Bobek-Zdaniewski August
Zdaniewski-Bobek August

August Bobek-Zdaniewski. (Źródło: archiwum).

August Bobek urodził się 21.09.1902 r. we Frysztaku, w obecnym województwie podkarpackim, gdzie też uczęszczał do szkoły powszechnej. Po ukończeniu pięciu klas gimnazjal­nych w Jaśle, rozpoczął studia na Wydziale Mechaniczno- Technicznym Wyższej Szkoły Przemysłowej w Krakowie, zakończone w 1923 r.

Pracę zawodową podjął w październiku 1923 r w Zakładach Mecha­nicznych Plagę i T. Laśkiewicz w Lublinie. Zatrudniony został w Biurze Tech­nicznym Oddziału Lotniczego jako rysownik i konstruktor. W rok później został pracownikiem Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów "Samolot" w Poznaniu, gdzie powierzono mu stanowisko samodzielnego konstruktora oraz zastępcy kierownika biura konstrukcyjnego. Współuczestniczył tam w tworzeniu pierwszego polskiego samolotu skonstruowanego w krajowej wytwórni lotniczej- sportowego Sp-I, projektu inżyniera Piotra Tułacza. Wprowadził do tej konstrukcji wiele nowator­skich rozwiązań takich jak: okucia frezowane z odkuwek, trójpunktowe moco­wanie silnika w łożu oraz wykorzystanie sztywnych popychaczy rurowych w na­pędach, zamiast linek. Tam też uzyskał trzy pierwsze zastrzeżenia patentowe na swe opracowania dotyczące przegubowego połączenia zastrzałów skrzydłowych, kulowego połączenia skrzydeł i kulowych przegubów napędu sterów (szybkorozłączne). Do doświadczeń z Sp-1 nawiązywała późniejsza konstrukcja Bobka- PWS-10.

1.04.1927 r. August Bobek rozpoczął pracę jako samodzielny konstruktor w Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej. Pierwszą jego samodzielną konstrukcją, powstałą w tej wytwórni w 1928 r., był jednomiejscowy samolot sportowy w układzie zastrzałowego grzbietopłata- PWS-4.

Za konstrukcję tę otrzymał nagrodę LOPP. Jednocześnie wspólnie z inżynierem Aleksandrem Grzędzielskim opracował dwumiejscowy samolot łącznikowy PWS-5, pierwszy z rodzimych konstrukcji polskich płatowiec, który następnie wytwarzany był seryjnie pod oznaczeniem PWS-5t2. Najwięcej nowych projektów tego duetu konstruktorskiego powstało na przełomie lat 1929 / 1930. Były to: samolot łączniko­wy PWS-6, pierwszy polski samolot myśliwski PWS-10, treningowo- akrobacyjny PWS-11 i jego wersja rozwojowa PWS-11 bis, szkolno- akrobacyjny PWS-12 i od­miana PWS-12 bis.

W 1931 r. Bobek samodzielnie opracował szkolno- treningowy samolot PWS-14, dwupłat konstrukcji mieszanej, który stał się protoplastą doskonałych później jego następców- PWS-16 i PWS-26. Uczestniczył też w konstrukcyjnym opracowaniu projektu samolotu sportowego PWS-50, mjr inż. Wacława Makowskiego, przygotowywanego na Challenge International d’Avions de Tourisme 1930.

W 1932 r., po ogłoszeniu upadłości spółki akcyjnej Podlaska Wy­twórnia Samolotów, przez trzy miesiące pozostawał bez pracy jak wszyscy kon­struktorzy PWS. W tym czasie August Bobek zmienił nazwisko na August Zdaniewski. Po reaktywowaniu biura konstrukcyjnego, już w upaństwowionej wytwórni, przystąpił do pracy nad rozwojową wersją PWS-14, która otrzymała oznaczenie PWS-16. Po modernizacji w 1934 r. i przystosowaniu tego samolotu szkolno- treningowego do nauki strzelania powietrznego i bombardowania, wersja ta nazwana została PWS-16 bis. W wyniku dalszej modyfikacji powstał nowy samo­lot- PWS-26, ulepszony konstrukcyjnie i aerodynamicznie. Był to po, RWD-8 pws najliczniej produkowany płatowiec w Podlaskiej Wytwórni Samolotów.

