Wolf Jerzy
Docent dr inż. Jerzy Wolf urodził się w 1926 r. w Poznaniu. Był specjalistą w dziedzinie aerodynamiki oraz konstrukcji lotni i motolotni. Posiadał niezwykle bogaty dorobek konstruktorski obejmujący studia, badania i realizacje wielu różnych miękkopłatów, które powstały w okresie 34 lat pracy pomiędzy rokiem 1970 i 2004.
Uzyskał dyplom magistra inżyniera na Politechnice Łódzkiej (na Wydziale Maszyn Roboczych i Pojazdów) w 1951 r. Pracę w Instytucie Lotnictwa rozpoczął w tym samym roku, początkowo w Dziale Silników. Opracował konstrukcję tłumika hamowni silników odrzutowych. Pracę doktorską pt. Przeponowe wymienniki równoległo- prądowe obronił w 1962 r. na Politechnice Warszawskiej. Pracował również w dziedzinie agrolotnictwa- badań na ruchomym stanowisku (samochód z zabudowanym wiotkim skrzydłem) wpływu wirów na wyrzut granulatów i oprysku upraw. W latach 1973- 1985 był kierownikiem Zakładu Prognozowania w Instytucie. W latach 1987- 1990 był kierownikiem Pracowni Miękkopłatów w Zakładzie Badań w Locie. W 1990 przeszedł na emeryturę.
Jego pasją były lotnie i motolotnie. W latach 1970- tych prowadził w Instytucie Lotnictwa badania na temat miękkopłatów (płat Rogallo). Stworzył on w owym czasie pionierską koncepcję tzw. sprężystego skrzydła. Niezwykle istotne jest to, że rozwiązania Jerzego Wolfa nie stanowią kopii lub rozwinięcia podpatrzonych, istniejących w swoim czasie rozwiązań z zakresu techniki lotniowej. Wyniki tych prac wykorzystane zostały przy budowie lotni Z-70, Z-71, Z-73, Z-74, Z-75 "Spring Wing" i Z-76.
W 1973 r. postanowił wypróbować sprężyste skrzydło jako napęd do żaglówki. Wykorzystał w tym celu kadłub od Cadeta ze skróconym masztem, na którego topie przymocowane było skrzydło. Łódź przechodziła próby na Zalewie Zegrzyńskim. Brak informacji o ich przebiegu. Konstruktor wkrótce zrezygnował z dalszego rozwijania pomysłu. Wzmiankę o poziomym żaglu Wolfa można znaleźć z czasopiśmie Żagle nr 12/1973 i 8/1974 oraz w książce Andrzeja Moldenhawera Okręty na skrzydłach. W 1974 r. odbyła się prezentacja koncepcji napędu oscylacyjnego dla szybowców ultralekkich na Drugim Międzynarodowym Sympozjum Naukowym dotyczącym problematyki zasad lotu niskich prędkości i lotów bezsilnikowych zorganizowanym przez American Insitute of Aeronautics and Astronautics (AAIA), Massachusetts Institute of Technology (MIT), Sparing Society of America (SSA) w dniach 11- 13.09.1974 r. w Cambridge (USA). Praca dotyczyła teoretycznej analizy możliwości dokonania lotu z wykorzystaniem drgań rezonansowych układu pilot- lotnia wywołanych z użyciem ludzkich mięśni. Według koncepcji J. Wolfa mięśnie miały służyć do wywołania oscylacji w płaszczyźnie pionowej na przykład przez mechanizm sprężynowy podwieszenia pilota i według idei Wolfa podtrzymanie lotu miało być możliwe przez skoordynowanie wzmiankowanych oscylacji ze zmianami kąta natarcia płata nośnego.
W dniu 05.10.1974 r. Jerzy Wolf otrzymał patent nr 71138 na "Skrzydło o napiętej obwodowo sprężystej powłoce", natomiast 20.02.1975 r. patent nr 75433 na "Skrzydło sprężyste".
