ZB-3, 1938

Balon zaporowy. Polska.
Prototyp balonu ZB-3 konstrukcji inż. Zbigniewa Burzyńskiego. W wykroju na wierzchołku powłoki widoczna kontrafałda i wewnętrzny pierścień amortyzatorów. (Źródło: Skrzydlata Polska nr 36/1963).

W latach 1928- 1929 (wg [2]- w połowie lat 1930-tych, wg [3]- w 1933 r.) kpt. pil. Zbigniew Burzyński rozpo­czął pracę nad projektem orygi­nalnego balonu zaporowego, który odznaczał się bardzo nowatorskimi rozwiązaniami. We­dług założeń balon posiadać miał pojemność 200 m3 i pułap operacyjny 4000 m. Balon miał być sto­sowany solo. Rozwiązanie nowej konstrukcji stanowiło pewien zwrot od przyjętych układów. W odróż­nieniu od szeroko stosowanych po­włok rozszerzalnych balon ZB-3 (wg innych źródeł- ZB) po­siadał powłokę wydłużalną. Ze wzrostem wysokości lotu lub w miarę nagrzewania gazu powłoka zmieniała swoją długość, a nie śre­dnicę jak w dotychczasowych konstrukcjach. Nowy system wymagał mniejszej ilości materiału powło­kowego i niezbędnych amortyzato­rów gumowych. Te ostatnie pracu­jąc w surowych warunkach na wysokości kilku tysięcy metrów ulegały szybkiemu starzeniu i musiały być często wymieniane. Konstrukcja powłoki była lżejsza i prostsza, a ponadto tańsza w budowie i eks­ploatacji. Projekt ZB-3 odróżniał się jeszcze jednym ważnym szczegółem. Balon posiadał stateczniki sztywne o konstrukcji składanej. Były one o wiele lżejsze od tradycyjnych stateczników pneumatycznych. W locie stwarzały minimalny opór, co miało znaczny wpływ na zmniej­szenie kąta znoszenia.

Model balonu został przedmuchany w tunelu Instytutu Aerodynamicznego Poli­techniki Warszawskiej. Po zakończeniu prac, autor przedstawił projekt w Departamencie Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych. Propozy­cja wykonania prototypu spotkała się z obojętnym przyjęciem zarów­no ze strony Ministerstwa jak i Wojskowej Wytwórni Balonów. Wo­bec braku zainteresowania ze stro­ny najbardziej powołanej, projekt balonu odłożono do teki. W 1933 r. na balon ZB-3 autor złożył zastrzeżenia w Urzędzie Patentowym RP.

W 1938 r. Do­wództwo Obrony Przeciwlotniczej delegowało do Wielkiej Brytanii specjalną komisję. Grupa wojsko­wych miała zbadać stan obrony przeciwlotniczej w sojuszniczym kraju. Po powrocie komisji i zba­daniu dostarczonych przez nią ma­teriałów Dowództwo wyciągnęło szereg wniosków obejmujących między innymi sprawę wyposażenia wojsk balonowych. W efekcie ogło­szono konkurs na projekt nowego balonu zaporowego. Celem przed­sięwzięcia było uzyskanie balonu o możliwie najbardziej korzystnych osiągach, który miał być następcą tandemów DCA N-NN. Do konkursu na balon zaporowy zgłoszono projekty: P-N opracowany przez inż. Józefa Paczosę z WBS i dr. inż. Stefana Neumarka z ITL oraz P-R opracowany przez inż. Józefa Paczosę i inż. Józefa Rojka z WBS.

Korzystając z ogłoszonego kon­kursu kpt. Burzyński wystąpił po­nownie o wykonanie prototypu w Warsztatach WWS. Po uzyskaniu zezwolenia i otrzymaniu dwóch po­włok ze skasowanych balonów typu N-NN, przystąpiono do budowy pro­totypu. Prototyp ZB-3 został wykonany pod koniec 1938 r. przez mistrza balonowego Wacława Maciejewskiego i kilku zaprzyjaźnionych pracowni­ków Wytwórni. Balon był wykonywany po normalnych godzinach pracy.

Do konkursu zbudowano i dopuszczono balon P-N, a ZB-3 startował poza konkursem na skraju pola wzlotów. Przy silnym wietrze o szyb­kości dochodzącej do 12 m/s ba­lon ZB odchylał się nieznacznie od pionu. Prototyp P-N w tych samych warunkach posiadał kąt znoszenia około 30°.

Wyniki konkursu były zgoła nieoczekiwane. Żaden z balo­nów nie został przyjęty w propo­nowanej postaci. Na podstawie uzy­skanych wyników postanowiono opracować nowy model łączący cechy obydwóch prototypów. W efekcie do produkcji oddano jako ZS-1, balon mający powłokę P-N i usterzenie ZB-3.

Konstrukcja.
Balon po­siadał powłokę wydłużalną. W miejscu środnika (środnik lub midel-  miejsce najwięk­szej średnicy powłoki) znajdował się pierścień założony w kontrafałdę, zabezpieczony podwójnym (zewnętrz­nym i wewnętrznym) rzędem amor­tyzatorów.
Trzy stateczniki w ukła­dzie "Y" były zabudowane co 120°. Konstrukcję stateczników wykona­no z rurek bambusowych pokrytych zwykłą tkaniną bawełnianą. Statecz­niki 1 i 2 (górne skośne) były montowane w czasie napełniania. Sta­tecznik 3 (pionowy dolny) monto­wany był po napełnieniu. Usterzenie łączono z powłoką w prosty sposób. Do podstawy stateczników przymocowane były listwy, które wsuwano w kieszenie znajdujące się na rufie. Listwy zabezpieczano przed wysunięciem przez zasznuro­wanie kieszeni.

Dane techniczne ZB-3 (wg [2]):
Objętość- 200 m3.
Pułap operacyjny- 4000 m.

Źródło:

[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.
[2] Kozak Z., Moszumański Z., Szczepański J. ”Wytwórnia Balonów i Spadochronów”. Seria ”Zarys Historii Wojennej Pułków Polskich w Kampanii Wrześniowej”. Oficyna Wydawnicza Ajaks. Pruszków 2008.
[3] Morgała A. "Ostatnie polskie balony zaporowe". Skrzydlata Polska nr 36/1963.
blog comments powered by Disqus