Ryszard Bartel urodził się 22.03.1897 r. w Sławniowie k/Wolbromia, w województwie kieleckim. Lotnictwem zainteresował się bardzo wcześnie. Już jako 13-letni uczeń szkoły handlowej w Sosnowcu budował modele latające i studiował we własnym zakresie zagadnienia lotnicze (1910 r.). Jeden z modeli własnego pomysłu miał ruchome żaluzjowe skrzydła. Inny, zbudowany w układzie kaczki, wzorowany był na modelu lotni-kaczki opracowanej przez Czesława Tańskiego. W modelach latających stosował silniki na sprężone powie­trze oraz gumowe. Interesowały go zagad­nienia stateczności podłużnej i poprzecznej samolotu. Prowadził także doświadczenia z własnym wahadło­wym mechanizmem samoczynnego sterowania po­przecznego, zamierzając zastosować automatyczny stabilizator na własnym samolocie. Jak podał we wspomnieniach jego modele z reguły latały dobrze. Sprawnie miał też funkcjonować automatyczny stabi­lizator równowagi.

Potem zbudował ornitopter, na którym w 1911 r. wykonał z niskiego pomostu kilkanaście skoków w Sielcu koło Sosnowca. W 1911 r. po udanych eksperymentach z modelem, zbudował szybowiec Bartel 1 wzorowany układem na ”Lotni-kaczki” konstrukcji Czesława Tańskiego. Następnie Bartel przebudował go, tworząc szybowiec Bartel 2. Pomocą w tych pracach służył mu student lwowskiej Szkoły Politechnicznej Aleksander Stephan. Na po­prawionej wersji szybowca Bartel wykonał latem 1911 r. kilka krót­kich lotów. W budo­wie, organizacji lotów i prowadzeniu prób w locie szybowca pomagał również brat Ludwik Bartel. W latach 1911- 1912 R. Bartel zaprojektował pier­wszy samolot, którego budowy nie rozpoczął.

Po krótkim pobycie w Łodzi wyjechał do Warszawy, gdzie w czerwcu 1916 r. uzyskał maturę w Szkole Realnej im. Wróblewskiego, po czym rozpoczął studia na Politechnice Warszawskiej, którą ukończył (z przeszło 2-letnią przerwą) w 1924 r., uzyskując dyplom inżyniera-mechanika. W czasie studiów, szukając dróg ulepszenia samolotu, zbudował model latający z automatycznym sterowaniem na zasadzie wahadła.

W 1916 r. był jednym z trzech współorganizatorów (z F. Suchosem i Zygmuntem Brunerem) Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. W 1917 r. był słuchaczem Pierwszych Kursów Lotniczych prowadzonych od 26.02. do 15.05.1917 r. w Warszawie z inicjaty­wy Polskiego Towarzystwa Żeglugi Napowietrznej. Zakończył je egzaminem, złożonym w drugiej poło­wie maja 1917 r. i uzyskaniem świadectwa ukończenia Kursów. Był aktywnym słuchaczem, cieszącym się autorytetem, wybieranym do różnych gremiów, chęt­nie angażującym się w różne prace. Wraz z Antonim Eigerem i Maksymilianem Kahanem opracowywał skrypt wykładów Aerodynamika. Powołano go do zarządu słuchaczy nad pracą warsztatów szkolnych i kreślarni w Szkole Mechaniczno-Technicznej Wa­welberga i Rotwanda, w których prowadzono zajęcia praktyczne słuchaczy Pierwszych Kursów Lotniczych. Wraz z innymi członkami zarządu na zmianę prowa­dził tam dyżury. 4.04.1917 r. wybrano go do Tymczasowej Komisji Organizacyjno- Wykonawczej Uroczystego Zamknięcia Pierwszych Kursów Lotni­czych. Gdy 17 kwietnia Komisja się ukonstytuowała powierzono mu funkcję II sekretarza. Później ustalo­no, że Komisja przekształci się w specjalną Sekcję b. Słuchaczów Pierwszych Kursów Lotniczych przy Polskim Towarzystwie Żeglugi Napowietrznej, której zadaniem będzie utrzymywanie łączności między słuchaczami, czego nie udało się zrealizować, bowiem władze odmówiły PTŻN legalizacji.

Jako student wziął w 1918 r. czynny udział w rozbrajaniu Niemców na lotnisku Mokotowskim, należał bowiem do Konspiracyjnego Tajnego Związku Lotników. W 1918 r. zaprojektował samolot sportowy, którego budowę w warsztatach Koeninga przerwało wyzwolenie Warszawy od Niemców.

