Z-80 (Zeta-80), ok. 1980

Lotnia wyczynowa lub skrzydło motolotni. Polska.
Lotnia Z-80B w locie. (Źródło: Skrzydlata Polska nr nn/nn).

Ok. 1980 r. doc. dr inż. Jerzy Wolf w Instytucie Lotnictwa opracował projekt lotni wyczynowej Z-80. Była to lotnia, przeznaczona do seryjnej produkcji przez przemysł lotniczy. W czasie, gdy opracowano prototyp, był to sprzęt bardzo nowoczesny o atrakcyjnych osiągach. Jednakże pierwsze wyprodukowane egzemplarze w wersji Z-80B (Zeta-80B) ukazały się dopiero w 1982 r. produkcja została podjęta w WSK-PZL Warszawa-Okęcie.

Zgodnie z wymaganiami producenta, lotnia uzyskała z początkiem 1983 r. tymczasowy certyfikat sprzętu latającego, na podstawie prób wykonywanych pod nadzorem IKCSP. Wymagania będące przedmiotem prób, oparto na przepisach brytyjskich. Egzemplarze prototypowe poddawane były dalszym modyfikacjom. Była to konstrukcja nowoczesna, zbudowana zgodnie z ówczesnymi trendami światowymi. Lotnia Z80B posiada duży kąt rozwarcia i znaczne wydłużenie, przy stosunkowo małej powierzchni. Zastosowano szereg oryginalnych rozwiązań, m.in. węzeł łączący ruchomy kil z dźwigarem. Brak jest kieszeni kilowej, natomiast lotnia posiada charakterystyczny statecznik pionowy. Posiadała znaczny procent podwójnego pokrycia, wyposażona była we wkładki profilujące krawędź natarcia, zwane popularnie kesonami. Otrzymała skuteczny system wspomagania sterowania, który zapewnia wysoki komfort pilotażu przy minimalnych siłach na sterownicy. Stanowiło to ułatwienie, jeśli założyć, że pilot posiada odpowiednio wysokie kwalifikacje i doświadczenie.

W tamtym czasie Z-80 była konstrukcją wyjątkową. Jej wyjątkowość w porównaniu do innych konstrukcji polegała nie tylko na tym, że lotnia Z-80 cechowała się awangardowymi rozwiązaniami, ale w przeciwieństwie do większości konstrukcji z tamtego okresu, powstała w wyniku kompletnego procesu projektowo- badawczego w Instytucie Lotnictwa, na który składały się oprócz części obliczeniowej i dokumentacji wykonawczo- warsztatowej także badania tunelowe i pomiarowe dotyczące sił i momentów. W dziedzinie lotniarstwa było to w owym czasie unikalne także w światowej skali i w podobny sposób powstawały nieliczne lotnie jedynie najbardziej renomowanych producentów.

Lotnia Z-80B wyróżniała się również tym, że jako pierwsza konstrukcja krajowa w historii była wyprodukowana seryjnie profesjonalnymi metodami przemysłowymi w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL na Okęciu w Warszawie. Zbudowano 60 egz. Ok. 1984 r. lotnia była dostępna w sprzedaży w sklepach Składnicy Harcerskiej. Jednak w ówczesnym systemie polityczno- gospodarczym proces przygotowania i produkcji trwał długie lata, co przy dynamicznym postępie w rozwoju techniki lotniowej spowodowało, że kiedy seria lotni Z-80 trafiła do sprzedaży była to już konstrukcją przestarzałą.

Trzeba jednocześnie podkreślić, że konstrukcja ta budzi duże kontrowersje. Znane są zróżnicowane opinie pilotów- jedne jednoznacznie krytyczne i dyskwalifikujące, inne entuzjastyczne i pozytywne. Wg wielu lotniarzy lotnia Z-80 była bardzo niebezpieczna. Była szybka (na tamte lata) ale szybko i niekontrolowanie traciła prędkość zwalając się na skrzydło. Na lotni tego typu spadł pilot na Żarze w niekontrolowanym locie spiralnym uszkadzając trwale kręgosłup, inny zginął w prostym locie w Jeżowie Sudeckim. Józef Korol, który był jej pilotem testowym, pewnego dnia po locie nurkowym z którego wyszedł cało tylko dlatego, że był doświadczonym pilotem powiedział, że więcej na niej nie wystartuje.

