Sekcja Techniczna Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Astronautycznego
Komórka Techniki Rakietowej i Fizyki Atmosfery przy Zakł. Sil. Ciepl. Akademii Górniczo-Hutniczej
Koło Lotnicze Techniki Rakietowej przy Aeroklubie Krakowskim
Doświadczalny Ośrodek Rakietowy (DOR)

Dokonujący się na świście na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych gwałtowny rozwój techniki rakietowej, zmierzający do realizacji lotów kosmicznych, wzbudził także w Polsce rosnące zainteresowanie sprawami rakiet i lotów kosmicznych. W 1954 r. w Warszawie utworzono Polskie Towarzystwo Astronautyczne. W maju 1956 r. utworzono Oddział Krakowski towarzystwa. Również w maju 1956 r. powstała Sekcja Techniczna Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Astronautycznego, która postawiła sobie za cel studiowanie techniki rakietowej i rozważenie możliwości prowadzenia w Polsce eksperymentów z dziedziny pokojowych zastosowań rakiet. Sekcja prowadzona była początkowo przez mgr. inż. Kazimierza Krzyżanowskiego, a od 22.06.1956 r. przez mgr. inż. Jacka Walczewskiego. Sekcja postawiła sobie za cel realizację konstrukcji i eksperymentów rakietowych, których wynikiem miała być budowa polskiej rakiety meteorologicznej.

Postanowiono wzorować się na doświadczeniach japońskich, gdzie grupa naukowców z uniwersytetu tokijskiego, pod kierunkiem prof. H. Itokawy, rozpoczęła w 1955 r. prace eksperymentalne nad systemami rakietowymi do badań górnej atmosfery. Doświadczenia rozpoczęto od systemu modelowego ”Pencil”, wystrzeliwując rakiety niewiele większe od ołówka (17 cm długości). W kilkanaście lat później program ten zaowocował wprowadzeniem na orbitę satelity japońskiego. Badania podstawowych problemów, związanych z konstrukcją i próbami rakiet miały być prowadzone za pomocą modelowych systemów rakietowych. Założenie to stało się podwaliną tzw. ”Programu RM”. Przyjęto, że rakieta meteorologiczna może być zrealizowana poprzez budowę całego szeregu rakiet doświadczalnych, których opracowanie i próby pozwoliłyby zdobyć niezbędne doświadczenie i rozwiązać problemy techniczne

Pierwsze studium projektowe rakiety badawczej przeprowadzono w Sekcji Technicznej PTA na przełomie lat 1956-1957. Projekt RM-0 był oparty na koncepcji rakiety, startującej z balonu (system Rockoon). Z początkiem 1957 r. stało się również możliwe uzyskanie nieodpłatnie z przemysłu niektórych materiałów konstrukcyjnych. Otrzymano również z wojska pewną ilość stałego paliwa rakietowego z wycofanych z użycia urządzeń. Przystąpiono wówczas do opracowania projektu pierwszej rakiety doświadczalnej RM-1. Konstruktorem był J. Walczewski.

W początku grudnia 1957 r. utworzono Komórkę Techniki Rakietowej i Fizyki Atmosfery przy Zakładzie Silników Cieplnych Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Komórka miała prowadzić prace nad zastosowaniem techniki rakietowej do badań atmosfery. Obowiązki kierownika komórki pełnił inż. Jacek Walczewski (będąc także przewodniczącym Sekcji Technicznej PTA). Likwidacja komórki nastąpiła z dniem 31.12.1959 r. W czasie dwuletniego okresu istnienia Komórki Techniki Rakietowej i Fizyki Atmosfery AGH zaprojektowano, zbudowano i wypróbowano w locie pierwsze rakiety programu: RM-1 i RM-2A. Próby te przeprowadzone na Pustyni Błędowskiej, odbiły się szerokim echem w środkach masowego przekazu w Polsce, a nawet za granicą.

W wyniku likwidacji Komórki Techniki Rakietowej i Fizyki Atmosfery wystąpiły duże trudności przy realizacji ”Programu RM”. Część prac studialnych kontynuowano w Zakładzie Geofizyki Polskiej Akademii Nauk, jednak podstawowa działalność opierała się na Sekcji Technicznej Polskiego Towarzystwa Astronautycznego. Sekcja ta dysponowała już obecnie pomieszczeniem magazynowym i terenem do prób statycznych w Forcie Barycz pod Krakowem, była również w posiadaniu pewnej ilości sprzętu technicznego i materiałów, uzyskanych jako dary w latach 1957-1959. Sekcja Techniczna nigdy nie została formalnie rozwiązana, ale działalność jej zamarła po 1961 r., gdy rozwinęły się inne, zinstytucjonalizowane formy działalności w zakresie techniki rakietowej. W 1960 r. rozwinęła się jeszcze inna forma pracy społecznej, związanej z. kontynuacją koncepcji ”Programu RM”. Było to utworzone w grudniu 1959 r. Koło Lotnicze Techniki Rakietowej przy Aeroklubie Krakowskim. Skład Koła pokrywał się w dużej mierze ze składem Sekcji Technicznej PTA. W 1960 r. dokonano trzech dalszych eksperymentów z rakietami RM-2P, RM-2B i RM-1A. Choć musiały one przybrać formę usług dla określonych zleceniodawców (poczta rakietowa, pokazy), pozwoliły na wypróbowanie niektórych nowych elementów technicznych. Przeprowadzono je pod firmą Aeroklubu, jako przedsięwzięcia Koła Lotniczego Techniki Rakietowej.

