RASKO-2 ( RASPO-2), 1964

Rakieta do sztucznego oddziaływania na chmury, doświadczalna, przesyłowa. Polska.
Rakiety do sztucznego oddziaływania na chmury, od lewej RASKO-2S i RASKO-2b (RASKO-2c). (Źródło: rys. Krzysztof Luto).
W 1963 r. rozpoczęto w Pracowni Rakietowych Sondowań Atmosfery PIHM (od 1965 r. Zakładzie Badań Rakietowych i Satelitarnych), w zespole konstrukcyjnym: mgr inż. Jacek Walczewski i Andrzej Ksyk prace nad rakietą do sztucznego oddziaływania na chmury RASKO-2. W czasie prac projektowych największą trudność sprawiły warunki bezpieczeństwa eksploatacji. Rakieta lub jej części, spadające na ziemię nie mogły stanowić niebezpieczeństwa dla ludzi i obiektów. Z początku, wzorując się na rozwiązaniach włoskich rakiet przeciw-gradowych Italrazzi, próbowano zbudować rakietę wyposażoną w silnik z tworzywa lekkiego (w korpusie kartonowym). W okresie od listopada 1963 r. do marca 1964 r. przeprowadzono 18 prób stoiskowych silników próbnych własnej konstrukcji (w korpusach kartonowych). Nie udało się jednak rozwiązać problemu wytrzymałości kadłuba silnika.

W I półroczu 1964 r. opracowano koncepcję rakiety, podzielonej na dwie części konstrukcyjne: część silnikową- metalową, zaopatrzoną w spadochron, oraz zasobnik substancji aktywnych (zwany ”granatem kondensacyjnym”), wykonany z tworzywa sztucznego i rozrywany na drobne i lekkie fragmenty po oswobodzeniu ładunku. Do napędu rakiety postanowiono zastosować silnik Krywałd morskiej rakiety ratowniczej (służącej do przerzucania lin ze statku na statek). W dniu 18.08.1964 r. na terenie byłego lotniska Rakowickiego w Krakowie przeprowadzono próbę w locie pierwszego prototypu RASKO-2. Rakieta działała prawidłowo, ale pułap wynosił poniżej 1 km. Silnik rakiety morskiej okazał się więc niewystarczający do zapewnienia wymaganych osiągów.

Wykorzystując kadłub i elementy paliwowe silnika Krywałd opracowano więc silnik, oznaczony S-7. Zbudowano drugi prototyp rakiety. Próba w locie odbyła się 23.10.1964 r. na b. lotnisku Rakowickim w Krakowie. Silnik i urządzenia pirotechniczne działały prawidłowo, jednak wynik próby nie był pomyślny, gdyż zerwała się linka spadochronu silnika, a także nie udało się pomierzyć pułapu. Następną próbę postanowiono zatem przeprowadzić z zastosowaniem fotograficznej metody pomiaru toru. Przygotowano w tym celu 3 egzemplarze rakiet wyposażone w specjalne głowice ze źródłami światła, w 2 wersjach:
RASKO-2S- z zespołem 4 smugaczy pirotechnicznych (2 egz.);
RASKO-2E- z żarówką (1 egz.).
Próby odbyły się w nocy 12/13.10.1965 r. na Pustyni Błędowskiej. Pomierzony pułap wynosił ok. 1700 m. Rakieta spełniała więc wymagania techniczne w pierwotnej wersji. Wprowadzenie jednak zmian wymagań technicznych spowodowało konieczność opracowania następnego wariantu rakiety.

W 1966 r. skonstruowano dalszą modyfikację silnika S-7, oznaczona S-7bis. Rakieta wyposażona w silnik S-7bis podlegała jeszcze licznym dalszym modyfikacjom. W 1967 r. dopracowano cały układ. Zorganizowano w tym roku cztery eksperymenty poligonowe (pierwszy, 10.05., w okolicach Ustki, następne- 30.06., 12. 07. i 29.09. na Pustyni Błędowskiej). Przygotowano 7 rakiet, z tego 4 w wersji RASKO-2S, dwie w wersji normalnej, jedną w nowo opracowanej wersji RASKO-2M. Odmiana ta była przeznaczona, podobnie, jak wersja S, do przeprowadzenia pomiarów pułapu metodą fotograficzną w nocy. Próby 1967 r. miały w większości przebieg niepomyślny. Dopiero ostatnia próba (29.09.) przyniosła pożądany wynik w postaci pomiaru pułapu, wynoszącego 1940 m.

