Samolot myśliwski opracowany został w firmie Avia na początku lat 1930-tych przez inż. Frantiska Novotnego dla zastąpienia myśliwców Avia BH-33. Wywodził się w prostej linii od samolotu Avia B-34 (oblot prototypu luty 1932 r., wg [5]- w czerwcu 1932 r.). Dwupłata o mieszanej konstrukcji, napędzanego silnikiem rzędowym Hispano-Suiza 12Nbr o mocy 478 kW (650 KM). Samolot ten wyprodukowany w serii 12 egz., był samolotem wzorcowym dla całej rodziny myśliwców na II połowę lat 1930-tych. Przewidywano montowanie w nich różnych silników i uzbrojenia: B-134, B-234, B-334, B-434, B-534 i B-634. Z rodziny tej skierowano do produkcji wielkoseryjnej tylko myśliwiec Avia B-534, dobrze opracowany aerodynamicznie i napędzany silnikiem Hispano Suiza 12 Ydrs, wybranym jako standardowa jednostka napędowa dla czechosłowackich samolotów wojskowych.

Pierwszy prototyp Avia B-534.1 powstał z przebudowy ukończonego (sierpień 1932 r.), ale nigdy nieoblatanego prototypu B-234. Pierwszy lot wykonał 25.05.1933 r. (wg [4]- 26.05.1933 r., wg [5]- w sierpniu 1933 r.). W dniu 5.09.1933 r. do prób włączono drugi prototyp Avia B-534.2 (lub Avia B-534 II) z zamkniętą kabiną pilota. W okresie wrzesień 1933 r.- czerwiec 1934 r. prototyp B-534 przeszedł pomyślnie próby wojskowe, będąc samolotem szybkim, o dobrym wznoszeniu i zwrotnym. W lipcu 1934 r. drugi prototyp poleciał do Jugosławii, gdzie prezentowany był przedstawicielom jugosłowiańskiego lotnictwa wojskowego. Pokaz zakończył się sukcesem i lotnictwo wojskowe Jugosławii zdecydowało się na zakup pewnej liczby samolotów B.534 (prawdopodobnie 14), które zostały dostarczone w 1936 r.

W lipcu 1934 r., po próbach porównawczych z samolotami Praga BH-44 i Letov Š-231, zostało złożone zamówienie na pierwsze 34 seryjne myśliwce B-534, rozszerzone do końca roku do 147 egz. 47 z tych samolotów miały wyprodukować wytwórnie: Letov (37 egz.) i Aero (10 egz.). Wytwórnia Avia zwlekała z przekazaniem do tych wytwórni dokumentacji i w końcu produkcja została powierzona tylko zakładom macierzystym. Wyprodukowano je w dwóch seriach, I- 101 egz. i II- 46 egz. W trakcie produkcji B-534 był systematycznie modyfikowany. B-534 I serii, w stosunku do prototypu były lepiej dopracowane aerodynamicznie. Dostawy B-534 I serii ruszyły w październiku 1935 r. Ze względu na problemy wytrzymałościowo-eksploatacyjne, zrezygnowano później z kaemów skrzydłowych.

Samoloty B-534 II serii otrzymały 4 kaemy na bokach nieznacznie przedłużonego kadłuba oraz owiewki na kołach, które jednak w codziennym użyciu były najczęściej demontowane. Wszystkie samoloty dostarczone zostały do połowy 1936 r. W 1936 r. zamówiono kolejnych 46 maszyn zbliżonych do II serii. 26 samolotów III serii dostarczono do jednostek na początku 1937 r. Pozostałych 20 ukończono już jako IV serię z podwyższonym kadłubem, zakrytą kabiną pilota i metalowym śmigłem. Dobre opracowanie aerodynamiczne tego samolotu pozwalało na osiągnięcie maksymalnej prędkości 406 km/h (bez uzbrojenia). Maszyna była tak udana, że jeszcze w 1936 r. zamówiono ich kolejne 134 egz., w 1937 r.- 50, a wobec zaostrzenia się sytuacji międzynarodowej jeszcze 68 w 1938 r. Dostawy B-534 IV serii ruszyły na przełomie lat 1936/1937. Łącznie wyprodukowano 445 Avii B-534.

W 1936 r. opracowano, a w 1937 r. skierowano do eksploatacji wersję Avia Bk-534, będący standardowym B-534 IV serii, wyposażonym w silnik HS12Ycrs z działkiem Hispano 402 kal. 20 mm strzelającym między blokami cylindrów (wg [4]- działkiem Oerlikon FFS-20 kal. 20 mm). Bk-534 miały zmienioną instalację paliwową i wydłużoną tylną część kadłuba, zwiększoną powierzchnię oszklenia kabiny, nie posiadały owiewek na kołach. W 1937 r. zamówiono 54 samoloty tego wariantu, następne zamówienie na 66 zrealizowano już pod kontrolą niemiecką w połowie 1939 r. na potrzeby Luftwaffe. Część maszyn II partii miała zamiast działka trzeci karabin maszynowy (wg [4]- . seryjne Bk-534 latały jednak bez działka, mając w to miejsce zabudowany trzeci kaem).

