Anatra "Anade" / "Anakle", 1915
(Decan Clerget-DC)

Samolot rozpoznawczy. Rosja.
Seryjny samolot rozpoznawczy Anatra ”Anade” lotnictwa rosyjskiego (Źródło: archiwum).

W połowie 1915 r. inżynier Elysée Alfred Descamps (według rosyjskiej dokumentacji z tamtych lat, jego nazwisko brzmiało E. Decan) przystąpił w zakładach Anatra Aviacionnyj Zawod w Odessie do budowy samolotu własnego projektu.

W założeniu miała to być maszyna odpowiadająca aktualnym zapotrzebowaniom rosyjskiego lotnictwa- dwumiejscowy samolot wielozadaniowy, zdolny do użycia w roli samolotu rozpoznawczego, współpracy z artylerią i lekkiego bombowca. We Francji dla samolotów tego typu przyjęto układ dwupłata z kratownicową tylną częścią kadłuba bez pokrycia, śmigłem pchającym i krótką gondolą kadłuba (samoloty Voisins, Farman, wczesne Breguet), ale Descamps wybrał bardziej obiecujący układ dla swojej konstrukcji. Opracował samolot z całkowicie pokrytym kadłubem, silnikiem do przodu i śmigłem ciągnącym. Później taki układ został nazwany klasycznym. Do napędu zastosowano silnik rotacyjny Gnôme "Monosoupape" o mocy 74 kW (100 KM).

Początkowo samolot nosił nazwę Anatra typ D. Później nazwa ta została przekształcona na "Anade", czasami samolot nazywano też Anatra-D, Anatra "Dekan" lub po prostu "Dekan".

Prototyp Anatra typ D został oblatany 19.12.1915 r. Pierwszy lot wykazał problemy związane ze sterownością i statecznością maszyny. Zostały one usunięte poprzez zmianę kąta natarcia skrzydeł, powiększenie powierzchni usterzenia i lotek oraz przesunięcie środka ciężkości do przodu. Główną wadą nowego samolotu był stosunkowo niski stosunek mocy do masy. Silnik Gnôme "Monosoupape" nadawał się do małych i lekkich jednomiejscowych myśliwców, ale był wyraźnie za słaby dla większego dwumiejscowego samolotu, przeznaczonego nie tylko do zwiadu, ale także do bombardowania. Niemniej dzięki starannemu wykonaniu, dobrze wyregulowanemu silnikowi i brakowi uzbrojenia, samolot w czasie prób osiągał prędkość 136 km/h- całkiem przyzwoity wynik jak na tamte czasy w swojej klasie.

26.04.1916 r. Główny Zarząd Wojskowo-Techniczny (GWTU) zamówił 80 egz. Pierwszy samolot seryjny został dostarczony 19.05.1916 r. Od czerwca kolejne egzemplarze zaczęły regularnie wchodzić do służby w eskadrach. Jednak jakość wykonania maszyn seryjnych okazała się gorsza niż prototypu, co obniżyło osiągi. Instalacja karabinu maszynowego z amunicją i przyjęcie na pokład nawet niewielkiego ładunku bomb dodatkowo je pogarszało Samoloty seryjne rozwijały prędkość nie większą niż 115 km/h, co już wtedy uznano za niewystarczające. Ponadto piloci frontowi nadal wskazywali na problemy ze sterownością. Konstrukcję poddano kolejnej modyfikacji: zwiększano powierzchnię sterów i statecznika poziomego, zmodyfikowano pokrywę silnika, która stała się bardziej wydłużona i zaokrąglona, ​​w wyniku czego poprawiła się nieco aerodynamika samolotu.

