednostki napędowej spowodowała konieczność wydłużenia kadłuba w części za łożem silnika o 0,73 metra. Silniki ”Perseus XII” mimo większej mocy, okazały się nieco gorsze. Zmiana wymuszona została dużym zapotrzebowaniem na silniki ”Mercury IX”, które stosowane były do napędu bombowców Bristol ”Blenheim”. Seryjne samoloty, oznaczono ze względu na zmianę silnika, ”Skua Mk II”. Produkcję kontynuowano aż do marca 1940 r., kiedy to ukończono ostatni z zamówionych samolotów. Zakłady Blackburn prowadziły jedynie ostateczny montaż samolotów, natomiast producentem były zakłady Olympia Works w Leeds. Podwykonawcą kadłubów i płatów były natomiast zakłady General Aircraft Ltd. w Hanworth. W październiku 1938 r. samoloty otrzymał 800 dywizjon FAA i w kwietniu 1939 r. przebazowany został na lotniskowiec HMS Ark Royal. Do czasu wybuchu wojny w maszyny tego typu uzbrojono kolejne dywizjony- 801 i 803. 800 i 803 dywizjon bazowały na lotniskowcu HMS Ark Royal, 801 na HMS Furious. Natomiast 806 dywizjon otrzymał ”Skua” w kwietniu 1940 r. i przez krótki okres czasu operował z lotniskowca HMS Illustrious.

14.09.1939 r. trzy ”Skua” zaatakowały 15 kg bombami z lotu nurkowego niemiecki okręt podwodny U 30. Nalot zakończył się całkowitym niepowodzeniem. 26.09. Blackburn ”Skua” zadebiutował w roli myśliwca. Jeden z samolotów 803 dywizjonu, startując z pokładu lotniskowca Ark Royal, zestrzelił w rejonie Norwegii Dorniera Do 18D-1. Było to pierwsze zwycięstwo powietrzne brytyjskiego lotnictwa morskiego w II wojnie światowej. Wiosną 1940 r. dwa dywizjony przebazowano na Orkady, skąd miały wspierać działania u wybrzeży Norwegii. 10.04.1940 r. oba dywizjony wystartowały zbombardowały port w Bergen, gdzie zatopiły lekki krążownik Königsberg. Utracono tylko jeden z bombowców. Kolejnym celem nalotu miał być Narwik. Oba dywizjony zaokrętowano na lotniskowiec Ark Royal i 21.04. wystartowały do ataku. Tym razem nalot zakończył się całkowitym fiaskiem. Niemcy zestrzelili część maszyn nad portem, natomiast pozostałe przymusowo wodowały z braku paliwa. Załogi dwóch maszyn przymusowo lądowały na terenie Szwecji i zostały internowane. Na pokład lotniskowca nie wrócił żaden z samolotów! Był to koniec kariery bojowej tego samolotu. W 1974 r. jeden z uczestniczących w nalocie samolotów został odnaleziony przez norweskich płetwonurków. Obecnie ”Skua” jest cennym eksponatem w Muzeum Lotnictwa Marynarki Wojennej w Yeovilton. ”Skuy” operujące w rejonie Norwegii zgłosiły zestrzelenie 11 bombowców oraz 3 łodzie latające.

W czerwcu 1940 r. ”Skua” z 801 dywizjonu FAA osłaniały ewakuację Brytyjskiego Korpusu Ekspedycyjnego z Dunkierki, natomiast 800 i 803 dywizjon bazowały w Gibraltarze. We wrześniu 800 dywizjon FAA bazujące na lotniskowcu HMS Ark Royal zbombardował w Dakarze francuski pancernik Richelieu. ”Skuy” na Morzu Śródziemnym pozostawały do lutego 1941 r. Jesienią 1941 r. planowano dokonać niespodziewanego nalotu na Brest i zbombardować pancerniki Sharnchorst i Gneisenau. Jednak ze względu na silną obronę przeciwlotniczą z ataku zrezygnowano. Samoloty ”Skua” wycofano do jednostek II linii, w których służyły jako samoloty szkolne.

W kwietniu 1937 r. Ministerstwo Lotnictwa wydało wymagania O.15/37, wg których zakłady Blackburn miały opracować wersję myśliwską, która miała pełnić funkcję eskortową. Przewidywano wyposażyć samolot w wieżyczkę Boulton Paul Mk II uzbrojoną w cztery karabiny maszynowe Browning. Samolot nie miał mieć uzbrojenia strzeleckiego w skrzydłach. Nie był to pomysł nowy. Dwa lata wcześniej na potrzeby RAF opracowano samolot Boulton Paul ”Defiant” dysponujący identycznym uzbrojeniem. Ministerstwo Lotnictwa nie czekając na wyniki prób zamówiło 136 samolotów tego typu. W celu realizacji zlecenia Admiralicji zakłady Blackburn podpisały kontrakt z Boulton Paul na wspólną budowę prototypu. Prototyp Blackburn ”Roc” oblatano w zakładach Boulton Paul 23.12.1938 r. W marcu 1939 r. trzy maszyny przekazano do Doświadczalnego Ośrodka Lotnictwa i Uzbrojenia w Martlesham Heath. Zewnętrznie, jeśli nie liczyć wieżyczki samoloty ”Skua” i ”Roc” nie wiele się różniły. Produkcję seryjną zakończono w sierpniu 1940 r. po zbudowaniu 136 maszyn.