W Wojsku Polskim, do którego wstąpił ochotniczo w 1918 r., był początkowo mechanikiem lotniczym, a następnie ukończył w Warszawie podstawowy, a potem w Poznaniu wyższy kurs pilotażu. Jako plutonowy, a potem sierżant- pilot pełnił służbę w 16 Eskadrze Wywiadowczej (samoloty Breguet XIV) w Lidzie oraz w eskadrze wojsk Litwy Środkowej w Wilnie. Przeniesiony do rezerwy w grudniu 1920 r., uzyskał w 1927 r. stopień ppor. rez. pilota.

Po wojsku, w czasie studiów, był czynnym działaczem i długoletnim prezesem reaktywowanej Sekcji Lotniczej Koła Mechaników Studentów Politechniki Warszawskiej. Był asystentem prof. Czesława Witoszyńskiego. W 1922 r. opracował pierwsze polskie profile lotnicze.

W 1922 r. odbył półroczną praktykę lotniczą w wytwórni samolotów Breguet we Francji. W 1923 r. startował jako pilot w pierwszym w Polsce Konkursie Ślizgowców (szybowców) w Białce k/Nowego Targu, zdobywając na szybowcu sekcji lotniczej SL-1 ”Akar” drugą nagrodę. W 1925 r. wziął udział w pierwszym polskim konkursie na samoloty wojskowe i uzyskał nagrodę za projekt samolotu Bartel BM-1 ”Maryla”.

W latach 1924-1926 przebywał we Francji. Pracował w polskiej misji wojskowej zakupów zagranicznych w Paryżu w charakterze inżyniera-kontrolera w firmach Potez i Blériot-Spad przy odbiorze samolotów dla wojska polskiego (Potez XV, Spad S-61C1). Tam też zapoznał się z konstrukcjami i metodami produkcji w fabrykach lotniczych Lorraine-Dietrich, Ferbois, Wibault i Farman. Prowadził również w tym czasie systematyczne badania naukowe w Instytucie Aerodynamiki w Saint Cyr k/Paryża. W latach 1925-1926 pracował w firmie Henri Potez w Meaulte: odbiór rysunków licencyjnych i badanie metod budowy samolotów Potez XXV. Od 1925 r. był pracownikiem Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów ”Samolot”.

Po powrocie do kraju, objął w wytwórni WWS ”Samolot” w Poznaniu stanowisko szefa biura konstrukcyjnego oraz głównego konstruktora. Wytwórnia produkowała wówczas samoloty szkolne na licencji (Hanriot HD-14 i Hanriot HD-19) oraz prototypy jego koństrukcji: Bartel BM-2 (pierwszy polski samolot szkolny), Bartel BM-4, Bartel BM-5 (oba typy produkowano seryjnie dla lotnictwa wojskowego) i Bartel BM-6. W 1927 r. opracował wersję sanitarną samolotu Hanriot H-28S. Były to pierwsze samoloty sanitarne wyprodukowane w Polsce. Po likwidacji wytwórni WWS ”Samolot”, przeszedł do pracy w Kierownictwie Zaopatrzenia Lotnictwa Departamentu Acronautyki M.S. Wojsk. (1930-1932), w centrali odbiorczej.

W latach 1932-1937 pracował w Państwowych Zakładach Lotniczych w Warszawie, z początku jako kierownik fabrykacji, a potem jako szef wydziału przygotowawczego oraz asystent naczelnego dyrektora do spraw organizacji. Kierował przygotowaniami do produkcji seryjnej samolotów PZL P-7, PZL P-11, PZL-23 ”Karaś”, PZL-37 ”Łoś”, PZL-46 ”Sum”. Wyjeżdżał w tym czasie do Włoch, do firmy Savoia-Marchetti, w celu zaznajomienia się ze spawaniem punktowym stali nierdzewnej oraz do Turcji (Ankary i Kaiserie) i Rumunii (Brasov), w sprawach przygotowania i organizacji produkcji z licencji polskich samolotów myśliwskich PZL P-11.

W latach 1937-1939 był dyrektorem technicznym w Lubelskiej Wytwórni Samolotów (LWS), mając specjalną misje przeorganizowania zakładów na wzór PZL w Warszawie (uruchomienie produkcji samolotów LWS-6 ”Żubr”, LWS ”Czapla” i LWS-3 ”Mewa”). Od lutego do maja 1939 r. przebywał w USA, w celu zapoznania się z całokształtem tamtejszego przemysłu lotniczego i przeniesienia tych doświadczeń na teren Polski. Pracę w LWS zakończył częściowa ewakuacją fabryki, po zbombardowaniu jej przez lotnictwo niemieckie we wrześniu 1939 r.

