American Champion (Bellanca) "Citabria", 1964

Samolot sportowo- akrobacyjny. USA.
Samolot sportowo- akrobacyjny Bellanca ”Citabria”. (Źródło: Copyright Zbigniew Jóźwik- ”Samoloty, śmigłowce, szybowce- fotografia lotnicza”).
Projekt dwumiejscowego górnopłata został opracowany w biurze konstrukcyjnym firmy Champion Aircraft Corporation na początku lat 1960- tych. Stanowił rozwój poprzedniej konstrukcji Aeronca Model 7 "Champion" (bardziej znany jako "Champ"), produkowanej od 1954 r. w firmie Champion Aircraft. W samolocie zmieniono obrys skrzydeł i usterzenia na wielokątne, zwiększono okna boczne w tylnej części kabiny i wzmocniono płatowiec by dopuścić go do podsta­wowej akrobacji, z przeciążeniami od +5 g do -2 g. Zmodyfikowany samolot otrzymał nazwę "Citabria", (anagram słowa airbatic, oznacza­jącego akrobację lotniczą).

Proto­typ, napędzany silnikiem Lycoming o mocy 85 kW (115 KM), został oblatany 1.05.1964 r. Do 1970 r. firma Champion Aircraft produkowała seryjnie w szeregu wersjach- używając oznaczenia "7" z kombinacją liter dla poszcze­gólnych wersji- do szkolenia, pod­stawowej akrobacji, turystyki, holo­wania szybowców czy bush flying. Większość egzemplarzy miała skrzydła z drewnianym dźwigarem i aluminiowymi żebrami, jednak w latach 1980- tych kolejny producent wprowadził dźwigar aluminiowy, proponując go także jako element do wymiany w starszych egzempla­rzach. W 1970 r. firma Champion Aircraft została kupiona przez Bellanca Aircraft Corporation, która kontynuowała produkcję wszystkich typów zaprojektowanych w firmie Champion. W firmie Bellanca podjęta została produkcja dwóch nowych samolotów: Bellanca 8KCAB "Decathlon" i Bellanca 8GCBC "Scout", które stanowiły dalszy rozwój linii "Citabria". W 1980 r. Bellanca zakończyła produkcję samolotu, a w 1982 r. ogłosiła upadłość. W latach 1980- tych prawa do produkcji samolotu "Citabria" kilkakrotnie zmieniały właściciela. W 1988 r. prawa te odkupiła specjalnie w tym celu utworzona firma o nazwie American Champion Aircraft Cor­poration (bez związku ze swoją imienniczką z lat 1950- tych i 1960- tych). Stała się ona jedynym producen­tem całej linii "Citabria", "Scout" i "Deca­thlon" oraz właścicielem praw do za­bytkowych już samolotów "Champion".

