P-R, 1938
W 1936 r. Wytwórnia Balonów i Spadochronów ogłosiła konkurs na projekt nowego balonu zaporowego na uwięzi. W 1938 r. zgłoszono do konkursu projekty opracowane z inicjatywy konstruktorów. P-N opracowany przez inż. Józefa Paczosę z WBS i dr. inż. Stefana Neumarka z ITL, P-R opracowany przez inż. Paczosę i inż. Józefa Rojka z WBS oraz ZB-3 zaprojektowany i zbudowany przez kpt. pil. Zbigniewa Burzyńskiego.
P-R odznaczał się kroplowym kształtem powłoki (o pojemności około 120 m3) oraz posiadaniem tylko sztywnego usterzenia pionowego wykonanego z lekkiej tkaniny jedwabnej, rozpiętego między dwoma rurami z bambusa, przechodzącymi na wylot przez powłokę. Miejsca przejścia były odpowiednio uszczelnione, pozwalając na swobodny ruch powłoki przy rozszerzeniu lub kurczeniu się gazu. Dla zmniejszenia masy własnej, a zatem zwiększenia pułapu pozbawiono ją usterzenia poziomego. Ustawienie właściwego kąta natarcia i stateczność poprzeczną zapewniało odpowiednio zaczepione olinowanie uwięzi.
Model w skali 1:20 zbadano aerostatycznie i aerodynamicznie w laboratorium WBS i tunelu aerodynamicznym Politechniki Warszawskiej.
Do konkursu zbudowano i dopuszczono balon P-N, a ZB-3 startował poza konkursem na skraju pola wzlotów. P-N miał większe znoszenie i niższy pułap. ZB-3 wznosił się wyżej. W efekcie do produkcji oddano jako ZS-1, balon mający powłokę P-N i usterzenie ZB-3.
Źródło:
[1] Morgała A. ”Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939”. Wyd. Bellona. Warszawa 2003.[2] Kozak Z., Moszumański Z., Szczepański J. ”Wytwórnia Balonów i Spadochronów”. Seria ”Zarys Historii Wojennej Pułków Polskich w Kampanii Wrześniowej”. Oficyna Wydawnicza Ajaks. Pruszków 2008.