W okresie II wojny światowej przebywał w kraju, pod okupacją niemiecką. Pracował jako wykładowca w szkołach technicznych II stopnia w Warszawie (Kolejowa, Mechaniczno-Elektryczna i Wawelberga), oraz dodatkowo w charakterze rzemieślnika. Po wyzwoleniu kraju powrócił do pracy w lotnictwie. Od 1945 r. przez kilka lat zajmował stanowisko naczelnika Wydziału Technicznego w Departamencie Lotnictwa Cywilnego Ministerstwa Komunikacji, będąc jednocześnie wykładowcą na Wydziale Lotniczym w Szkole Inżynierskiej im. Wawelberga. Latał też na samolotach sportowych. W 1948 r. został odsunięty od pracy w lotnictwie. Pracował poza nim jako pracownik naukowy kolejno w: Głównym Instytucie Organizacji Pracy i Ekonomiki, Polskim Komitecie Normalizacyjnym i w Biurze Konstrukcyjno-Technologicznym Maszyn i Urządzeń Budowlanych. Jednocześnie od 1951 r. był przez wiele lat wykładowcą w Politechnice Warszawskiej, gdzie m.in. przeprowadzał szereg nowatorskich prac z zakresu dydaktyki i teorii. W 1966 r. przeszedł na emeryturę. W pierwszej połowie lat 1970-tych amatorsko opracował projekt dwupłatowego samolotu akrobacyjnego Bartel BM-7.

Latał ogółem na 37 typach samolotów oraz na szybowcach. Ryszard Bartel był współorganizatorem i prezesem (1931 r.) Związku Polskich Inżynierów Lotniczych, współorganizatorem i prezesem Koła Lotniczego przy Stowarzyszeniu Mechaników Polskich (po 1945 r.), współorganizatorem Lotniczej Komisji Historycznej (1955 r.), członkiem-założycielem Klubu Seniorów Lotnictwa Aeroklubu PRL (1956 r.), którego był długoletnim wiceprezesem, Rady Seniorów Lotnictwa oraz przewodniczącym Komisji Historycznej.

Jeszcze przed i już po przejściu na emeryturę, całkowicie pochłonęła go historia lotnictwa polskiego, szczególnie przemysłu lotniczego. Pozostawił trwały ślad w piśmiennictwie lotniczym: napisał trzy rozdziały w pracy Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918-1939 (Narodziny i rozwój przemysłu lotniczego w Polsce; Realizacja zaopatrzenia lotnictwa w sprzęt; Analiza, krytyczne uwagi, porównania, wnioski), która ukazała się w 1978 r. Wystąpił również w filmowym serialu telewizyjnym Polskie Skrzydła, wzbogacając swą osobowością warstwę dokumentalną filmu. Za zasługi dla lotnictwa polskiego, za pracę zawodową i dydaktyczną oraz działalność społeczną, odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym (1948 r.) i Srebrnym (1927 r.) Krzyżami Zasługi, posiadał Polową Odznakę Pilota (1922 r.), był wyróżniony medalem pamiątkowym 50 lat Polskiego Lotnictwa Sportowego 1919-1969 oraz odznaką Zasłużonego Działacza Lotnictwa Sportowego.

Zmarł 3.04.1982 r. w Warszawie, w wieku 85 lat. Pochowany został na cmentarzu na Służewcu w Warszawie.

Konstrukcje:
Bartel ornitopter, 1910, ornitopter, mięśniolot.
Bartel 1, 1911, szybowiec pionierski.
Bartel 2, 1911, szybowiec pionierski.
Bartel samolot 1912, 1912, projekt samolotu pionierskiego.
Bartel samolot 1918, 1918, samolot sportowy.
Bartel BM-1 ”Maryla”, 1925, projekt samolotu myśliwskiego.
Bartel BM-2 (M-2), 1926, samolot szkolny.
Bartel BM-3, 1927, projekt samolotu treningowego.
Bartel BM-4 (BM-7), 1927, samolot szkolny.
Bartel BM-5 (BM-300), 1928, samolot treningowy.
Bartel BM-6, 1930, samolot treningowo-myśliwski.
Bartel BM-7, 1978, projekt samolotu akrobacyjnego.