Bardziej radykalną modernizacją była instalacja silnika rotacyjnego Clerget 9Z o mocy 81 kW (110 KM) lub Clerget 9B o mocy 96 kW (130 KM). Oprócz zwiększonej mocy silniki te były również bardziej niezawodne. Samoloty z silnikiem Clerget otrzymały nazwę "Anakle" lub "Anakler". Ale silników tej marki było w Rosji bardzo mało i niewielka liczba samolotów została w nie wyposażona. Tylko ok. 24 egz. (7 egz. z silnikami o mocy 81 kW i 17 z silnikami o mocy 96 kW) weszło do eskadr lotniczych armii rosyjskiej, większość z nich już w połowie 1917 r. Prawdopodobnie próbowano nawet użyć samolotu "Anakle" jako myśliwca, o czym świadczy- widoczny na zdjęciach- zamontowany stały karabin maszynowy. Niestety nic nie wiadomo o bojowym zastosowaniu tej modyfikacji.

W październiku 1916 r. firma Anatra otrzymała największe zamówienie w ciągu swojego istnienia na 400 egz., które wkrótce zostało  zwiększone o kolejne 50 egz. Wszystkie samoloty miały być dostarczone do czerwca 1917 r. Jednak ze względu na niedobór surowców (przede wszystkim wysokiej jakości drewna) i rewolucyjny ferment, który rozpoczął się wśród robotników, okazało się to nierealne. Do określonego w umowie terminu dostarczono tylko 215 samolotów.

Oprócz nich, na odrębne zamówienie zbudowano 10 egz. "Anade" w wersji szkolnej z podwójnym układem sterowania i dodatkową parą kół przeciwkapotażowych przed podwoziem głównym.

Początkowo samolot został ogólnie oceniony pozytywnie. Jednak w drugiej połowie 1916 r. sytuacja lotnictwa na froncie pogorszyła się. Wróg wprowadził do walki myśliwce, przeciwko którym powolny  i niezdarny "Anade" był prawie bezbronny. 25 października w walce z myśliwcem nieprzyjaciela został zestrzelony pierwszy "Anade", obaj członkowie załogi zginęli. W 1917 r. takie tragiczne epizody stały się częstsze. W połowie 1917 r. stało się jasne, że "Anade" jest beznadziejnie przestarzały i nie może walczyć na równych zasadach z samolotami niemieckimi i austriackimi. Samolot został wycofany z użycia bojowego, był zbyt powolny i za słabo uzbrojony. Znaczna część wyprodukowanych samolotów nie została w ogóle odebrana z zakładów. W lutym 1918 r. wkraczające do Odessy austro-węgierskie wojska okupacyjne przejęły w magazynach 63 samoloty "Anade", które jednak uznano za całkowicie przestarzałe i bezużyteczne.

W latach wojny domowej 1918- 1920 był używany głównie jako maszyna szkolno- treningowa. Po zakończeniu wojny samolot był używany w tej roli przez lotnictwo Armii Czerwonej.

W Polsce.

Polski Oddział Awiacyjny, zorganizowany w październiku 1917 r. przez Polaków jako eskadra obrony Odessy, miał w wyposażeniu trzy samoloty Anatra "Anakle". Miejscem stacjonowania było lotnisko fabryczne wytwórni Anatra. Samoloty te nie były używane. Nie zmontowane znajdowały się w hangarze do 19.04.1918 r., kiedy okupacyjne władze austriackie zagarnęły sprzęt lotniczy.

