W latach 1980- tych rozwinęła się nowa kategoria lekkich samolotów, produ­kowanych głównie w zestawach, sięgająca swoim rodowodem do korzeni przemysłu sa­molotów lekkich. W połowie lat 1930- tych powsta­ły pierwsze samoloty, takie jak Taylor (Piper) "Cub", Aeronca C-2 czy polskie RWD-16 "Osa" / RWD-21, których konstruktorzy postawili sobie za cel stworzenie samolotu powszechnego, a do ich napędu użyto nowych wtedy silników o mocy rzędu 20- 48 kW.

Powyższa kategoria wypełnia lukę pomiędzy dwumiejscowymi ULM- ami a naj­mniejszymi samolotami certyfikowanymi. Są to dwumiejscowe górnopłaty, napędzane lekkimi, lecz mocnymi silnikami, a ponieważ ich typo­wa masa startowa wynosi poniżej 450 kg, cha­rakteryzują się krótkim startem, lądowaniem i dużą prędkością wznoszenia. Do tej kategorii zaliczyć można samoloty Rans S-6 "Coyote II", Denney "Kitfox", Wilson "Avid Flyer" i Zenair STOL CH 701.

Powstały w 1986 r. samolot STOL CH 701 opracowano tak, aby osiągnąć własności krótkiego startu i lądowania, także w terenie przygodnym, na kołach, nartach lub pływa­kach. Konstruktorem samolotu jest Chris Heintz- założyciel firmy Zenith Aircraft Company oraz twórca zna­nych i rozpowszechnionych Zenair CH-600 "Zodiac". Główne zało­żenia samolotu są podobne jak w przypadku samolotu "Zodiac"- prosta konstrukcja, możliwa do wy­konania przez niedoświadczonego budowni­czego oraz dobre własności lotne. Całkowicie metalowa konstrukcja zapewnia dużą wytrzymałość, łatwość bieżącej obsługi i odporność na warunki atmosferyczne. Prototyp został oblatany latem 1986 r.

Aby osiągnąć małą prędkość przeciągnię­cia, a co za tym idzie- krótki start i lądowanie, zastosowano specjalny, gruby profil skrzydła, stałe sloty oraz szczelinowe klapolotki Junkersa na całej rozpiętości płata, zaś dla zapew­nienia dobrej sterowności w całym zakresie kątów natarcia samolot wyposażony jest w du­że usterzenie poziome. Podwozie rozwiązano nietypowo (dla tej klasy), ponieważ zastosowano układ trójkołowy z kołem przednim, acz­kolwiek opcjonalnie możliwy jest montaż podwozia z kółkiem ogonowym. Dzięki temu oraz dużej średnicy kół samolot dobrze spisuje się w terenie przygodnym oraz ma doskonałą wi­doczność i sterowność na ziemi.

Zestawy oraz plany samolotów Zenair zna­ne są na rynku jako jedne z najlepiej opraco­wanych, powstały przede wszystkim z my­ślą o początkujących konstruktorach- amatorach. Zestaw zawiera wszystko, co jest konieczne do budowy samolotu. W fabryce wykonane są wszystkie metalowe części tłoczone takie jak żebra i wręgi z otworami montażowymi i ulżeniowymi, usuniętymi zadziorami, przy­gotowane do montażu, gotowe są wszystkie części spawane, a dźwigar płata jest znitowany. Blachy pokrycia- skrzydeł, kadłuba, usterzenia, klapolotek są uformowane, nawierco­ne i przygotowane do montażu. Oprócz tego kit zawiera podwozie, układ paliwowy i stero­wania oraz wszystkie niezbędne elementy wykończeniowe. Według producenta całkowi­ty czas montażu samolotu z zestawu typu "49%" wynosi 350 do 400 h.

Zenair STOL CH 701 może być wykonany na kilka sposobów. Moż­liwa jest budowa samolotów wyłącznie z pla­nów, czasem z wykorzystaniem pewnych go­towych elementów. W USA, gdzie STOL- e zalicza się do klasy samolotów Experimental buduje się je z zestawów 49%, zaś w in­nych krajach jak np. w Kanadzie, gdzie samo­loty te zaliczane są do Ultralight lub Advanced UL można je nabyć jako kit "85%" lub ja­ko gotowe do lotu. Zestaw samolotu 85% przychodzi od producenta z gotowymi podzespołami: kadłub, skrzydła, usterzenie i wyma­ga jedynie końcowego montażu i malowania. I na koniec: kupuj w miarę budowania- oznacza to, że nie trzeba kupować całego ze­stawu od razu, lecz wraz z postępem budowy, co umożliwia rozłożenie kosztów całego przedsięwzięcia w czasie.

