Wróblewski (Salvez) Piotr
Piotr Wróblewski (pseudonim Salvez), urodził się 30.10.1886 r. w Mamers koło Hawru. Brat Edwarda Wróblewskiego i Gabriela Wróblewskiego.
Ojcem braci był Adam Edward, który w 1884 r. opuścił Warszawę. W Paryżu kontynuował studia medyczne, rozpoczęte na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując dyplomy chirurgii i ginekologii. W 1891 r. odnajdujemy go w Santiago de Chile gdzie pracował jako profesor w Szkole Medycznej. Później los rzucił go do Turcji i ponownie do Francji. W 1886 r. poślubił Marię Klotyldę, zwaną Klotyldą, z domu Belouze. W 1894 r. przyjął propozycję Gubernatora Algierii Juliusa Cambon i podjął tam pracę, rozchorował się jednak ciężko i zmarł w Afryce w 1895 r. Jego żona, przez wiele lat mieszkając w okolicach Hawru, ok. 1905 osiadła w Lyonie, gdzie pracowała jako nauczycielka muzyki.
Piotr ukończył renomowane Liceum Ampère w Lyonie, jedną z najstarszych szkół Francji. W 1908 r. podjął pracę jako inżynier- konstruktor w Towarzystwie Żeglugi w Hawrze, a następnie w zakładach Caillard stworzonych w 1861 przez braci Victora i Pierre Caillard, specjalizujących się w budowie żurawi i dźwigów portowych, w tym pierwszych we Francji o napędzie elektrycznym.
Podejmując w 1909 r. budowę samolotów Piotr, podobnie jak jego brat Gabriel przyjęli pseudonim Salvez, który zastąpić miał ich nazwisko, trudne w wymowie dla Francuzów, nie narażali też swej reputacji w przypadku niepowodzenia. Sięgnęli przy tym ku słowu, którego etymologia sięga średniowiecznego języka francuskiego (saulver), starofrancuskiego (sauver), gallo-romańskiego (salvar), łacińskiego (salvus) i oznaczać może tyle co bezpieczny, bądź ratownik co w przypadku konstrukcji lotniczej stanowić mogło ze strony jej twórców swoistą manifestację jej walorów, dedykowanych militarnym jej zastosowaniom.
Postrzegany jest jako twórca jednych z pierwszych w świecie samolotów o konstrukcji metalowej (kadłub, płat, stateczniki), oznaczanych mianem "W", szereg typologiczny których doprowadził go do opracowania również jednego z pierwszych w Europie bojowego samolotu opancerzonego. Samoloty od W-1 do W-4M (W-5) stanowiły w istocie rozwinięcie pierwszego. Różnice dotyczyły instalowanych silników i takich szczegółów konstrukcyjnych, jak kształty kadłuba, powierzchnie i obrysy usterzenia oraz płata nośnego. Konsekwentnie rozwijano przy tym model szybkiego samolotu jednopłatowego o dużym udźwigu, opartego na metalowej konstrukcji, wzorowanego pod względem układu na samolocie typu Levavasseur ”Antoinette”.
Budowę pierwszego, dwuśmigłowego samolotu, określanego w literaturze mianem W-0 podjęto jesienią 1909 r. Nie został ukończony. W 1910 r. opatentował we francuskim Urzędzie Patentowym schemat jednosilnikowego jednopłatowca o napędzie dwuśmigłowym z silnika usytuowanego w kadłubie.
Samolot W-1 zbudowano w 1910 r. Była to udana konstrukcja. Do tego samolotu Piotr Wróblewski obliczył i zbudował oryginalne dwułopatowe, drewniane śmigło o średnicy 2,4 m.
Udane loty samolotu W-1ter spowodowały, że bracia pozyskali współpracę grupy lyońskich przemysłowców. Wśród nich znalazł się Joseph Berthaud- mechanik i konstruktor, właściciel fabryki maszyn włókienniczych w Lyon- Villeurbanne. Berthaud uruchomił w swym przedsiębiorstwie Wydział Lotniczy. Śmigła i jednopłaty W (inna nazwa firmy spotykana w literaturze- Ambérieu- Aviation). Znalazł się tam Piotr, któremu Berthaud zaproponował stanowisko konstruktora, dostarczając środków do rozwinięcia samolotu typu "W". W sierpniu 1911 r. został oblatany jednomiejscowy samolot W-2, przebudowany następnie na dwumiejscową wersję W-2bis. Samolot ten wystawiono na stoisku firmy Berthaud na III Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu (16.12.1911-2.01.1912 r.), gdzie zyskał uznanie fachowców.