Konstrukcja:
Dwumiejscowy dwupłat o konstrukcji drewnianej.
Płaty dwudźwigarowe o konstrukcji drewnianej z płóciennym pokryciem, dwudzielne. Dźwigary sosnowe, żebra ze sklejki, krawędź spływu z drutu. Komora płatów w układzie dwuprzęsłowym, usztywniona sosnowymi słupkami i stalowymi cięgnami. Lotki o szkielecie z cienkościennych rur stalowych, pokryte płótnem- tylko na górnym płacie. Do transportu i magazynowania istniała możliwość składania płatów.
Kadłub o przekroju prostokątnym, drewniany o konstrukcji kratownicowej. Podłużnice i belki poprzeczne wykonane z jesionu. Połączenia wzmocnione metalowymi okuciami. Kratownica kadłuba usztywniona za pomocą wykrzyżowanych drutów stalowych o średnicy 2- 2,5 mm. W przedniej części kadłuba znajdowało się łoże silnika. Przód kadłuba kryty sklejką, tył płótnem. Osłona silnika wykonana z blachy aluminiowej. Kabiny załogi otwarte, przednią zajmował pilot, tylną obserwator.
Usterzenie klasyczne złożone ze stateczników i sterów. Konstrukcja szkieletu z rur stalowych, żebra drewniane, kryte płótnem.
Podwozie stałe, główne dwugoleniowe z osią niedzieloną, wyposażone w amortyzację gumową. Golenie z owalnych rur stalowych, usztywnione wykrzyżowanym drutem. Oś z rury stalowej. Pod tylną częścią kadłuba znajdowała się płoza ogonowa, wykonana z jesionu.

Uzbrojenie- 1 ruchomy karabin maszynowy obserwatora Lewis Russion kal. 7,62 mm. Udźwig bomb- 25- 30 (wg [1]- 50) kg.

Wyposażenie- tablica przyrządów: barometr, który pełnił rolę wysokościomierza, kompas, zegar. Pilot określił prędkość obrotową silnika na podstawie pulsowania oleju w specjalnej przezroczystej rurce.

Silnik:
- "Anade"- rotacyjny, gwiazdowy, 9-cylindrowy Gnôme "Monosoupape" o mocy 74 kW (100 KM),
- "Anakle"- rotacyjny, gwiazdowy, 9-cylindrowy Clerget 9Z o mocy 81 kW (110 KM) lub Clerget 9B o mocy 96 kW (130 KM).
Śmigło dwułopatowe, stałe. Zbiornik paliwa pod fotelem pilota o pojemności 125 l, podzielony na trzy komory w celu zmniejszenia niebezpieczeństw związanych z przestrzeleniem.

Dane techniczne "Anade", silnik  Gnôme "Monosoupape" o mocy 74 kW (wg [4]):
Rozpiętość- 11,50 m, długość- 7,70 m, wysokość- 3,25 m, powierzchnia nośna- 35,0 m2.
Masa własna- 515 kg, masa użyteczna- 350 kg, masa całkowita- 865 kg.
Prędkość max- 132 km/h, prędkość przelotowa- 114 km/h, wznoszenie- 145 m/min., pułap- 4000 m, czas lotu- 3,5 h.

Dane techniczne "Anakle", silnik  Clerget 9Z o mocy 81 kW (wg [1]):
Rozpiętość- 11,50 m, długość- 7,70 m, powierzchnia nośna- 35,0 m2.
Masa własna- 530 kg, masa użyteczna- 350 kg, masa całkowita- 880 kg.
Prędkość max- 135 km/h, pułap- 4000 m, czas lotu- 4 h.

Galeria

  • Jeden z pierwszych samolotów Anatra ”Anade”, nieuzbrojony. (Źródło: archiwum).
  • Anatra ”Anade” w widoku z przodu. (Źródło: archiwum).
  • Anatra ”Anade” uzbrojony w karabin maszynowy Maxim. (Źródło: archiwum).
  • Wersja szkolna Anatra ”Anade” wyposażona w dodatkową parę kół przeciwkapotażowych przed podwoziem głównym. (Źródło: archiwum).
  • Anatra ”Anade”, rysunek w rzutach. (Źródło: www.airwar.ru).

Źródło:

[1] Morgała A. "Samoloty wojskowe w Polsce 1918-1924". Wyd. Bellona; Wyd. Lampart. Warszawa 1997.
[2] "Самолёт-разведчик Анатра «Анаде» (Анатра-Д, «Анатра» тип Д, «Декан»)". Авиару.рф.
[3] Маслов Михаил "Русские самолеты 1914-1917". Издательство Цейхгауз. 2006.
[4] Уголок неба - Большая авиационная энциклопедия.

blog comments powered by Disqus