Avia B-33 (CB-33), 1951

Samolot szturmowy. Czechosłowacja/ZSRR.
Samolot szturmowy Avia B-33 w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie. (Źródło: Michał Derela via "Wikimedia Commons").

Samolot szturmowy Avia B-33 był produkowany w Czechosłowacji na podstawie dokumentacji licencyjnej radzieckiego samolotu Iljuszyn Ił-10. Licencję na ten samolot Czechosłowacja otrzymała ze Związku Radzieckiego w 1951 r., natychmiast przygotowano produkcję seryjną w zakładach Avia-Letnany. Odpowiadał on wzorcowi radzieckiemu z 1947 r. i miał w płacie cztery działka NS-23 oraz stanowisko strzeleckie WU-9M z działkiem BT-20E. Pierwszy szturmowiec B-33 wzbił się w powietrze 26.12.1951 r., napędzany jeszcze oryginalnym radzieckim silnikiem AM-42. Pierwszy samolot B-33 z licencyjnym silnikiem M-42 po raz pierwszy wzbił się w powietrze 13.05.1952 r. Równolegle do produkcji wdrożono wariant szkolno-treningowy samolotu, pod oznaczeniem CB-33.

Ogółem do 1956 (wg [5]- 1955) r. powstało ok. 1200 samolotów szturmowych B-33 i ich wariantu szkolno-treningowego CB-33. Spośród nich 600 samolotów B-33 i CB-33 zachowano na własne potrzeby, a kolejne 600 wyeksportowano do:
- Bułgarii,
- Jemenu- w 1957 r. Czechosłowacja sprzedała 24 szturmowce B-33 i CB-33 do Królestwa Jemenu. We wrześniu 1962 r. proklamowano Arabską Republikę Jemenu, co spowodowało rebelię Rojalistów, wspartą przez Arabię Saudyjską i Jordanię. W dniu 11.10.1962 r. szturmowców Ił-10 użyto w walce z wojskami Arabii Saudyjskiej na południowej granicy państwa,
- Rumunii,
- na Węgry.

Pierwsze szturmowce Ił-10 do lotniska czechosłowackiego trafiły w końcu lata 1950 r.: 80 samolotów bojowych Ił-10 i 6 szkolno-treningowych UIł-10. Jako pierwszy otrzymał je 30 Pułk Lotnictwa Szturmowego. W 1951 r. utworzono 34 Dywizję Lotnictwa Szturmowego, która objęła 30 c, 28 PLSz i 32 PLSz. Początkowo w każdym pułku było 20 samolotów. Podwojenie ich stanu nastąpiło z chwilą zintensyfikowania licencyjnej produkcji B-33/CB-33. Produkcja nowych szturmowców była tak duża, że na przełomie lat 1953/1954 przystąpiono do formowania w pułkach czwartych eskadr szturmowych. 34 Dywizję Lotnictwa Szturmowego rozwiązano w 1958 r., 28 PLSZ- 1957 r., 30 PLSz- 1958 r. i 32. PLSz- 1960 r. Ponadto szturmowce Ił-10 były eksploatowane w 45 Lotniczym Pułku Korygowania Ognia Artylerii i 2 Lotniczym Pułku Szkolnym. Ostatni samolot wycofano we wrześniu 1960 r., wraz z rozformowaniem 32 PLSz. Do ich zamiany wprowadzono odrzutowe Mikojan MiG-15SB.

W Polsce.

Do Polski sprowadzano w latach 1953-1954 wersje Avia B-33 i Avia CB-33, wprowadzając je do pułków lotnictwa szturmowego, do jednostek obserwacji i korygowania ognia artylerii, lotnictwa Marynarki Wojennej oraz OSL-4 w Dęblinie. Samoloty te były eksploatowane do 1959 r., po czym zostały wycofane.

Dwa wycofywane z eksploatacji samoloty szturmowe Avia B-33 produkcji czechosłowackiej zostały przekazane Instytutowi Lotnictwa. Chodziło o zebranie doświadczeń w lotach samolotów śmigłowych, jednosilnikowych z silnikami o dużej mocy. Jednak Instytut przecenił swoje siły. Samoloty te nie wykonały ani jednego lotu. Jeden samolot Avia B-33 znajduje się w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Skrzydła metalowe, trójdzielne. Konstrukcja dwudźwigarowa z pracującym kesonem. Pokrycie z blachy aluminiowej. Wyposażone w klapy szczelinowe i lotki. Lotki pokryte płótnem.
Kadłub dzielił się na dwie części, przednią pancerną i tylną o konstrukcji mieszanej lub metalowej (w ostatnim przypadku o konstrukcji półskorupowej pokrytej blachą duralową). Zastosowano pancerny korpus obejmujący silnik i jego agregaty, zbiorniki paliwa i oleju, ich instalacje oraz kabinę. Kabina zakryta.
Usterzenie klasyczne, całkowicie metalowe. Stateczniki pokryte blachą, stery płótnem.
Podwozie klasyczne chowane w locie.

Wyposażenie- pokładowe wytwornice dymów zasłonowych LD-600 pod skrzydłami.

Uzbrojenie- 4 stałe działka NS-23 kal. 23 mm w skrzydłach i 1 ruchome działko UB-20 kal. 20 mm lub BTN-20E kal. 20 mm w kabinie strzelca, 4 wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych RS-82 lub RS-132 albo ROFS-132. Samoloty eksploatowane w Czechosłowacji były uzbrojone w rodzime npr LR-130 (JRRO-130) i N-150 (2RU324). Udźwig bomb- 400-600 kg.

Silnik- rzędowy M-42 o mocy 1480 kW (2000 KM).

Dane techniczne B-33 (wg [1]):
Rozpiętość- 13,4 m, długość- 11,2 m, wysokość- 4,1 m, powierzchnia nośna- 30,0 m2.
Masa własna- 4680 kg, masa użyteczna- 1856 kg, masa całkowita- 6536 kg.
Prędkość max- 570 km/h, pułap- 7500 m, zasięg- 830 km.

Dane techniczne B-33 (wg [4]):
Rozpiętość- 13,4 m, długość- 11,12 m, wysokość- 4,1 m, powierzchnia nośna- 30,0 m2.
Masa własna- 4680 kg, masa startowa- 6335 kg, masa startowa max- 6535 kg.
Prędkość max- 530 km/h, prędkość przelotowa- 325 km/h, prędkość lądowania- 150 km/h, czas wznoszenia na 3000 m- 6', pułap- 7200 m, zasięg- 800 km.

Galeria

  • Samolot treningowy Avia CB-33 w służbie Ludowego Lotnictwa Polskiego. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 30/1979).

Źródło:

[1] Krzyżan M. ”Samoloty w muzeach polskich”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1983.
[2] Gruszczyński J., Fiszer M. ”Samolot szturmowy Iljuszyn Ił-10”. Lotnictwo nr 2 i 3/2007.
[3] Królikiewicz T. ”Samoloty i śmigłowce Instytutu Lotnictwa. Różne konstrukcje”. Lotnictwo nr 3/2006.
[4] Michulec R. ”Ił-2, Ił-10”. Seria Monografie Lotnicze. Wyd. AJ-Press. Gdańsk 1995.
[5] Morgała A. ”Polskie samoloty wojskowe 1945-1980”. Wydawnictwo MON. Warszawa 1980.
blog comments powered by Disqus