Wersje samolotu "Citabria":
- 7ECA, "Citabria Standard", "Citabria Aurora"- 1964 r., pierwsza wersja produkcyjna. Napędzana silnikiem Continental O-200-A o mocy 75 kW (100 KM). Champion Aircraft zaproponował alternatywną jednostkę napędową w podstacji silnika Lycoming O-235-C1 o mocy 86 kW (115 KM). Po pewnym czasie okazało się że odmiana ta jest znacznie bardziej popularna, więc stała się ona standardem wyposażania 7ECA. Pierwsza wersja "Citabria" wykorzystywała również silniki Lycoming O-235-K2C, o tej samej mocy co poprzednik. Gdy w 1995 r. firma American Champion wznowiła produkcję 7ECA, samoloty zostały wyposażone w metalowe dźwigary i otrzymały nazwę "Citabria Aurora". Od 2004 r. produkowane samoloty otrzymały aluminiowe golenie podwozia
- 7GCAA, "Citabria 150", Citabria "A" Package, "Citabria Adventure"- 1965 r., samolot różnił się od poprzednika przede wszystkim dużo mocniejszym silnikiem- Lycoming O-320-A2B o mocy 110 kW (150 kW). Dwa lata później wszystkie samoloty tego typu otrzymały golenie podwozia z stali sprężynowej. Po przejęciu Champion Aircraft przez firmę Bellanca samoloty 7GCAA otrzymały oznaczenie Citabria "A" Package. American Champion Aircraft wznowił produkcję tych samolotów w 1997 r., jako" Citabria Adventure". Współczesne 7GCAA wyposażane są w silniki Lycoming O-320-B2B o mocy 120 kW (160 KM) lub Superior Vantage O-360-A3A2 o mocy 130 kW (180 KM)- te egzemplarze nazywane są "Ultimate Adventure". Samoloty otrzymały również metalowe dźwigary i aluminiowe golenie podwozia,
- 7GCBC, "Citabria 150s", Citabria "C" Package, "Citabria Explorer"- model opracowany w tym samym roku co 7GCAA i jest z nim niemal identyczny. Główną różnicą jest zastosowanie skrzydeł o większej rozpiętości (10,5 m czyli 30 cm więcej niż w poprzednich wariantach), wyposażonych w klapy. Bellanca kontynuowała produkcję tej odmiany pod nazwą Citabria "C" Package. Gdy w 1994 r. Produkcja została wznowiona samolot otrzymał nazwę "Citabria Explorer". Współczesne 7GCBC przeszły podobne modyfikacje co 7GCAA. Przy czym otrzymują również większe koła podwozia. Samoloty z mocniejszym silnikiem Superior Vantage O-360-A3A2 o mocy 130 kW (180 KM) nazywane są "High Country Explorer",
- 7KCAB, Citabria "B" Package- 1968 r., ostatnia wersja seryjna. W modelu tym zastosowano silniki Lycoming O-320-E2A o mocy 110 kW (150 KM). Zmianie uległ układ paliwowy (m.in. zastosowanie bezpośredniego wtrysku paliwa) i układ olejowy. Pozwoliło to na loty z długotrwałymi ujemnymi przeciążeniami, co nie było możliwe w poprzednich modelach. Bellanca produkowała tą odmianę pod oznaczaniem Citabria "B" Package,
- "Citabria Pro" (8KCAB lub 9KCAB)- 1968 r., konstrukcja oparta na wersji 7KCAB. Samolot otrzymał krótszy kadłub, skrzydła z półsymetrycznym profilem i nie stosowany w żadnych innych wersjach silnik Lycoming IO-360-SPL. Samolot miał wykazywać się lepszymi własnościami manewrowymi, zwłaszcza w locie odwróconym. Produkcja seryjna nie została podjęta.

Łącznie powstało ponad 5200 samolotów "Citabria", pochodzących od różnych producentów. Samoloty te służyły przede wszystkim do szkolenia, ale także do podstawowej akrobacji. Kilka egzemplarzy używanych było jako obserwacyjne w lotnictwie wojskowym Turcji i Togo.

W Polsce.

Znana polska rekordzistka szybowcowa- Marta Najfeld podczas studiów na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie (TUB), na kierunku technika lotnicza i kosmiczna, od września 2004 r. odbywała półroczną praktykę w firmie Boeing Commercial Airplanes w Seattle. W czasie jej trwania wykonywała loty szkolne na samolocie Bellanca ”Citabria”, należącym do klubu lotniczego BEFA (Boeing Employees Flying Association).

Syn pilota myśliwskiego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii Józefa Mierzejewskiego- Karol Mierzejewski był właścicielem samolotu Bellanca ”Citabria” o znakach N36336. Samolot posiadał namalowane, na masce silnika, małe szachownice. Właścicielem samolotu ”Citabria” był również Krzysztof Barszczewski.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy górnopłat zastrzałowy o konstrukcji mieszanej lub metalowej.
Płat prosty, dwudźwigarowy, o obrysie prostokątnym. Dźwigary początkowo konstrukcji drewnianej, później aluminiowej, żebra wykonane z blachy duralowej. Pokrycie tkaniną typu Dacron. Zastrzały typu V, wykonane z rur stalowych, podparte w środkowej części rozporkami. Jednodźwigarowe lotki konstrukcji me­talowej. Pokrycie tkaniną typu Dacron. Klapy zwy­kłe konstrukcji metalowej. Pokry­cie płócienne. Końcówki skrzydła z lamina­tu poliestrowego wzmocnionego włóknem szklanym.
Kadłub- konstrukcja kratowni­cowa spawana z rur chromowo- molibdenowych. Pokrycie tkaniną typu Dacron. Przekrój kadłuba prostokątny z zaokrąglonymi naro­żami. Część pokrycia spodniej czę­ści kadłuba stanowią łatwo odej­mowane pokrywy metalowe. Kabina zakryta.
Usterzenie klasyczne, proste, o obrysach trapezowych z cięgnami usztywniającymi. Konstrukcja spawana z rur stalowych. Pokrycie tkaniną typu Dacron.
Podwozie klasyczne, stałe. Możliwość zastosowania nart lub pływaków.