August Zdaniewski wiele czasu wolnego od konstruowania samolotów poświęcał na badania i doświadczenia. Od chwili uruchomienia w Białej Podla­skiej w 1929 r. tunelu aerodynamicznego pracował nad profilami lotniczymi. Rezultatem tych prac stała się cała rodzina polskich profili, przebadanych później także w niemieckim laboratorium aerodynamicznym w Getyndze i opublikowanych w broszurze zatytułowanej Profile Bobka.

W okresie ponad dwunastu lat pracy w Podlaskiej Wytwórni Samolotów opracował kilkanaście nowatorskich rozwiązań konstrukcyjnych. Wiele z nich uzy­skało zastrzeżenia patentowe. Jednym z takich było zaprojektowane w 1935 r., wspólnie z inżynierem Jerzym Teisseyre, opuszczane usterzenie pionowe samo­lotu. Opracowane z myślą o poprawieniu skuteczności ostrzału do tyłu ze stano­wiska obserwatora, polegało na zastosowaniu mechanizmu opuszczającego w locie statecznik pionowy, wraz ze sterem kierunkowym, poniżej górnej krawędzi ka­dłuba. Pomysł ten, sprawdzony w praktyce na przebudowanym samolocie Lublin R-XIII, a następnie także na prototypie samolotu LWS-3 "Mewa", otrzymał patent polski numer 229S3 oraz zastrzeżenia patentowe we Francji, w Niemczech, Wielkiej Bry­tanii, Włoszech i Stanach Zjednoczonych. Z innych opatentowanych rozwiązań Zdaniewskiego wymienić warto sposób wciągania podwozia do kadłuba i układ płatów w strzałę odwrotną do kierunku lotu. Zastrzeżenia wzorów użytkowych otrzymały: rozwiązanie regulowanego orczyka sterowego, pomysł składania skrzy­deł na czas hangarowania samolotu w brezentowym pokrowcu oraz mechanizm kompensacji sterów. Opracował również płat o ujemnym skosie zastosowany w projekcie samolotu myśliwskiego Z-17 "Sęp".

W początkowym okresie pracy w Podlaskiej Wytwórni Samolotów młody konstruktor rozpoczął szkolenie w pilotażu. Podstawowe przygotowanie uzyskał w Szkole Szybowcowej na Sokolej Górze, a następnie latał w Klubie Lotniczym PWS w Białej Podlaskiej. Wykonał też dwadzieścia lotów szkolnych z instruk­torem na samolocie Hanriot H-28, ale na skutek stwierdzonej przez komisję le­karską wady słuchu musiał zrezygnować z dalszego szkolenia. Nie zaprzestał jed­nak społecznej działalności w Klubie Lotniczym PWS. Kierował między inny­mi sekcją szybowcową, którą zorganizował w Białej Podlaskiej.

Bilans konstruktorskiej pracy Augusta Bobka-Zdaniewskiego w polskim przemyśle lotniczym lat międzywojennych zamyka się liczbą 33 samolotów opracowanych indywidualnie bądź wespół z innymi twórcami. Tylko dziesięć z nich nie doczekało się realizacji. Ostatnie projekty, takie jak samoloty myśliwskie Z-36 i Z-37 oraz szkolno- myśliwski Z-49, powstały na krótko przed wybuchem wojny. Zdaniewski był już wówczas zastępcą dyrektora technicznego Podlaskiej Wytwórni Samolotów- inż. Zygmunta Cymy i wraz z nim brał udział w opracowywaniu planów rozbudowy zakładu. Miała to być wytwórnia budująca wyłącznie samoloty konstrukcji całkowicie metalowej.