Wg [5]- dla Czechosłowacji zbudowano 424 samoloty B.534 i 55 samolotów Bk.534, na eksport zbudowano 18 samolotów. Po zajęciu Czechosłowacji Niemcy zbudowali 21 samolotów B.534 i 66 samolotów Bk.534. Łącznie powstały 584 samoloty tego typu. W latach 1936-1937 samolotem B.534 interesowały się następujące państwa: Estonia (40 egz.). Belgia (40 egz.) i Rumunia (40 egz). Do zakupów jednak nie doszło.

W roku 1936 r. została opracowana wersja rozwojowa B.634. Zastosowano w niej szereg zmian, które miały poprawić aerodynamikę samolotu. Uzbrojenie miało składać się z 2 karabinów maszynowych umieszczonych nad silnikiem oraz działka między cylindrami silnika. Pierwszy prototyp B.634.1 z silnikiem HS12 Ycts zbudowano z kabiną odkrytą, jego osiągi nieznacznie przewyższały osiągi samolotu B.534 i w związku z tym do produkcji nie został zakwalifikowany. Drugi prototyp z kabiną zakrytą, o lepszych osiągach zbudowano dopiero wtedy, kiedy powstał prototyp dolnopłata myśliwskiego Avia B.35, przewidywanego na następcę B.534.

Do chwili zajęcia Czechosłowacji przez Niemcy (15.03.1939 r.) do eksploatacji skierowano 424 (wg [4], wg innych źródeł- 524) B-534 (w tym 2 B-534 II serii dla Grecji w 1936 r.) i 55 Bk-534. Pozostałe samoloty wdrożono po tym terminie (21 B-534i 65 Bk-534). Samoloty Avia B-534 i Bk-534 służyły w latach 1935-1939 w eskadrach myśliwskich 1, 2, 3 i 4 pułków lotniczych oraz w lotnictwie sił bezpieczeństwa. Po 15.03.1939 r. przejęli je Słowacy oraz Niemcy. Niemcy przejęły ogółem ok. 500 B-534/Bk-534, z nich 90 przekazano Słowacji, 8 dla ZSRR (NKWD) i 3 dla Rumunii. Węgry zdobyły 1 samolot B-534 IV serii i wdrożyły do eksploatacji. Były używane do zadań: myśliwskich, szturmowych i pomocniczych. Wiele zdobycznych maszyn używanych było przez Niemców w szkołach pilotażu, a także do holowania szybowców DFS-230, kilkanaście samolotów używano też operacyjnie wiatach 1939-1940 w charakterze nocnych myśliwców. 78 (wg [5]- 72) samolotów IV serii Niemcy sprzedali Bułgarii, gdzie używane były do 1945 r. pod nazwą ”Dogan”.

Słowacja dysponowała ponad 100 samolotami B-534 i Bk-534, które stanowiły trzon lotnictwa myśliwskiego tego kraju do momentu otrzymania pierwszych Messerschmitt Bf-109 w 1943 r. Bojowo użyte zostały w marcu 1939 r. w czasie konfliktu z Węgrami, przeciw Polsce w kampanii wrześniowej oraz w działaniach przeciw ZSRS w 1941 i 1942 r. 5 B-534 i 1 Bk-534 używane były przez lotnictwo powstańcze w Słowackim Powstaniu Narodowym w sierpniu-październiku 1944 r. Dwa (podawana jest również liczba 4 lub 6) samoloty B-534 II serii zostały zakupione w 1936 r. przez Grecję, gdzie służyły do 1940 r.

Po zakończeniu II wojny światowej na terenie Czechosłowacji znajdowało się 10 samolotów B.534. Ponieważ nie zadbano o zachowanie chociaż jednego z nich, w praskim muzeum techniki zachowano tylko szkielet kadłuba i silnik tego samolotu. W oparciu o te zespoły i materiał dokumentacyjny przygotowano wierną kopię tego samolotu ukończoną w 1975 r.

W Polsce.

Wg [5]- liczne źródła czechosłowackie odnotowują próbę zakupu 60 samolotów tego typu przez Polskę. W rzeczywistości polskie lotnictwo wojskowe nie przejawiało zainteresowania tym samolotem, a polscy specjaliści uważali, że samolot ten ustępuje myśliwcom PZL P-11 i PZL P-24. W każdej chwili Polska mogła bowiem przystąpić do produkcji na własne potrzeby samolotu P-24, zdecydowanie lepszego od B.534, a jednocześnie planowano przezbrojenie na sprzęt całkowicie nowoczesny. Chodziło raczej o pośredniczenie w dalszej sprzedaży samolotów czechosłowackich (prawdopodobnie przez Wolne Miasto Gdańsk) do objętej wojną domową Hiszpanii, gdzie sprzedano m.in. używane do szkolenia, stare, dawno wycofane z uzbrojenia, samoloty myśliwskie PWS-10.