W kwietniu 1939 r. samoloty ”Roc” trafiły do 800 i 803 dywizjonu FAA oraz do Szkoły Pilotażu w Uparoch i do dywizjonu 778 STU. W okresie późniejszym zostały dostarczone do 801 i 806 dywizjonu FAA, lecz większość samolotów tego typu skierowano jako myśliwce nocne na tereny północnej Anglii i Szkocji, m. in. otrzymała je Jednostka Obrony Przeciwlotniczej Nr. 2 w Gosport. W trakcie bitwy o Anglię lotnisko Gosport zostało zbombardowane, uszkodzenia odniosły cztery myśliwce. Po nalocie samoloty nie zostały już naprawione i wykorzystywane były jako stałe stanowiska przeciwlotnicze. Blackburn Roc praktycznie nie wziął udziału w walkach, a w jednostkach bojowych był niezmiernie krótko. Samoloty przekazane zostały do jednostek II linii i służyły jako maszyny szkolne do nauki pilotażu, współpracy z armią, szkolenia strzelców pokładowych i jako samoloty kurierskie. Pozostawały w służbie do sierpnia 1943 r. Ostatnia maszyna tego typu skreślona została ze stanu FAA między kwietniem a majem 1944 r.

Niemal równocześnie z wersją pokładową myśliwca ”Roc”, Ministerstwo Lotnictwa zleciło opracowanie wariantu pływakowego. Początkowo rozważano przebudowę na wariant pływakowy Blackburn ”Skua”. Wymagania 20/37 przewidywały wyposażenie seryjnych ”Roc” w dwa pływaki i dostosowania do działań z wód przybrzeżnych. Przebudowę zlecono zakładom Blackburn, które trzy płatowce wyposażyły w pływaki od samolotów Blackburn ”Shark”. Planowano łącznie przebudować 18 maszyn na wariant pływakowy i wyposażyć w nie 805 dywizjon FAA. Jednostkę skierować miano do Norwegii. Jednak przedłużające się próby oraz szybki upadek Norwegii pokrzyżował te plany. Dalszy rozwój wersji pływakowej został przerwany. Duży wpływ na zaniechanie dalszych prac miał znaczny spadek prędkości maksymalnej- o 48 km/h oraz kłopoty ze statecznością poziomą. Istniejące samoloty wykorzystywane były w latach 1941-1943 przez szkolne dywizjony 765 i 773.

W Polsce.

Na samolotach Blackburn ”Roc” latali polscy lotnicy w jednostkach RAF, m.in. w:
- 2 Anti Aircraft Co-Operation Unit (2 Jednostce Współpracy z Artylerią Przeciwlotniczą) w Gosport . Loty wykonywał Ignacy Olszewski, jego zadaniem było holowanie celów dla strzelców pokładowych oraz artylerzystów okrętów Royal Navy.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła wolnonośne o obrysie trapezowym, konstrukcji metalowej. Pokrycie metalowe, lotki kryte płótnem. Skrzydła składane były ręcznie, równolegle do kadłuba.
Kadłub metalowy o konstrukcji półskorupowej, podzielony na trzy sekcje. Kabina zakryta.
Usterzenie klasyczne, wolnonośne z wysuniętym do przodu usterzeniem pionowym, metalowe. Stery pokryte płótnem. Pod tyłem kadłuba płetwa przeciwkorkociągowa.
Podwozie klasyczne chowane w locie. W tylnej części kadłuba hak do lądowania chowany w locie. W wersji wodnosamolotu dwa stałe pływaki.

Uzbrojenie:
- ”Skua”- 4 stałe karabiny maszynowe Browning Mk II kal. 7,7 mm w skrzydłach oraz 1 ruchomy karabin maszynowy Lewis Mk IIIE. Udźwig bomb- 1 bomba do 226,8 kg podwieszana na ruchomym wyrzutniku pod kadłubem, pod skrzydłami zaczepy na 4 ćwiczebne bomby po 13,6 kg lub flary oświetleniowe.
-”Roc”- 4 karabiny maszynowe Browning Mk II kal. 7,7 mm w wieżyczce strzeleckiej Boulton Paul obsługiwane przez strzelca.

Silnik- w prototypach, gwiazdowy Bristol ”Mercury IX” o mocy 633 kW (862 KM), w samolotach seryjnych gwiazdowy Bristol ”Perseus XII” o mocy 664 kW (902 KM).

Dane techniczne ”Skua” Mk II (wg [1]):
Rozpiętość- 14,07 m, długość- 10,84 m, wysokość- 3,7 m, powierzchnia nośna- 28,98 m2.
Masa własna- 2493 kg, masa startowa- 3733 kg.
Prędkość max- 362 km/h, prędkość przelotowa- 232 km/h, dopuszczalna prędkość nurkowania- 407 km/h, wznoszenie- 3,76 m/s, pułap- 5820 m, zasięg- 1220 km.

Dane techniczne ”Roc” (wg [1]):
Rozpiętość- 14,0 m, długość- 10,84 m, wysokość- 3,8 m, powierzchnia nośna- 28,98 m2.
Masa własna- 2780 kg, masa startowa- 3600 kg.
Prędkość max- 360 km/h, prędkość przelotowa- 220 km/h, wznoszenie- 3,76 m/s, pułap- 5500 m, zasięg max- 1300 km.

Galeria

  • Samolot myśliwski morski Blackburn "Roc" w locie. (Źródło: via "Wikimedia Commons").

Źródło:

[1] Zalewski K. ”Blackburn Skua i Roc”. Nowa Technika Wojskowa nr 9/1995.
[2] Zalewski K. ”Zatopienie krążownika Königsberg”. Lotnictwo nr 3/2007.
[3] Kubala K. ”Ignacy Olszewski (1913-2004)” Lotnictwo nr 10/2004.
[4] "Wikimedia Commons"
blog comments powered by Disqus