Białą Podlaską opuścił po pierwszych bombardowaniach miasta i wy­twórni. Dotarł samochodem do Równego, gdzie zabrakło mu paliwa na kontynuo­wanie jazdy. Po zajęciu tych terenów przez Armię Czerwoną pojechał do Lwowa, gdzie przebywał do połowy grudnia 1939 r. Potem uzyskał zezwolenie na po­wrót w strony rodzinne i wyjechał do Jasła, znajdującego się pod okupacją nie­miecką. Czas wojny przetrwał zameldowany jako drobny kupiec. Latem 1944 r., przed nadejściem frontu został przez Niemców wysiedlony i dotarł do Zakopanego, gdzie doczekał wyzwolenia.

Po zakończeniu wojny jako kierownik delegatury Ministerstwa Prze­mysłu wyjechał na Ziemie Zachodnie. Inwentaryzował tam zakłady przemysło­we i szacował zniszczenia. W 1946 r. powrócił do Krakowa, gdzie na Wydziale Komunikacji Akademii Górniczo- Hutniczej złożył pracę z dziedziny silników lotni­czych i uzyskał dyplom magistra inżyniera mechanika. Podjął pracę jako kierow­nik techniczny Państwowej Szkoły Samochodowej. Starał się o powrót do lot­nictwa, ale na przeszkodzie w przyjęciu do Głównego Instytutu Lotnictwa stanął podobno brak stałego zameldowania w Warszawie. Ukończył więc w krakowskim Instytucie Filmowym roczny kurs reżyserów i przez kilka następnych lat reali­zował filmy instruktażowe w łódzkiej Wytwórni Filmów Oświatowych.

W 1954 r. rozpoczął pracę w Biurze Projektów Przemysłu Naftowe­go jako kontroler, a później jako główny projektant. Uczestniczył w uruchamia­niu Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych w Płocku. W 1968 r. odszedł na emeryturę i osiedlił się w Krakowie.

Zmarł w czerwcu 1988 r. w Krakowie.

Konstrukcje:
ST-4, 1926, projekt samolotu treningowego.
Sp-I, 1926, samolot sportowy, doświadczalny (studium samolotu myśliwskiego).
PWS-40, 1927, projekt samolotu szkolnego.
PWS-4, 1928, samolot sportowy.
PWS-5 (PWS-7), 1928, samolot łącznikowy i towarzyszący.
PWS-11 (PWS-13), 1929, samolot treningowo-akrobacyjny.
PWS-12, 1929, samolot szkolno-treningowy.
PWS-6, 1930, samolot łącznikowy i towarzyszący.
PWS-10, 1930, samolot myśliwski.
PWS-15, 1930 lub 1931, samolot myśliwski.
PWS-50, 1930, samolot sportowy.
PWS Z-17 ”Sęp I”, 1932, projekt samolotu myśliwskiego.
PWS-14, 1933, samolot szkolno-treningowy.
PWS-16, 1933, samolot szkolno-treningowy.
PWS Z-7, 1934, projekt samolotu obserwacyjno-łącznikowego (towarzyszącego).
Lublin R-XIII doświadczalny, 1935, samolot doświadczalny.
PWS Z-18 ”Sęp II”, 1935, projekt samolotu myśliwskiego.
PWS-16 bis, 1936, samolot szkolno-treningowy.
PWS-26, 1936, samolot szkolno-treningowy.
PWS Z-47 ”Sęp III”, 1936, projekt samolotu szkolno-treningowego.
PWS-27, 1937, projekt samolotu treningowego.
PWS-28, 1938, projekt samolotu treningowego.
PWS Z-49, 1938, projekt samolotu szkolno-bojowego.

Źródło:

[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[4] Chwałczyk T., Glass A. ”Samoloty PWS”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1990.
blog comments powered by Disqus