W latach 1975- 1979 zostało zrealizowanych i wypróbowanych szereg dalszych wariantów konstrukcyjnych lotni w układzie skrzydła sprężystego. Na podstawie zachowanych fotografii można zauważyć wielokierunkowość rozwiązań i ewolucję układu. W końcu lat 1970- tych powstały lotnie Z-75-7, Z-77 i Z-79. Na tej ostatniej konstruktor wystąpił na Lotniowych Mistrzostwach Świata (St. Hilare du Touvet k. Grenoble, 29.07- 12.08.1979 r.).
Na międzynarodowej konferencji dotyczącej problematyki niskich prędkości i lotów bezsilnikowych zorganizowanej w ośrodku NASA w dniach 29- 30.03.1979 r. w Hampton (USA) Jerzy Wolf przedstawił referat pt. Poprawa osiągów lotni dzięki zastosowaniu ultralekkiego skrzydła elastycznego. Praca ta była podsumowaniem badań i prób Jerzego Wolfa dotyczących jego autorskiej koncepcji i prac nad skrzydłem o napiętej obwodowo sprężystej powłoce, które rozpoczął w 1970 r. oraz koncepcji sprężystego skrzydła z 1973 r. W sympozjum, oprócz J. Wolfa uczestniczyły największe światowe sławy z dziedziny aerodynamiki i mechaniki lotu, jak np. prof. R. Eppler, dr Paul McCready, czy wreszcie twórca miękkopłatów Francis Melvin Rogallo.
Jerzy Wolf był konstruktorem lotni przemysłowej Zeta-80 (Z-80) (ok. 1982 r.). W połowie lat 1980- tych powstały lotnie wysokowyczynowe Z-84 i Z-87. Konstruował również motolotnie o oryginalnej konstrukcji, tzw. wychyłopłaty, sterowane za pomocą konwencjonalnych sterownic z kabiny pilota, m.in. ZEM-92 i ZEM-93, ZEM-94, ZEM-3. Sam je badał w powietrzu. Podczas badań miał kilka wypadków, które nie zrażały go jednak i ciągle ponawiał próby. Na początku lat 2000-nych zaprojektował czteromiejscową motolotnię ze skrzydłem Witolda Kasprzyka, która nie doczekała się realizacji.
W 1984 r. Jerzy Wolf, Tadeusz Idziak i Wojciech Narożniak opracowali projekt końcówki skrzydła lotniowego poprawiającej sterowność. W latach 1984- 1988 r. J. Wolf opracował System sterowania lotni pionową płetwą "IL-Fin". Wynalazek jest chroniony zgłoszeniami patentowymi P.265.264 i P.265.666. System sterowania dla lotni i motolotni charakteryzował się zastosowaniem pionowej powierzchni sterującej w postaci płetwy nadskrzydłowej w postaci pionowego słupka lotni oraz załamanego przegubowo kila, który umożliwia odwrócenie kierunku wychylenia płetwy i ułatwia jednocześnie poprzeczne przemieszczanie środka masy układu. W pierwszym etapie wykonano badania stoiskowe kinetyki szkieletu lotni i przestrzennego mechanizmu zmiany wyważenia oraz wychylania płetwy. W drugim etapie zrealizowano badania w locie, przy czym stopniowo powiększano powierzchnię płetwy. Badania potwierdziły rosnącą skuteczność ich działania i wykazały, że funkcje płetwy można interpretować jako funkcję pionowej lotki centralnej oraz zarazem bezpośrednio oddziałującej powierzchni sterowej, korzystnie zacieśniającej i przyspieszającej zakręt w początkowej fazie manewru.
Ostatnia próba motolotni ZEM-3, przeprowadzona 26.07.2004 r., skończyła się tragicznie. Sprzęt został całkowicie zniszczony, a ranny pilot zabrany został do szpitala, gdzie na skutek odniesionych obrażeń- zmarł.