Zmodyfikowane skrzydło Zeta Z-80 używane było w motolotniach ZEM-92/ZEM-93 oraz w motolotni (Czerwik-Pitoń-Pastusiak-motolotnia) konstrukcji Zbigniewa Czerwika, Lecha Pitonia i Piotra Pastusiaka.

Konstrukcja:
Szkielet lotni składał się z dwóch krawędzi natarcia, dźwigara, kila, masztu i sterownicy. Wykonany z rur duraluminiowych i usztywniony układem dolnych oraz górnych cięgieł. Kąt wierzchołkowy- 150 o.
Pokrycie lotni dwustronne- górne oraz dolne- 60 % podwójnego pokrycia, usztywnione za pomocą żeber. Dźwigar schowany wewnątrz pokrycia. Brak kieszeni kilowej (wg [5]- lotnia z kieszenią kilową), wyposażona w statecznik pionowy.
Uprząż przystosowana do lotów w pozycji siedzącej leżącej.

Dane techniczne Z-80B (wg [5]):
Rozpiętość- 10,2 m, powierzchnia nośna- 16 m², długość lotni w stanie złożonym- 3 m.
Masa własna- 25 kg, masa podwieszenia- 60- 80 kg.
Prędkość max- 80 km/h, prędkość przeciągnięcia- (wg [1]- ok. 30 km/h), prędkość minimalna- 22 km/h.

Galeria

  • Motolotnia zbudowana przez Zbigniewa Czerwika, Lecha Pitonia i Piotra Pastusiaka, w której jako skrzydło została zastosowana lotnia Z-80B. (Źródło: archiwum Lech Pitoń).
  • Lotnia Z-80 podczas prób na stanowisku pomiarowym. (Źródło: Skrzydlata Polska nr nn/nn).
  • Lotnia Z-80B, rysunek w rzutach. (Źródło: Letectvi + Kosmonautika).

Źródło:

[1] Kibiński J. ”Lotniarstwo dla każdego”. Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1989.
[2] Wojciechowski J. ”Ultralekkie szybowce i samoloty”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1986.
[3] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[4] Lotniarstwo w Polsce.
[5] Caban A. Miękkopłaty Jerzego Wolfa - część II - DlaPilota.

 

Ok. 1980 r. doc. dr inż. Jerzy Wolf w Instytucie Lotnictwa opracował projekt lotni wyczynowej Z-80. Była to lotnia, przeznaczona do seryjnej produkcji przez przemysł lotniczy. W czasie, gdy opracowano prototyp, był to sprzęt bardzo nowoczesny o atrakcyjnych osiągach. Jednakże pierwsze wyprodukowane egzemplarze w wersji Z-80B (Zeta-80B) ukazały się dopiero w 1982 r. produkcja została podjęta w WSK-PZL Warszawa-Okęcie.

Zgodnie z wymaganiami producenta, lotnia uzyskała z początkiem 1983 r. tymczasowy certyfikat sprzętu latającego, na podstawie prób wykonywanych pod nadzorem IKCSP. Wymagania będące przedmiotem prób, oparto na przepisach brytyjskich. Egzemplarze prototypowe poddawane były dalszym modyfikacjom. Była to konstrukcja nowoczesna, zbudowana zgodnie z ówczesnymi trendami światowymi. Lotnia Z80B posiada duży kąt rozwarcia i znaczne wydłużenie, przy stosunkowo małej powierzchni. Zastosowano szereg oryginalnych rozwiązań, m.in. węzeł łączący ruchomy kil z dźwigarem. Brak jest kieszeni kilowej, natomiast lotnia posiada charakterystyczny statecznik pionowy. Posiadała znaczny procent podwójnego pokrycia, wyposażona była we wkładki profilujące krawędź natarcia, zwane popularnie kesonami. Otrzymała skuteczny system wspomagania sterowania, który zapewnia wysoki komfort pilotażu przy minimalnych siłach na sterownicy. Stanowiło to ułatwienie, jeśli założyć, że pilot posiada odpowiednio wysokie kwalifikacje i doświadczenie.