Dla weryfikacji osiągów zbudowano dalszych 5 rakiet w wersji RASKO-2M. Próba w locie odbyła się w nocy z 25/26.06.1968 r. na Pustyni Błędowskiej. Cztery z pięciu rakiet odbyły lot pomyślnie i wykonano prawidłowe pomiary. Średnia z pomierzonych wartości pułapów wynosiła 2,5 km. W ciągu 1969 r. nie prowadzono żadnych prób w locie, natomiast dopracowano układy pirotechniczne i układ spadochronowy w trakcie licznych prób naziemnych. Przygotowywano też serię 25 rakiet do prób eksploatacyjnych w 1970 r. Były to rakiety wersji RASKO-2b, uwzględniającej wszystkie zmiany konstrukcyjne, wprowadzone w wyniku dotychczasowych prób.

Rok 1970 rozpoczęto wielkim eksperymentem pod nazwą ”Zimowy Poranek”. Była to próba znalezienia form organizacyjnych i technicznych dla akcji sztucznego oddziaływania na chmury za pomocą rakiet. W ramach eksperymentu odstrzelono 3 egz rakiet RASKO-2b. Ostatnią fazę prób rakiet RASKO stanowił eksperyment przeprowadzony w Łebie 8.05.1970 r. Celem próby była ocena osiągów, niezawodności i szybkostrzelności przy seryjnych odstrzałach. Do próby przeznaczono 18 rakiet, z tego 7 w wersji RASKO-2b, zaś 11 w najnowszej wersji RASKO-2c. Rakieta RASKO-2c miała ulepszenia w systemie otwierania spadochronu i rozcalania rakiety. Zmiany te zostały wprowadzone po próbach lutowych 1970 r., a opracował je mgr inż Andrzej Ksyk, który w ostatniej fazie prac nad rakietą przejął w całości zagadnienia konstrukcyjne. Próba odbyła się 8.05.1970 r. w godzinach 10.00-12.30. Cztery rakiety nie wystartowały lub start ich był nieprawidłowy. Mimo więc dużej liczby prawidłowych startów, rezultaty próby nie zadowoliły konstruktorów. Nie prowadzono jednak dalszych prac wobec odstąpienia od planów użycia rakiet do ochrony przeciwgradowej i sztucznej modyfikacji chmur.

W 1967 r. dwie rakiety RASKO-2 z silnikiem S-7 przystosowano do transportu poczty, dla potrzeb Doświadczalnego Ośrodka Rakietowego Aeroklubu. Rakiety te nazwano RASPO-2 (pocztowa). Zamiast ”granatu kondensacyjnego” rakiety wyposażone były w zasobnik na pocztę, o analogicznych rozmiarach jak ”granat”. Spadochron umocowany był do zasobnika, a nie do części silnikowej. Poza tym rakieta odpowiadała rozmiarowo i masowo rakiecie RASKO-2- drugi prototyp. Lot pocztowy rakiet RASPO-2 odbył się w dniu 23.11.1967 r. na lotnisku Pobiednik pod Krakowem.

W 1973 r. miały odbyć się w Łebie starty eksperymentalnych wersji rakiet "Meteor-1" i "Meteor-3", zaopatrzonych w sondy z nadajnikami odzewowymi, współpracującymi z naziemną stacją radiolokacyjno-telemetryczną ”Meteoryt”. Istniały obawy, czy obsługa stacji przystosowanej do śledzenia wolno wznoszących się sond balonowych, poradzi sobie ze śledzeniem rakiet. Ewentualne zgubienie rakiety przez radar oznaczałoby dotkliwą stratę, gdyż rakiety ”Meteoryt” nie były już produkowane i zapas egzemplarzy do prób sondy rakietowej był ograniczony. Postanowiono zatem przed startami rakiet "Meteor" przeprowadzić trening z użyciem taniej rakiety próbnej. Jako rakietę próbną postanowiono zaadaptować rakietę RASKO-2, której kilka egzemplarzy pozostało jeszcze na składzie. ”Granat kondensacyjny” wymieniono na głowicę, zawierającą nadajnik odzewowy umożliwiający śledzenie rakiety stacją ”Meteoryt”. Głowica wykonana była z tworzywa sztucznego, przez którą emitowana była swobodnie częstotliwość radiowa. Prototyp rakiety RASKO-2R został wypróbowany w 1972 r., natomiast 3 dalsze egzemplarze odstrzelono 11 i 12.06.1973 r. przed startami rakiet "Meteor-1E". Rakiety RASKO-2R spełniły powierzoną sobie rolę bardzo dobrze.