Jerzy Wolf był nie tylko konstruktorem, ale także pilotem lotniowym i motolotniowym- jednym z pionierów lotniarstwa w Polsce. Należał także do pierwszego pokolenia instruktorów lotniarstwa w Polsce. Był przewodniczącym Komisji Lotniarskiej przy Aeroklubie PRL. W 1978 r. brał udział w Sejmiku Lotniarskim. Był kierownikiem polskiej ekipy i uczestnikiem w Lotniowych Mistrzostwach Świata 1979 r. we Francji w St. Hilare, które odbyły się w dniach od 29.07. do 12.08.1979 r. W tym samym roku jako delegat z Polski brał udział w obradach Komisji Lotniowej Międzynarodowej Federacji Lotniczej FAI we Francji. Uczestniczył w naukowych konferencjach międzynarodowych dotyczących zagadnień aerodynamiki małych prędkości. Był autorem licznych artykułów popularyzatorskich dotyczących techniki lotniowej, pilotażu lotni, organizacji sportu lotniowego, które opublikowano m.in. w czasopismach Skrzydlata Polska, Horyzonty Techniki w latach 1977- 1988.
Konstrukcje:
Z-70, 1970, lotnia doświadczalna.
Z-71, ok. 1971, lotnia doświadczalna.
Z-73, ok. 1973, lotnia doświadczalna.
Z-74, ok. 1974, lotnia doświadczalna.
Z-75 "Spring Wing", 1976, lotnia doświadczalna.
Z-75-7, ok. 1976, lotnia doświadczalna.
Z-76, ok. 1976, lotnia doświadczalna.
Z-77, ok. 1978, lotnia doświadczalna.
Z-78, ok. 1978, lotnia.
Z-79, ok. 1979, lotnia.
Z-80 (Zeta-80), 1982, lotnia wyczynowa.
Z-84, lotnia wysokowyczynowa.
Z-87, lotnia wysokowyczynowa, skrzydło motolotniowe.
ZEM-92, 1992, motolotnia.
ZEM-93, 1993, motolotnia.
ZEM-94 "Mozeta", ok. 1993, motolotnia.
ZEM-3, początek lat 2000-nych (?), motolotnia.
Wolf– projekt motolotni czteromiejscowej, początek lat 2000-nych, projekt motolotni.
Galeria
Źródło:
[1] Makowski T. ”Współczesne konstrukcje lotnicze Polski”. Agencja Lotnicza Altair. Warszawa 1996.
[2] Czerwik Z. ”Historia Lotniarstwa w Aerokubie Łódzkim”. Daniel Zagórski- Galeria grafiki.
[3] Stafiej W. ”Lotniarstwo”. Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. Warszawa 1978.
[4] Grzegorzewski J., Królikiewicz T. "80 lat Instytutu Lotnictwa". Biblioteka Naukowa Instytutu Lotnictwa. Warszawa 2006.
[5] Opis patentowy nr 71138 "Skrzydło o napiętej obwodowo sprężystej powłoce". Urząd Patentowy PRL. 05.10.1974.
[6] Opis patentowy nr 75433 "Skrzydło sprężyste". Urząd Patentowy PRL. 20.02.1975.
[7] Żagle 12/1973 i 8/1974.
[8] "Raport Końcowy. Wypadek nr: 176/04. Motolotnia ZEM-3, PL-WBZ 26 lipca 2004 r., lotnisko Modlin". Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych. Warszawa 2006.
[9] Henryk Doruch - informacje.
[10] "Lotniowe Mistrzostwa Świata". Skrzydlata Polska nr 37/1979.
[11] Caban A. Miękkopłaty Jerzego Wolfa - część I - DlaPilota.
[12] Caban A. Miękkopłaty Jerzego Wolfa - część II - DlaPilota.
[13] Wolf J. "Z-75". Technika Lotnicza i Astronautyczna nr 10/1976.