W tamtym czasie Z-80 była konstrukcją wyjątkową. Jej wyjątkowość w porównaniu do innych konstrukcji polegała nie tylko na tym, że lotnia Z-80 cechowała się awangardowymi rozwiązaniami, ale w przeciwieństwie do większości konstrukcji z tamtego okresu, powstała w wyniku kompletnego procesu projektowo- badawczego w Instytucie Lotnictwa, na który składały się oprócz części obliczeniowej i dokumentacji wykonawczo- warsztatowej także badania tunelowe i pomiarowe dotyczące sił i momentów. W dziedzinie lotniarstwa było to w owym czasie unikalne także w światowej skali i w podobny sposób powstawały nieliczne lotnie jedynie najbardziej renomowanych producentów.

Lotnia Z-80B wyróżniała się również tym, że jako pierwsza konstrukcja krajowa w historii była wyprodukowana seryjnie profesjonalnymi metodami przemysłowymi w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego PZL na Okęciu w Warszawie. Zbudowano 60 egz. Ok. 1984 r. lotnia była dostępna w sprzedaży w sklepach Składnicy Harcerskiej. Jednak w ówczesnym systemie polityczno- gospodarczym proces przygotowania i produkcji trwał długie lata, co przy dynamicznym postępie w rozwoju techniki lotniowej spowodowało, że kiedy seria lotni Z-80 trafiła do sprzedaży była to już konstrukcją przestarzałą.

Trzeba jednocześnie podkreślić, że konstrukcja ta budzi duże kontrowersje. Znane są zróżnicowane opinie pilotów- jedne jednoznacznie krytyczne i dyskwalifikujące, inne entuzjastyczne i pozytywne. Wg wielu lotniarzy lotnia Z-80 była bardzo niebezpieczna. Była szybka (na tamte lata) ale szybko i niekontrolowanie traciła prędkość zwalając się na skrzydło. Na lotni tego typu spadł pilot na Żarze w niekontrolowanym locie spiralnym uszkadzając trwale kręgosłup, inny zginął w prostym locie w Jeżowie Sudeckim. Józef Korol, który był jej pilotem testowym, pewnego dnia po locie nurkowym z którego wyszedł cało tylko dlatego, że był doświadczonym pilotem powiedział, że więcej na niej nie wystartuje.

Zmodyfikowane skrzydło Zeta Z-80 używane było w motolotniach ZEM-92/ZEM-93 oraz w motolotni (Czerwik-Pitoń-Pastusiak-motolotnia) konstrukcji Zbigniewa Czerwika, Lecha Pitonia i Piotra Pastusiaka.

Konstrukcja:
Szkielet lotni składał się z dwóch krawędzi natarcia, dźwigara, kila, masztu i sterownicy. Wykonany z rur duraluminiowych i usztywniony układem dolnych oraz górnych cięgieł. Kąt wierzchołkowy- 150 o.
Pokrycie lotni dwustronne- górne oraz dolne- 60 % podwójnego pokrycia, usztywnione za pomocą żeber. Dźwigar schowany wewnątrz pokrycia. Brak kieszeni kilowej (wg [pilotaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa]- lotnia z kieszenią kilową), wyposażona w statecznik pionowy.
Uprząż przystosowana do lotów w pozycji siedzącej leżącej.

Dane techniczne Z-80B (wg [pilotaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa]):
Rozpiętość- 10,2 m, powierzchnia nośna- 16 m², długość lotni w stanie złożonym- 3 m.
Masa własna- 25 kg, masa podwieszenia- 60- 80 kg.
Prędkość max- 80 km/h, prędkość przeciągnięcia- (wg [1]- ok. 30 km/h), prędkość minimalna- 22 km/h.

blog comments powered by Disqus