BKU-200 "Jumping" ("Stolica", "Silesia"), ok. 1958
W 1957 r., po reaktywowaniu sportu balonowego w Polsce, Komisja Balonowa APRL określiła program budowy balonów różnych klas i wiatrochronu dla osłony miejsca napełniania i startu balonu wolnego. Pierwszym kulistym balonem wolnym, jaki zbudowano w Polsce po wojnie w Warsztatach Balonowych Aeroklubu Warszawskiego na Gocławiu, był ZB-2 "Syrena" oblatany 26.05.1957 r. Kolejnymi zbudowanymi tam były dwa balony ”Jumping” (skakanka), które otrzymały nazwy "Stolica" i "Silesia". Były to najmniejsze kuliste balony wolne, zdolne do uniesienia człowieka. Objętość powłoki była tak dobrana, aby zrównoważyć siłę nośną z udźwigniętą masą na poziomie startu. Różnica siły nośnej i mocy całkowitej wynosiła 0. Po odbiciu stopami od ziemi następował skok na wysokość ok. 100 m i długości kilkuset metrów. Ich konstruktorem był mgr inż. Stanisław Mosica z Instytutu Lotnictwa. Licząc się ze stosowaniem cięższego gazu nośnego zaprojektowano powlokę o pojemności 200 m3 większą niż w przedwojennych jumpingach napełnianych wodorem (WBS "Jumping"). Zamiast sieci nośnej zastosowano prostszy układ bezsieciowy z linami nośnymi przytwierdzonymi bezpośrednio do powłoki. Czyniło to konstrukcję lżejszą i znakomicie ułatwiało użytkowanie balonu.
Zwolennikiem uprawiania skoków balonowych był m.in. pil. inż. Sławomir Makaruk, pilot doświadczalny z Instytutu lotnictwa i jeden z pierwszych pilotów balonowych wyszkolonych po wojnie w Polsce. Opracował program prób w locie w IL. Niestety, nawał zajęć, nieprzychylna atmosfera jaką wytworzono wokół junipingu, decyzja Rady Technicznej IL i wreszcie tragiczna śmierć w locie na szybowcu SZD-21 "Kobuz" (20.04.1963 r.) nie pozwoliły na zrealizowanie tego interesującego zamierzenia. Projekt jumpingu nie został akceptowany przez kierownictwo IL. oficjalnie ze względu na bezpieczeństwo pilota i małą sterowność tego statku powietrznego. Prawdopodobnie jednak, obawiano się możliwości wykorzystania go jako środka do nielegalnego przekraczania granicy państwa.
Powłoki obydwu balonów były już wykonane i żeby umożliwić ich wykorzystanie dla reklamy, ukończono je bez klap nawigacyjnych i rozrywaczy. Oznaczenie balonu zmieniono na BKU-200, tzn. balon kulisty na uwięzi o pojemności 200 m3.
Balony BKU-200 wykorzystywane były w Aeroklubach Warszawskim i Śląskim (egzemplarz BKU-200 nr 2 "Silesia" został przydzielony na przełomie 1958/1959). Zgodnie z przeznaczeniem BKU-200 był demonstrowany na uwięzi podczas obchodów różnych świąt państwowych: na rynku w Katowicach, w Wojewódzkim Parku Kultury i Wypoczynku w Chorzowie, nad Stadionem Śląskim, w Parku Kościuszki na lotnisku Muchowiec itd. Piloci Sekcji Balonowej Aeroklubu Śląskiego próbowali mimo wszystko wykonywać bezpieczne skoki w zasięgu lin uwięzi. Miało to miejsce obok hali balonowej w Katowicach przy ul. Kościuszki. Pierwsze, niezbyt udane, próby skoków wykonał Andrzej Morgała koło hali balonowej 16.09.1961 r. Wskutek niewystarczającej siły nośnej i niezrównoważenia z masą balonu na starcie, skoki były niskie i krótkie, zakończone pacnięciem na ziemię. Dwa tygodnie później po napełnieniu powłoki lżejszym gazem nośnym uniósł się na większą wysokość pokonując dłuższy dystans.
Pragnąc zachować jumping dla skoków na uwięzi- zaprojektowano w Sekcji Balonowej Aeroklubu ŚIąskiego dwa reklamowe balony kuliste o pojemności 25 m3 oraz 50 m3 stanowiące pomniejszone kopie BKU-200.
W 1964 r. reżyser Jan Batory w filmie ”Spotkanie ze szpiegiem” wykorzystał balon- skakankę ”Jumping”. Aktor Ignacy Machowski (a być może dubler?) wykonał skok z okrętu podwodnego w wynurzeniu, nad pasmem morza i wysokim brzegiem, lądując na leśnej polanie. W charakterze powietrznego środka przerzutu wystąpił, dyskretnie prowadzony na uwięzi, BKU-200 z Aeroklubu Śląskiego. Balon ten wystąpił również w filmie oświatowym "Zasada Archimedesa" (WFD 1962).
Balon "Silesia" używany był aż do zupełnego zestarzenia powłoki w I965 r.
Konstrukcja:
Kulisty balon wolny. W balonie zastosowano układ bezsieciowy, eliminujący konieczność stosowania sieci nośnej.
Olinowanie uwięzi wykonane z lin konopnych.
Dane techniczne BKU-200 (wg [2]):
Pojemność znamionowa- 200 m3, pojemność rzeczywista- 210 m3, wysokość całkowita- 10,0 m, średnica powłoki- 7,25 m, powierzchnia powłoki- 165,0 m2, obwód równika powłoki- 22,8 m, średnica rękawa- 0,36 m, długość rękawa- 1,06 m.
Masa powłoki- 45,5 kg, masa własna- 50,0 kg, masa rozporządzalna- 90,0 kg.
Galeria
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.[2] Morgała A. "Polskie balony sportowe". Skrzydlata Polska nr 32/1964.
[3] Morgała A. "Jumping- balon skoczek". Lotnictwo z Szachownicą" nr 30.