Do wszystkich wersji zestawu możliwe są opcje dodatkowego wyposażenia, takie jak: dodatkowe zbiorniki paliwa w skrzydłach, ogrzewanie kabiny, tapicerka, trymer elek­tryczny steru wysokości, mechanizm ułatwia­jący składanie skrzydeł, stroboskopowe świa­tła antykolizyjne, owiewki kół podwozia, narty oraz dodatkowe przyrządy.

Ostatnią opcją są pływaki normalne lub amfibijne- z wciąganym podwoziem koło­wym. Są to pływaki całkowicie metalowe, do­starczane jako gotowe, jak również w zesta­wach do montażu- do ich ukończenia potrze­ba około 100 h pracy.

Być może nie jest to samolot najpiękniejszy, lecz dzięki swoim własnościom zasłużył sobie na miano podniebnego jeepa (Sky jeep). W pełni zasługują na te nazwę, o czym świadczą liczby- ponad 1500 egz. CH-701 jest używanych na całym świecie od Kanady, USA po krańce Afryki i Azji. Używany jest także przez amerykańskie służby mundurowe do zadań patrolowo- ratowniczych. Charakteryzu­jąc się bardzo krótkim startem i lą­dowaniem- w wielu zastosowa­niach może konkurować z małymi śmigłowcami.

Samoloty Zenair CH 601 oraz STOL CH 701 produkowane były na podstawie licencji w Czechach przez firmę NeTair z Pragi jako zestawy typu 45% lub 85%. Na jego bazie powstało na świecie wiele kopii tychże ultralekkich samolotów, m.in. model Trophy TT-2000, Zenith STOL CH 801.

W Polsce.

W połowie lat 1990-tych samolot Zenair CH-701 STOL został zbudowany przez K. Barczewskiego. Samolot uległ uszkodzeniu podczas próby oblotu w 1997 r.

W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowało się 6 samolotów Zenair CH-701 STOL, natomiast 1.01.2009 r.- 4 egz. Znane znaki: SP-SAAE, SP-SYKN, SP-SYBY, SP-SYDB, SP-YOD.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy zastrzałowy  górnopłat o konstrukcji metalowej wykonanej ze stopu alumi­nium 6061-T6.
Skrzydła dwudźwigarowe, z głównym dźwigarem umieszczonym w miejscu naj­większej grubości profilu, dźwigarkiem po­mocniczym i 7 żebrami w każdej połówce, podparte jest podwójnym zastrzałem, wyko­nanym z rury o przekroju kołowym- można zamówić na nie owiewki o przekroju kroplo­wym. Posiada gruby 21% profil, stałe sloty oraz szczelinowe, trójpołożeniowe klapolotki Junkersa na całej roz­piętości. Część nasadową skrzydeł pocieniono dla poprawienia widzialności z kabi­ny. Końcówki typu Hoerner poprawiające efektywną rozpiętość płata o ok. 4%.
Kadłub składa się z dwóch części: kabi­ny i części ogonowej. Kabina wykonana jest jako spawana kratownica z rur stalowych chromowo- molibdenowych typu 4130 z wę­złami mocowania skrzydeł, silnika i podwozia. Do niej przynitowana jest część ogonowa wy­konana z duralu, o płaskich ściankach. Zakryta kabina jest dostępna poprzez szeroko otwierane o 180 stopni drzwi, wyposażona w podwójne sterownice nożne (pedały) i wspólny drążek umieszczony pomiędzy pilo­tami o rozwidlonym końcu, w kształcie litery Y - charakterystyczny dla samolotów Zenair, bagażnik za fotelami.
Usterzenie poziome wolnonośne leżące na kadłubie. Statecznik zbudowany jako jedna całość składa się z dwóch dźwigarów i 6 że­ber, ster składa się z dwóch połówek z klapką trymera po lewej stronie. Dla zapewnienia ste­rowności w pełnym zakresie kątów natarcia usterzenie poziome zaopatrzono w profil nie­symetryczny, z wypukłością skierowaną do dołu. Ster kierunku jest płytowy, co stanowi swoisty znak firmowy samolotów Zenair, po­przedzony jest niewielką płetwą grzbietową.
Podwozie trójkołowe stałe, w zależności od zamówienia: trójkołowe z kołem przednim (najczęściej stosowane) lub klasyczne z kół­kiem ogonowym. Goleń podwozia głównego oraz ogonowego jest sprężysta, wykonana z duralu, zaś przednia wykonana jest z rury stalowej, amortyzowana sznurem gumowym. Koło przednie i koła główne na życzenie mogą być zaopatrzone w owiewki. Hamulce hydrauliczne, tarczowe na głównych kołach. Opcjonalnie mogą być założone pływaki typu Zenair#950, normalne bądź amfibijne. Pływaki mocowane są do standardowej goleni podwozia głównego oraz węzła mocowania przedniej goleni i nie wy­magają żadnych przeróbek płatowca. W przy­padku zastosowania wersji amfibijnej koła podwozia głównego wciągane są do wnęk wewnątrz pływaków umieszczonych za stop­niem redana, zaś koło przednie ma przedłu­żoną goleń i składa się do tyłu pomiędzy pły­wakami; mechanizm wciągania jest pneuma­tyczny, sterowany elektrycznie.