Wg [3]- gdy w marcu 1939 r. hitlerowcy wkraczali do Pragi, czeski sierżant pilot Jozef Frantisek porwał samolot Avia B-534 i przeleciał do Polski. Informacja ta jest jednak nieprawdziwa.

W 1940 r. podczas nakręcania filmu o walkach nad Polską we wrześniu 1939 roku Niemcy użyli samolotów Avia B-534 jako dublera polskich myśliwców PZL P-11. Fragmenty z tego filmu ”Kampfgeschwader Lützow” jeszcze do lat 1980-tych pokutowały w niektórych filmach dokumentalnych jako oryginalne (!) zdjęcia z walk powietrznych w wojnie obronnej Polski.

Konstrukcja:
Jednomiejscowym dwupłat o konstrukcji mieszanej.
Płaty o różnej rozpiętości, dwudźwigarowe, metalowe, z których płat górny składał się z trzech, a płat dolny z dwóch części. Krawędzie natarcia płatów (w wersji Bk.534 również środkowa część płata) były pokryte blachą, reszta zaś płótnem. Płat górny wyposażony był w kryte płótnem lotki. Górny płat wsparty zastrzałami w kształcie litery N. Zastrzały wykonane były z profilowanych rur stalowych. Połączenia płatów wzmocnione dodatkowo profilowanymi linkami.
Kadłub kratownicowy ze stalowych rurek łączonych nitami i śrubami. Przednia część kadłuba, do kabiny pilota, pokryta blachą, tylna miała oprofilowanie z drewnianych wręg i podłużnie, pokryte płótnem. Zakończenie kadłuba na wysokości usterzenia pokryte było blachą. Kabina pilota początkowo odkryta, później zakryta.
Usterzenie w układzie klasycznym składało się ze statecznika poziomego i steru wysokości oraz statecznika pionowego i steru kierunku. Konstrukcja usterzenia metalowa, składała się z dźwigarów i żeber, pokrycie usterzenia płócienne.
Podwozie klasyczne stałe.

Uzbrojenie:
- prototyp- 4 karabiny maszynowe vz.30 kal. 7,92 mm, w tym dwa na bokach kadłuba i dwa na dolnym płacie. Udźwig bomb- 6 po 10 kg lub 4 po 20 kg,
- I seria- 2 karabiny maszynowe vz.30 kal. 7,92 mm po bokach przodu kadłuba i możliwość instalacji dwóch takich samych na dolnych płatach,
- II seria- 4 karabiny maszynowe vz.30 kal. 7,92 mm po bokach silnika,
- Avia Bk-534- 1 działko Hispano 402 kal. 20 mm (wg [4]- działkiem Oerlikon FFS-20 kal. 20 mm) między blokami cylindrów silnika i 2 karabiny maszynowe po bokach silnika lub 3 karabiny maszynowe (bez działka).

Silnik- rzędowy Hispano Suiza 12 Ydrs o mocy 632 kW (860 KM).

Dane techniczne Avia B-534 I serii i II serii (wg [5]):
Rozpiętość- 9,4 m, długość- 8,1-8,2 m, wysokość- 3,15 m, powierzchnia nośna- 23,56 m².
Masa własna- 1314 kg, masa startowa- 1913 kg.
Prędkość max- 360 km/h, prędkość przelotowa- 330 km/h, wznoszenie- 15 m/s, pułap- 9500 m, zasięg- 600 km.

Dane techniczne Avia B-534 IV serii (wg [2]):
Rozpiętość- 9,4 m, długość- 8,1 (wg [5]- 8,2) m, wysokość- 3,15 m, powierzchnia nośna- 23,56 m².
Masa własna- 1460 kg, masa startowa- 1980 (wg [5]- 1585) kg.
Prędkość max- 380 (wg [5]- 406) km/h, prędkość przelotowa- (wg [5]- 375) km/h, pułap- 10600 m, wznoszenie- 15-16 m/s, czas wznoszenia na 5000 m- 5' 18" (wg [5]- 5'), pułap- (wg [5]- 10600) m, zasięg- 600 km.

Dane techniczne Avia Bk-534 (wg [5]):
Rozpiętość- 9,4 m, długość- 8,1 m, wysokość- 3,15 m, powierzchnia nośna- 23,56 m².
Masa własna- 1631 kg, masa startowa- 2222 kg.
Prędkość max- 375 km/h, prędkość przelotowa- 345 km/h, wznoszenie- 15 m/s, pułap- 9500 m, zasięg- 500 km.