Woyna Wojciech

Wojciech Woyna, urodzony 18.10.1889 r. w Sichowie Dużym, w powiecie stopnickim, w Wielkopolsce, z ojca Aleksandra i matki Heleny z domu de Nairez. Ukończył w Łodzi 4 klasy szkoły handlowej i 1 semestr szkoły technicznej Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. Od 1907 r. zajmował się modelarstwem lotniczym, w 1909 r. wspólnie z M. Bogusławskim, zorganizował w Łodzi Pierwszą Krajową Pracownię Modeli Latających- "Samolot", budującą na sprzedaż zestawy modeli do montażu. Jak zapewniali twórcy ich modele startowały z ziemi i osiągały w locie prostym odległości rzędu 75- 115 m.
W latach 1909- 1911 zbudowano w Pierwszej Krajowej Pracowni Modeli Latających- "Samolot" m. in. trzy zestawy modeli latających do samodzielnego montażu opracowane przez W. Woynę. Były to: bambusowa "Jaskółka" o rozpiętości skrzydeł ok. 860 mm; nieco większy model „Bociana” o rozpiętości płatów 1450 mm oraz kadłubowy model dwupłata przeznaczony dla modelarzy zaawansowanych. Modele zaopatrzone były w śmigła napędzane silnikami gumowymi. Były to pierwsze rodzime konstrukcje modeli latających produkowane w serii i sprzedawane zainteresowanym modelarstwem lotniczym, w odpowiednich zestawach do samodzielnego montażu.
Do I wojny światowej opracował wiele modeli lotniczych, które cieszyły się powodzeniem wśród młodych modelarzy, opracował również projekt szybowca, którego budowę podjął w 1913 r. z zamiarem podjęcia lotów i organizacji publicznych pokazów. W 1913 r. przed I wojną światową organizował w Łodzi Muzeum Lotnicze. Przygotowane eksponaty (ok. 60 modeli samolotów różnych typów) uległy zniszczeniu podczas wojny.
Współpracownik warszawskiego Lotnika i Automobilisty, jeden z organizatorów Wystawy Lotniczej w Łodzi w 1911 r., nosił się z planami podjęcia nauki pilotażu w szkole pilotów Warszawskiego Towarzystwa Lotniczego "Awiata", których jednak nie zrealizował.
18.09.1914 r. wstąpił jako ochotnik do armii rosyjskiej. Służył na froncie, w Oddziale Lotniczym Gwardii Piotrogrodzkiej, skąd 4.03.1915 r.s kierowano go do Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Sewastopolu. Po jej ukończeniu, od 11.08.1915 r. służył jako pilot w 13. Korpusowym Oddziale Lotniczym. 9.12.1916 r. mianowano go chorążym, a 9.06.1917 r. podporucznikiem (za zasługi bojowe). 13.03.1917 r. objął dowództwo specjalnej lotniczej Eskadry Artyleryjskiej na froncie północnym, liczącej 18 samolotów, których załogi przygotował do prowadzenia obserwacji z użyciem telegrafu iskrowego. Sprawował je do 24.12.1917 r. Zrewoltowani żołnierze oskarżyli go o złe ich traktowanie, trafił pod sąd, ale ten go uniewinnił. Od 1.03. do 1.09.1918 r. przebywał w niewoli niemieckiej w Preussische Holland (obecnie Pasłęk). W czasie wojny był dwukrotnie kontuzjowany, raz w maju 1916 r. wskutek ostrzelania jego samolotu, drugi raz w lutym 1917 r. po upadku spowodowanym uszkodzeniami aparatu w trakcie walki powietrznej
26.11.1918 r. wstąpił, w stopniu ppor., do Wojska Polskiego. Dekretem Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego z 6.02.1919 r. dotyczącym żołnierzy i oficerów Wojska Polskiego, którzy spełniali warunki otrzymania dyplomu pilota, mianowano go pilotem, od dnia 1.12.1918 r. Do 15.12.1919 r. służył jako pilot, oficer techniczny i zastępca dowódcy 2. Eskadry Wywiadowczej, którą też w 1918 r. zaczynał w Lublinie formować. W czasie majowej ofensywy wołyńskiej czasowo pełnił obowiązki dowódcy Eskadry. Z 2. Eskadry przeniesiono go na stanowisko magazyniera Centralnej Składnicy Lotniczej 2. Pułku Lotniczego. W czerwcu 1920 r. mianowano go porucznikiem. Od 9.06.1920 r. pełnił też funkcję zastępcy CSL. 20.10.1921 r. przeniesiono go do rezerwy, wobec braku cenzusu wykształcenia.
Powrócił po wojnie do modelarstwa lotniczego i popularyzacji lotnictwa. Pracował jako nauczyciel przedmiotów lotniczych w Państwowym Instytucie Robót Ręcznych dla nauczycieli. Wraz z M. Bogusławskim stworzył w Warszawie wytwórnię modeli latających (ul. Mazowiecka 3). W kwietniu 1924 r. eksponował swoje modele na Wystawie Modeli Lotniczych i Aerofoto, zorganizowanej w Warszawie przez LOPP.
Z jego pomocą modelarze lotniczy, uczniowie gimnazjum O. O. Marianów na Bielanach w Warszawie, w 1924 r. zbudowali szybowiec W.1 (WW.1), także eksponowany na wspomnianej wyżej wystawie.
Dużo publikował, wydając i plany modelarskie i podręczniki dla modelarzy lotniczych.
Czas II wojny światowej spędził w Rumunii. W Bukareszcie otworzył pierwszy w tym kraju sklep dla modelarzy lotniczych. Nie tylko sprzedawał tam modele ale też uczył jak je budować i popularyzował lotnictwo wśród młodzieży rumuńskiej.
W 1946 r. powrócił do kraju i osiadł w Łodzi, do końca życia zajmując się modelarstwem lotniczym.
Uprawiał też sport lotniczy. 18.12.1928 r. Aeroklub Rzeczypospolitej Polskiej, po zbadaniu przedłożonych dokumentów wydał mu dyplom pilota samolotowego nr 126. Zmarł w lutym 1960 r.
W armii rosyjskiej trzykrotnie odznaczono go Krzyżami Żołnierskimi św. Jerzego (za waleczność) i Orderem św. Stanisława i św. Anny. W czasie wojny polsko- bolszewickiej odznaczono go w Polsce Krzyżem Walecznych.
Konstrukcje:
Woyna szybowiec, 1913, szybowiec pionierski.
W.1 (WW.1), 1924, szybowiec.
Galeria
Źródło:
[1] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze do 1939”. Tom 1. Wydawnictwo STRATUS. Sandomierz 2004.[2] Glass A. ”Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1977.
[3] Januszewski S. "Pionierzy. Polacy w siłach powietrznych Wielkiej Wojny 1914-1918". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki. Wrocław 2019.