Konstrukcja:
Jednostopniowa rakieta na paliwo stałe. Składała się z dwóch podzespołów:
- części silnikowej o budowie metalowej. Składała się z silnika S-7bis, zaopatrzonego w tylnej części w 4 stabilizatory z blachy duralowej, oraz z zamocowanej do przedniej części silnika duralowej tulei, stanowiącej obsadę ”granatu kondensacyjnego”, a równocześnie komorę układu odzyskowego części silnikowej. Układ odzyskowy składał się ze spadochronu batystowego z linką stalową, tłoka wyrzucającego, oraz ładunku prochowego z opóźniaczem pirotechnicznym służącego równocześnie do odrzucania ”granatu” i wyrzucania spadochronu.
- zasobnika ładunku użytecznego, nazywanego ”granatem kondensacyjnym ”i zbudowanego z materiałów lekkich (papier bakelizowany, tworzywa sztuczne). Posiadał cylindryczny korpus z papieru bakelizowanego, zakończony stożkiem przednim z masy plastycznej. W stożku umieszczony był balast wyważający w postaci śrutu ołowianego oraz zespół pirotechniczny zapalania granatu. W osi granatu znajdowała się rura płomieniowa z otworami, służąca do równomiernego zapalania ładunku granatu. W przestrzeni pomiędzy rurą a korpusem znajdował się ładunek prochu myśliwskiego zmieszanego z jodkiem srebra (substancją wywołującą kondensację pary wodnej po wprowadzeniu do chmur), oraz z dipolami, umożliwiającymi śledzenie radarowe miejsca wybuchu granatu. Granat tylną częścią osadzony był w tulei części silnikowej. Tylna część granatu tworzyła jednocześnie część komory, w której ułożony był spadochron części silnikowej.

Dane techniczne RASKO-2, pierwszy prototyp z silnikiem Krywałd (wg [1]):
Długość- 1210 mm, średnica- 55 mm, rozpiętość stateczników- 255 mm.
Masa startowa- 3,6 kg, masa paliwa- 0,272 kg, masa użyteczna- 0,5 kg.
Pułap- 0,6 km.

Dane techniczne RASKO-2, drugi prototyp z silnikiem S-7 (wg [1]):
Długość- 1278 mm, średnica- 57 mm, rozpiętość stateczników- 253 mm.
Masa startowa- 4,0 kg, masa paliwa- 0,54 kg, masa ładunku kondensacyjnego- 0,5 kg.
Pułap- nie pomierzony.

Dane techniczne RASKO-2S, wersja z silnikiem S-7bis (wg [1]):
Długość- 1347 mm, średnica- 57 mm, rozpiętość stateczników- 253 mm.
Masa startowa- 4,9 kg, masa paliwa- 0,975 kg.
Pułap- 1,93 km.

Dane techniczne RASKO-2b, wersja z silnikiem S-7bis (wg [1]):
Długość- 1248 mm, średnica- 58 mm, rozpiętość stateczników- 255 mm.
Masa startowa- 5,0 kg, masa paliwa- 0,975 kg, masa ładunku kondensacyjnego- 1,27 kg.
Pułap- 2,5 km.

Dane techniczne RASKO-2c, wersja z silnikiem S-7bis (wg [1]):
Długość- 1248 mm, średnica- 58 mm, rozpiętość stateczników- 255 mm, objętość użyteczna zasobnika- 800 cm3.
Masa startowa- 4,9 kg, masa paliwa- 0,975 kg, masa ładunku kondensacyjnego- 1,5 kg.
Pułap- 2,5 km, czas lotu na pułap- ok. 20 s, prędkość max- ok. 325 m/s.

Źródło:

[1] Walczewski J. ”Polskie rakiety badawcze.”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1982.
[2] Elsztein P. ”Polska w Kosmosie”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1978.
blog comments powered by Disqus