Wyposażenie- podstawowe samolotu sta­nowią następujące przyrządy, dostępne u pro­ducenta wraz z zestawem silnikowym: pręd­kościomierz, wysokościomierz, chyłomierz poprzeczny, busola magnetyczna, obroto­mierz i licznik motogodzin, wskaźniki ciśnienia i temperatury oleju oraz temperatury cieczy chłodzącej. Inne, jak np. urządzenia NAV/COM dostępne są na oddzielne zamó­wienie.

Silnik- płatowiec przysto­sowany jest to silników o mocach 48- 73 kW (65-99 KM). Napęd stanowić mogą silniki: Rotax 503 o mocy 37 kW (50 KM), Rotax 532 o mocy 48 kW (65 KM), dwusuwowy Rotax 582 o mocy 48 kW (65 KM), czterosuwowy Rotax 912A o mocy 60 kW (81 KM), Volkswagen o mocy w zakresie 45- 52 kW (61- 71 KM) lub Conti­nental.

Dane techniczne CH-701, silnik o mocy 37 kW (wg [6]):
Rozpiętość- 8,23 m, długość- 6,1 m, wysokość- 2,34 m, powierzchnia nośna- 11,33 m².
Masa własna- 195 kg, masa użyteczna- 205 kg, masa całkowita- 400 kg.
Prędkość max- 132 km/h, prędkość przelotowa- 119 km/h, prędkość min.- 37- 42 km/h, wznoszenie- 4,2- 7,1 m/s, pułap- 3050- 3660 m, zasięg- 370 km.

Dane techniczne CH-701, silnik o mocy 48 kW (wg [6]):
Rozpiętość- 8,23 m, długość- 6,1 m, wysokość- 2,34 m, powierzchnia nośna- 11,33 m².
Masa własna- 195 kg, masa użyteczna- 205 kg, masa całkowita- 400 kg.
Prędkość max- 134 km/h, prędkość przelotowa- 121 km/h, prędkość min.- 37- 42 km/h, wznoszenie- 6,1- 8,2 m/s, pułap- 3660 m, zasięg- 390 km.

Dane techniczne CH-701 (wg [7]):
Rozpiętość- 8,2 m, długość- 6,1 m, wysokość- 2,29 m, powierzchnia nośna- 11,4 m².
Masa własna- 209 kg, masa użyteczna- 227 kg, masa całkowita- 435 kg.
Osiągi z silnikiem Rotax 582 o mocy 48 kW: prędkość dopuszczalna- 177 km/h, prędkość max- 137 km/h, prędkość przelotowa- 120 km/h, prędkość przeciągnięcia- 40- 45 km/h, wznoszenie- 6,1- 7,1 m/s, pułap- 3600- 4600 m, zasięg- 338 km, zasięg ze zbiornikami dodatkowymi- 668 km.
Osiągi z silnikiem Rotax 912 o mocy 60 kW: prędkość dopuszczalna- 177 km/h, prędkość max- 153 km/h, prędkość przelotowa- 129 km/h, prędkość przeciągnięcia- 45- 48 km/h, wznoszenie- 7,1- 8,1 m/s, pułap- 3600- 4600 m, zasięg- 322 km, zasięg ze zbiornikami dodatkowymi- 637 km.