W styczniu 1961 r. utworzono w Warszawie Wydział d.s. Techniki Rakietowej w Zarządzie Głównym Aeroklubu. W lutym 1961 r. Koło Lotnicze Techniki Rakietowej w Krakowie przekształcono w Doświadczalny Ośrodek Rakietowy pod kierownictwem mgr. M. Markowskiego. Zadania ośrodka pokrywały się tylko częściowo z zadaniami ”Programu RM”. Na pierwszy plan wysuwano sprawę zainteresowania młodzieży techniką rakietową, szkolenie studentów i wciągnięcie ich do udziału w eksperymentach. Kadrę ośrodka stanowili ludzie, związani poprzednio z Sekcją Techniczną PTA i Komórką Techniki Rakietowej i Fizyki Atmosfery AGH. Dla potrzeb Doświadczalnego Ośrodka Rakietowego opracowano pod kierunkiem mgr. inż. Jacka Walczewskiego serię rakiet RP, rozwiniętych z konstrukcji rakiet RM-2. Rakiety RP były przeznaczone do prac usługowych, doświadczalnych oraz do szkolenia. Ponadto w początkowej fazie istnienia DOR kontynuowano tu prace nad rakietami RM-2. W sumie zbudowano w ośrodku pięć typów rakiet o zbliżonej konstrukcji: RM-2C, RM-2D, RP-1, RP-2 i RP-3, z których RP-2 była używana wielokrotnie do celów doświadczalnych i szkoleniowych. Ośrodek pospieszył również z pomocą powstającemu w kraju ruchowi modelarstwa rakietowego. Wyrazem tej pomocy było m.in. zorganizowanie w kwietniu 1962 r. pierwszych w Europie zawodów modeli rakiet.

Po 1963 r. działalność konstrukcyjno-doświadczalna ośrodka osłabła ze względu na silne zaangażowanie się całego fachowego zespołu w program rozwoju rakiet meteorologicznych, nabierający już rozmachu w Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym. Ostatni eksperyment, zorganizowany przez DOR, odbył się w lutym 1965, r. W lipcu 1965 r. uległ likwidacji Wydział d.s. Techniki Rakietowej w Zarządzie Głównym Aeroklubu PRL, a wraz z nim Doświadczalny Ośrodek Rakietowy w dotychczasowej postaci. W późniejszym okresie istniała jeszcze w Aeroklubie Krakowskim jednostka o tej samej nazwie, mająca jednak zupełnie inny profil działalności, ograniczony wyłącznie do modelarstwa.

Działalność naukowo-badawcza Komórki Techniki Rakietowej i Fizyki Atmosfery AGH nie przeminęła bez echa. W Państwowym Instytucie Hydrologiczno-Meteorologicznym zaczęto rozważać możliwość zaangażowania się w program rakietowego sondażu atmosfery. W dniu 1.04.1961 r. doszło do utworzenia przy Oddziale Krakowskim PIHM jednostki naukowo-badawczej nazwanej Pracownią Rakietowych Sondowań Atmosfery PIHM.

Konstrukcje:
RM-0, 1957, projekt rakiety doświadczalnej.
RM-1, 1958, rakieta doświadczalna.
RM-1bis, 1959, projekt rakiety doświadczalnej.
RM-2, 1959, projekt rakiety doświadczalnej.
RM-3, 1959, projekt rakiety doświadczalnej.
RM-2A, 1959, rakieta doświadczalna.
RM-1A, 1960, rakieta doświadczalna.
RM-2P, 1960, rakieta pocztowa, doświadczalna.
RM-2B, 1960, rakieta doświadczalna.
RM-2C, 1961, rakieta doświadczalna, przesyłowo-szkoleniowa.
RM-2D, 1961, rakieta doświadczalna.
RM-2 Super, 1961, projekt rakiety doświadczalnej.
RP-1, 1961, rakieta doświadczalna, pocztowa, szkolna.
RP-2, 1961, rakieta doświadczalna, pocztowa, szkolna.
RD-42, 1962, rakieta doświadczalna.
RP-3, 1963, rakieta doświadczalna, pocztowa, szkolna.
RP-4, 1965, projekt rakiety przesyłowej.

Źródło:

[1] Walczewski J. ”Polskie rakiety badawcze.”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1982.
[2] Elsztein P. ”Polska w Kosmosie”. Wydawnictwo Komunikacji i Łączności. Warszawa 1978.
blog comments powered by Disqus