Samolot Zlin Z-42 jest jednym z przedstawicieli rodziny sa­molotów szkolnych, treningowych i akrobacyjnych, której koncepcja powstała w biurze konstrukcyjnym zakładów Moravan Otrokovice. W jej skład miały wcho­dzić samoloty:
- Zlin Z-41 z silnikiem M-337 i śmigłem metalowym nastawnym na zie­mi, przeznaczony do szkolenia podstawo­wego i wstępnego szkolenia w akrobacji,
- Zlin Z-42 o podobnym płatowcu, lecz z mocniejszym silnikiem M-137 i wymien­nym śmigłem do latania sportowego, akro­bacji i lotów turystycznych,
- Zlin Z-43 z silnikiem M-337 ze śmigłem nastawnym, przeznaczony do szko­lenia w nawigacji i radionawigacji oraz do lotów turystycznych.
Projektowano również samolot akrobacyjny Zlin Z-44 z tym samym zespołem napędowym, co Z-42. Zdecydowa­no się na umieszczenie miejsc załogi obok siebie, przede wszystkim ze względu na możliwość znacznej obniżki kosztów wypo­sażenia- jego dostępność z obu miejsc nie zmuszała do dublowania niektórych elementów. Dalsze prace projektowe do­prowadziły do rezygnacji z typu Z-41, jego zadania przejął Z-42.

Pierwszy lot prototypu samolotu Z-42 odbył się w 17.10.1967 r. Świadectwo typu sa­molot uzyskał w 1970 r. Drugi prototyp miał silnik Lycoming AIO-320-B1B o mocy 118 kW (160 KM). Proto­typ ten miał oznaczenie Z-42L i zewnętrz­nie różnił się od Z-42 tylko osłonami silnika. Pierwszy lot Z-42L odbył się w sierp­niu 1971 r. Pomimo dobrych osiągów zaniechano dalszych prac nad tą wersją.

Produkcja seryjna samolotów Z-42 roz­poczęła się w 1969 r. Następnie planowano wyposażyć samolot w śmigło o stałych obrotach V-500A, zunifikowane ze śmigłem V-503A. Ostatecznie po modyfikacjach układu regulacyjnego śmigła V-503A zostało ono przyjęte przez Moravan. Samolot z tym śmigłem otrzymał oznaczenie Z-42M. Prototyp Z-42M oblatano w listopadzie 1972 r., certyfikat uzyskano w listopadzie 1973 r. Produkcję seryjną rozpoczęto w 1974 r. Samolot ten napędzany jest silnikiem M-137AZ. Zmieniono także paliwomierze na elektryczne i zastosowano płetwę grzbieto­wa. Wyprodukowane uprzednio samoloty Z-42 stopniowo wyposażono w śmigła V-503 a, zmieniając oznaczenie na Z-42MV (wg innych źródeł- Z-42MU).

W Polsce.

Samoloty Zlin 42M były kiedyś jednym z bardziej popularnych samolotów w polskich aeroklubach. W 1975 r. Aeroklub PRL zakupił pierwszych 13 egz., następne dotarły do Polski w 1976 r. Używane były szkolenia pilotów na poziomie podstawowym i średnio zaawansowanym oraz do nauki akrobacji na poziomie podstawowym.

Instytut Lotnictwa posiadał 10 samolotów Zlin Z-42M. Używane były z lotniska w Sławkowie k. Kętrzyna (dawne lotnisko kwatery Hitlera w Gierłoży) we współpracy z utworzonym w Akademii Rolniczo-Technicznej w Olsztynie międzywydziałowym Instytutem Agrolotnictwa oraz Technikum Mechanizacji Rolnictwa ze specjalnością agrolotnicza. Służyły do nauki pilotażu studentów i uczniów, przyszłych pilotów- agrolotników.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się 52 samoloty Zlin Z-42, w tym min.: Aeroklub Polski- 49 egz., wytwórnie lotnicze- 1 egz., prywatne- 2 egz.

Konstrukcja.
Dwumiejscowy wolnonośny dolnopłat o konstrukcji metalowej.
Płat wolnonośny, trójdzielny (krótki cen­tropłat w kadłubie), o obrysie prostokąt­nym, z wyraźnym skosem do przodu. Wznios 6°. Konstrukcja całkowicie meta­lowa, jednodźwigarowa z dźwigarkiem po­mocniczym. Dźwigar centropłata z pasami wykonanymi z rur stalowych wypełnionych azotem w celu stałego kontrolowania wy­stąpienia pęknięć (za pośrednictwem po­miaru ciśnienia azotu). Pokrycie skrzydła z blach duralowych platerowanych. Lotki i klapy szczelinowe, pokrycie żłobkowane. Lotki i klapy mają jednakową rozpiętość.
Kadłub- środkowa część kadłuba kon­strukcji kratownicowej, spawana z rur sta­lowych i pokryta powłoką laminatową. Cześć tylna duralowa konstrukcji półsko­rupowej. Przekrój kadłuba owalny. W środkowej części kadłuba mieści się zakryta ka­bina pilotów. Pod tylną częścią kadłuba miejsce na zaczep do holowania szybowców masie do 500 kg.
Usterzenie wolnonośne, całkowicie me­talowe, w układzie klasycznym. Obrys usterzenia poziomego- prostokątny; pio­nowego- trapezowy. Usterzenie pionowe z wyraźnym skosem. Stery pokryte blachą żłobkowaną.
Podwozie trójkołowe z kołem przednim, stałe.

Wyposażenie- podstawowy zestaw przyrządów pilotażowo- nawigacyjnych i kontroli pracy silnika, radiostacja.
Instalacje: elektryczna, przeciwpożarowa.

Silnik-
- Z-42- rzędowy odwrócony Avia M-137A o mocy startowej 132,5 kW (180 KM),
- Z-42L- płaski Lycoming AIO-320-B1B o mocy 118 kW (160 KM),
- Z-42M- rzędowy odwrócony Avia M-137AZ o mocy startowej 132,5 kW (180 KM).

Dane techniczne Z-42M (wg [3]):
Rozpiętość- 9,11 m, długość- 7,07 m, wysokość- 2,69 m, powierzchnia nośna- 13,15 m².
Masy (wersja normalna): masa własna- 645 kg, masa użyteczna- 325 kg, masa całkowita max- 970 kg.
Masy (wersja akrobacyjna): masa własna- 645 kg, masa użyteczna- 275 kg, masa całkowita max- 920 kg.
Osiągi (wersja normalna): prędkość max- 315 km/h, dopuszczalna prędkość przelotowa- 223 km/h, prędkość manewrowa- 220 km/h, prędkość przelotowa- 211 km/h, prędkość przeciągnięcia- 102 km/h, prędkość przeciągnięcia na klapach- 91 km/h, wznoszenie max- 4,8 m/s, pułap praktyczny- 3800 m, zasięg- 530 km, czas lotu- 2,5 h.
Osiągi (wersja akrobacyjna): prędkość max- 315 km/h, dopuszczalna prędkość przelotowa- 226 km/h, prędkość manewrowa- 270 km/h, prędkość przelotowa- 211 km/h, prędkość przeciągnięcia- 100 km/h, prędkość przeciągnięcia na klapach- 89 km/h, wznoszenie max- 5,2 m/s, pułap praktyczny- 4250 m, zasięg- 530 km, czas lotu- 2,5 h.