Wyposażenie- podstawowy zestaw przyrzą­dów pilotażowo-nawigacyjnych i silnikowych.
Instalacje: elektry­czna, hydraulicz­na.

Silnik- patrz historia rozwoju konstrukcji.

Dane techniczne "Citabria Aurora" (wg [5]):
Rozpiętość- 10,21 m, długość- 6,74 m, wysokość- 2,35 m, powierzchnia nośna- 15,33 m2.
Masa własna- 567 kg, masa startowa max- 794 kg.
Prędkość dopuszczalna- 261 km/h, prędkość max- 193 km/h, prędkość przelotowa- 185 km/h, prędkość przeciągnięcia- 84 km/h, wznoszenie max- 3,7 m/s, pułap- 3505 m, czas lotu- 5,1 h.

Dane techniczne "Citabria Adventure" (wg [5]):
Rozpiętość- 10,21 m, długość- 6,74 m, wysokość- 2,35 m, powierzchnia nośna- 15,33 m2.
Masa własna- 544 kg, masa startowa max- 794 kg.
Prędkość dopuszczalna- 261 km/h, prędkość max- 225 km/h, prędkość przelotowa- 217 km/h, prędkość przeciągnięcia- 84 km/h, wznoszenie max- 5,9 m/s, pułap- 4572 m, czas lotu- 3,1 h.


Dane techniczne "Citabria Explorer "
(wg [5]):
Rozpiętość- 10,5 m, długość- 6,74 m, wysokość- 2,35 m, powierzchnia nośna- 15,97 m2.
Masa własna- 508 kg, masa startowa max- 816 kg.
Prędkość dopuszczalna- 261 km/h, prędkość max- 212 km/h, prędkość przelotowa- 205 km/h, prędkość przeciągnięcia- 84 km/h, prędkość przeciągnięcia na klapach- 74 km/h, wznoszenie max- 5,7 m/s, pułap- 4724 m, czas lotu- 3,1 h.

Dane techniczne "High Country Explorer " (wg [5]):
Rozpiętość- 10,5 m, długość- 6,74 m, wysokość- 2,35 m, powierzchnia nośna- 15,97 m2.
Masa własna- 590 kg, masa startowa max (do akrobacji)- 816 kg, masa startowa max (kategoria normalna)- 884 kg.
Prędkość dopuszczalna- 261 km/h, prędkość max- 228 km/h, prędkość przelotowa- 212 km/h, prędkość przeciągnięcia- 84 km/h, prędkość przeciągnięcia na klapach- 79 km/h, wznoszenie max- 6,9 m/s, pułap- 4724 m, czas lotu- 2,45 h.

Galeria

  • Samolot Bellanca ”Citabria” w locie. (Źródło: ”Wikimedia Commons”).
  • American Champion "Citabria Adventure". Rysunek w trzech rzutach. (Źródło: archiwum).

Źródło:

[1] Najfeld M. ”Się studiuje,się lata...”. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 1/2006.
[2] Kubala K. ”Józef Mierzejewski (cz. II).” Lotnictwo nr 6/2007.
[3] Rusiecki M. "Nowy akrobacyjny górnopłat. Przegląd Lotniczy Aviation Revue nr 9/2015.
[4] R. M. "Champion (Bellanca) Citabria 7 GCBC Scout". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 10/1974.
[5] American Champion Aircraft.
blog comments powered by Disqus