Z początkiem 1912 r. stosunki Wróblewskich z Berthaud zaczęły się pogarszać. Przemysłowiec liczył na sukces komercyjny samolotu braci, ale z biegiem czasu coraz wyraźniej ujawniały się różnice w podejściu braci Wróblewskich do zagadnień handlowych i technicznych. Budowie klimatu zaufania między partnerami nie sprzyjały też relacje prasowe, niezasłużenie przypisujące powstanie samolotu Josephowi Berthaud, a i sam Berthaud, eksponujący na Salonie Lotniczym swą rolę jako konstruktora, nie mógł budzić zaufania braci.
Już po rozstaniu w marcu 1912 r. braci z Josephem Berthaud, powstała zmodyfikowana wersja W-2 2bis. W marcu 1912 r. powstał samolot W-3, który następnie przekazano J. Berthaud.
13.01.1913 r. Piotr Wróblewski powołał do życia Société des Aéroplanes et hélices Wroblewski (Towarzystwo Samolotów i Śmigieł Wróblewski), z siedzibą w Mâcon nad Saoną. Opracowano wówczas samolot W-4M1 (Militaire- wojskowy), mogący być wyposażony również w radiostację pokładową, o udźwigu rzędu 300 kg mieścił się w rzędzie najszybszych samolotów swego czasu. W listopadzie 1913 r., w największej tajemnicy przystąpiono w Ambérieu do budowy wersji W-4bis (W-4M2).
Niestety podczas pierwszego lotu 1.03.1914 r. (wg [2]- 2.03.1914 r.) nagle urwało się lewe skrzydło. Samolot runął na ziemię i wpadł do położonego obok hangaru wyrobiska żwiru o głębokości 30 m. Bracia Piotr i Gabriel zmarli w wyniku odniesionych obrażeń. Pogrzeb braci Wróblewskich w Lyon- Ambérieu przybrał formę manifestacji. Wokół trumien stanęli przedstawiciele władz miejskich, stowarzyszeń sportowych, handlowych, przemysłowych, liczni delegaci władz wojskowych, piloci, współpracownicy z wytwórni w Ambérieu. Podkreślano wówczas, że zginęli oni na polu chwały- dla podboju przestrzeni powietrznej. Pobrzmiewały akcenty narodowo- patriotyczne. Czuło się powiew nadciągającej wojny. W 1915 r., odwiedził Ambérieu prezydent Republiki Francuskiej- Raymond Poincare. Z tej okazji przywołano pamięć braci Piotra i Gabriela Wróblewskich, którzy zginęli pracując dla wielkości Francji.
Bracie Wróblewscy stworzyli linię rozwojową bardzo udanych samolotów o konstrukcji metalowej. Związali się z tym kierunkiem poszukiwań, który doprowadził do wykształcenia się samolotu jako narzędzia walki. Okazali się prekursorami opancerzenia aparatu latającego, a w przyszłości zapewne i jego uzbrojenia. Stworzyli interesujący i udany typ szybkiego samolotu, o dużym udźwigu. Niestety kres jego linii rozwojowej położyła katastrofa.
Edward Wróblewski również uczestniczył w pracach nad samolotami serii W. Podczas I wojny światowej kontynuował ich dzieło, próbując zbudować w Lyonie ciężki samolot bombowy.
Konstrukcje:Wróblewski W-0, 1909, samolot pionierski.
Wróblewski samolot dwuśmigłowy, 1910, projekt samolotu pionierskiego.
Wróblewski W-1, 1910, samolot pionierski.
Wróblewski W-2 (Berthaud-W / Berthaud W-II), 1911, samolot pionierski.
Wróblewski W-3, 1912, samolot pionierski.
Wróblewski W-4 (Wróblewski Berthaud W-5), 1913, samolot pionierski, wojskowy.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.
[3] Januszewski S. „Samoloty ze znakiem W”. Skrzydlata Polska nr 4 i 5 /1990.
[4] Januszewski S. "Pionierzy. Polscy pionierzy lotnictwa 1647- 1918. Tom 1". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2017.
[5] Januszewski S. "Wynalazki lotnicze Polaków 1836- 1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2013.